ارتباط تغذیه با اگزما؛ خوراکی‌های کمک‌کننده و عوامل تشدیدکننده

در این مطلب به غذاهای مفید، غذاهایی که باید محدود کرد و نکاتی برای پیاده‌سازی یک رژیم “اگزما-دوست” می‌پردازیم. 

-غذاهایی که می‌توانند برای اگزما مفید باشند

ماهی پرچرب

مصرف ماهی‌هایی مانند سالمون، ساردین یا ماهی‌های دیگر با اسیدهای چرب امگا-۳ بالا، می‌تواند التهاب را کاهش دهد. اسیدهای چرب اومگا-۳ خواص ضدالتهابی دارند و در برخی مطالعات نشان داده‌اند که ممکن است شدت علائم اگزما را کاهش دهند.

غذاهای حاوی کوئرستین

کوئرستین یک فلاونوئید گیاهی است که خواص آنتی‌هیستامین و آنتی‌اکسیدانی دارد. برخی غذاهای غنی از کوئرستین شامل سیب، بلوبری، گیلاس، کلم بروکلی و اسفناج هستند. این ترکیب ممکن است به کاهش التهاب و کاهش پاسخ ایمنی کمک کند.

پروبیوتیک‌ها

غذاهایی که باکتری‌های مفید دارند، مانند ماست طبیعی، کفیر، میسو، ترشی‌جات تخمیری (مثل کلم‌ترش)، می‌توانند به سلامت روده کمک کنند. از آن‌جایی که ارتباط قوی بین سلامت روده و سیستم ایمنی وجود دارد، پروبیوتیک‌ها ممکن است دفعات شعله‌وری اگزما را کاهش دهند.

چربی‌های سالم

استفاده از چربی‌هایی مثل روغن زیتون فرابکر، آووکادو و مغزهای خاص (در صورت نداشتن حساسیت) می‌تواند به کاهش التهاب کمک کند. رژیم ضدالتهابی یا مدیترانه‌ای که بر مصرف این چربی‌ها تأکید دارد، برای برخی افراد مبتلا به اگزما مفید است.

ویتامین D و غذاهای مرطوب‌کننده پوست

برخی منابع غذایی مثل قارچ (در صورت قرارگیری در نور کافی)، تخم‌مرغ و غلات غنی‌شده ویتامین D دارند که ممکن است برای سلامت پوست مفید باشند. همچنین مصرف میوه‌ها و سبزیجات آبدار مانند خیار یا کرفس به حفظ رطوبت بدن کمک می‌کند.

غذاهای کامل و سبزیجات

میوه‌ها، سبزیجات رنگی، غلات کامل و حبوبات می‌توانند آنتی‌اکسیدان و فیبر زیادی فراهم کنند که به کاهش استرس اکسیداتیو و بهبود سلامت سیستم ایمنی کمک می‌کند.

-غذاهایی که ممکن است اگزما را تشدید کنند

• لبنیات: محصولاتی مانند شیر، پنیر، کره و سایر لبنیات ممکن است در برخی افراد باعث تشدید اگزما شوند، به‌ویژه اگر حساسیت به پروتئین‌های لبنی وجود داشته باشد.
• تخم‌مرغ: به‌خصوص سفیده تخم‌مرغ یکی از آلرژن‌های رایج است و می‌تواند عامل شعله‌وری اگزما در بعضی افراد باشد.
• سویا: محصولات سویا (مثل توفو یا شیر سویا) ممکن است در برخی مبتلایان به اگزما تحریک‌زا باشند.
• مغزها و دانه‌ها: بعضی از مغزها (مانند بادام، گردو) و دانه‌ها ممکن است واکنش‌های آلرژیک ایجاد کرده و وضعیت اگزما را بدتر کنند.
• گندم و گلوتن: در برخی افراد حساس به گلوتن یا مبتلابه سلیاک، گندم می‌تواند عاملی برای تشدید اگزما باشد.
• افزودنی‌های خوراکی و غذاهای فرآوری‌شده: نگه‌دارنده‌ها، رنگ‌های مصنوعی، قند زیاد و چربی‌های ترانس در غذاهای فرآوری‌شده می‌توانند التهاب را تشدید کنند.
• نمک زیاد: مصرف زیاد سدیم (نمک) ممکن است با افزایش التهابات پوستی مرتبط باشد. مطالعات جدید نشان داده‌اند که مصرف بیش‌تر نمک می‌تواند خطر شعله‌وری اگزما را افزایش دهد.

