قربانیان انسانی در تمدن مُچه؛ آیین‌های عجیب برای پرستش خدای گردن‌زن

در اساطیر مچه، آیاپایک خالق برتر بود؛ خدایی که قدرت مهار و بازگرداندن نظم را داشت. در هنر آن زمان، او همواره با چهره انسانی، دندان‌های جگوار و بدنی شبیه عنکبوت به تصویر کشیده می‌شد، همراه با چاقوی آیینی موسوم به تومی در یک دست و سر بریده انسان در دست دیگر که قدرت او در مهار دیگران را نشان می‌دهد. 

 

مچه‌ها که به موچیکاس هم معروف بودند، از سال ۲۰۰ تا ۹۰۰ میلادی در سواحل شمال پرو زندگی می‌کردند، پیش از ظهور امپراتوری اینکا. این قطعه جواهر در «لُما نِگرا»، محوطه باستانی غنی مچه نزدیک مرز اکوآدور کشف شد. صدها اثر از طلا، نقره و مس از مقبره‌های لُما نِگرا در اواخر دهه ۱۹۶۰ غارت شد، اما بسیاری از آن‌ها از جمله این زینت، در نهایت به موزه متروپولیتن هنر در نیویورک اهدا شد. 

این جواهر که خدای گردن‌زن را نشان می‌دهد، ابعادی برابر ۷ در ۱۰ سانتی‌متر دارد و از ورقه مس آبکاری‌شده ساخته شده است. سنگ‌های نیمه‌قیمتی برای تأکید بر چشم‌ها، گوشواره‌ها و کمربند گردن‌زن به کار رفته‌اند. آیاپایک همچنین تزیین بزرگی از نقره بر بینی دارد. ممکن است این پیکره کوچک به قطعه‌ای نقره‌ای متصل می‌شده تا بتوان آن را به عنوان زینت بینی پوشید. اما چون بیشتر آثار لُما نِگرا از گورها غارت شده‌اند، روشن نیست این زینت به فرد خاصی تعلق داشته یا خیر. 

 

باستان‌شناسان دریافته‌اند مچه‌ها قربانی انسانی را برای تقدیس خدایان خود انجام می‌دادند. این مراسم به دلایل سیاسی، مانند کشتن دشمنان اسیر انجام می‌شد، اما تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که گاه اعضای خانواده نیز برای بستگان بلندمرتبه قربانی می‌شدند. 

 

«گردن‌زن» در نمادشناسی مچه با عنکبوت‌ها ارتباط نزدیکی دارد، اما علت دقیق آن هنوز روشن نیست. بنا به گفته‌های موزه متروپولیتن، شاید نحوه‌ای که عنکبوت‌ها طعمه خود را در تار می‌گیرند و اندام‌های داخلی آن را مایع می‌کنند، مشابهِ روش مچه‌ها در گرفتن اسیران و قربانی کردن آن‌ها از راه خون‌گیری تلقی می‌شده است.