-فواید رژیم مناسب برای اگزما

• کاهش التهاب پوستی: مصرف غذاهای ضدالتهابی مثل ماهی‌های پرچرب و چربی‌های سالم می‌تواند سطح التهاب را کاهش دهد و در نتیجه علائم اگزما را کنترل‌تر کند.
• بهبود سلامت روده و سیستم ایمنی: با مصرف پروبیوتیک‌ها و فیبر، تعادل باکتری‌های روده حفظ می‌شود که می‌تواند پاسخ‌های التهابی بدن را ملایم‌تر کند.
• پیشگیری از تشدید شدید بیماری: با حذف یا کنترل محرک‌های غذایی شخصی (مانند تخم‌مرغ یا مغزها) می‌توان دفعات شعله‌ور شدن اگزما را کاهش داد.
• حفظ سلامت عمومی: رژیم ضدالتهابی یا مدیترانه‌ای نه‌تنها برای پوست مفید است، بلکه برای قلب، متابولیسم و سلامت کلی بدن هم مؤثر است.
• افزایش راحتی و کیفیت زندگی: کنترل علائم با روش تغذیه‌ای می‌تواند به کاهش نیاز به دارو و درمان‌های موضعی کمک کرده و تجربه بیماری را بهبود دهد.

-مخاطرات و محدودیت‌های رژیم غذایی در اگزما

• تفاوت فردی زیاد است: هیچ رژیم واحدی برای همه‌ی افراد مبتلا به اگزما وجود ندارد. آن چیزی که برای یک نفر مفید است، ممکن است برای دیگری تحریک‌زا باشد.
• نیاز به آزمون و خطا: غالباً باید آزمایش حذف (elimination diet) انجام شود و این فرآیند می‌تواند زمان‌بر باشد و نیاز به صبر داشته باشد.
• ریسک کمبود مواد مغذی: در صورت حذف گروه‌های غذایی بزرگ مثل لبنیات یا غلات، ممکن است کمبود ویتامین‌ها یا املاح رخ دهد. بنابراین تغییرات رژیمی باید با نظارت متخصص تغذیه انجام شود.
• تکیه بیش از حد بر رژیم: رژیم فقط یکی از جنبه‌های مدیریت اگزما است؛ درمان‌های موضعی، داروها، مرطوب‌کننده‌ها و کنترل عوامل محیطی نیز بسیار مهم‌اند.
• استرس از بابت غذا: نگرانی دائمی درباره‌ی “آیا چیزی که خوردم باعث تشدید شد؟” ممکن است استرس‌زا شود و بر کیفیت زندگی تأثیر منفی بگذارد.

-نکات عملی برای یک رژیم اگزما-دوست

• شروع با رژیم ضدالتهابی: بیشتر روی میوه‌ها، سبزیجات، ماهی پرچرب و چربی‌های سالم تمرکز کنید.
• ثبت روزانه‌ی خوراک و علائم پوست: یادداشت اینکه چه غذاهایی می‌خورید و پس از آن چه تغییراتی در پوستتان دیده‌اید، می‌تواند به شناسایی محرک‌های شخصی کمک کند.
• آزمایش حذف مرحله‌ای: مواردی مثل لبنیات، تخم‌مرغ یا مغزها را به‌تدریج حذف و سپس به آرامی دوباره وارد رژیم کنید تا ارتباط آن‌ها با شعله‌وری اگزما را بررسی کنید.
• مشورت با متخصص: یک متخصص تغذیه یا درماتولوژیست می‌تواند راهنمایی‌های دقیق و علمی ارائه دهد، به‌ویژه اگر تصمیم به حذف غذای حساسیت‌زا دارید.
• مراقبت چندجانبه: رژیم تنها بخشی از مدیریت اگزماست — از مرطوب‌کننده، مراقبت پوستی و کنترل استرس نیز غافل نشوید.

جمع‌بندی

رژیم غذایی مناسب می‌تواند نقش مهمی در کنترل اگزما داشته باشد و به کاهش التهاب، بهبود کیفیت پوست و کاهش دفعات تشدید بیماری کمک کند. اما تغییرات رژیمی باید هوشمندانه، فردی‌سازی‌شده و تحت نظر متخصص انجام شوند. در نهایت، ترکیب یک رژیم “اگزما-دوست” با مراقبت‌های دارویی و پوستی مناسب، بهترین راه برای مدیریت طولانی‌مدت این بیماری مزمن است.