.svg)
بارش شهابی جباری در آسمان مهرماه؛ جزئیات و زمان دقیق رصد
در شب‌های بدون ماه اواخر مهر، بارش جباری که یکی از قدیمی‌ترین و پایدارترین بارش‌های شهابی سالانه است، به اوج خود می‌رسد.
به گزارش پارسینه به نقل از گجت نیوز، در شب‌های بدون ماه اواخر مهر، بارش جباری که یکی از قدیمی‌ترین و پایدارترین بارش‌های شهابی سالانه است، به اوج خود می‌رسد
این عبور مجدد دنباله‌دار با شکوه هالی از نزدیکی خورشید و قابل مشاهده شدن آن از زمین، تا حدود ۳۶ سال دیگر محقق نخواهد شد و پیش‌بینی می‌شود این جرم آسمانی درخشان در سال ۱۴۴۰ خورشیدی (سال ۲۰۶۱ میلادی) دوباره در آسمان شب قابل مشاهده باشد که خود رویدادی تاریخی محسوب می‌شود و رصدگران برای تماشای آن لحظه‌شماری می‌کنند.
وقوع اوج بارش شهابی جباری در شب ۲۹ مهرماه ۱۴۰۴
مهندس مسعود عتیقی در ادامه توضیحات خود پیرامون پدیده بارش شهابی جباری، با اشاره به اصول نام‌گذاری این رویدادهای آسمانی تشریح کرد که این بارش به دلیل موقعیت قرارگیری کانون ظاهری شهاب‌ها در سَمتِ صورت فلکی باشکوه و آشنای شکارچی که در ادبیات نجومی با نام «جبّار» (Orion) شناخته می‌شود، بدین نام معروف شده است. نکته قابل توجه این است که کانون دقیق این بارش در نزدیکی ستاره درخشان و شناخته شده اِبطُ الجوزا قرار دارد. اِبطُ الجوزا که با نام «شَبان شانه» نیز شناخته می‌شود، خود یک هدف رصدی جذاب است و یافتن آن به رصدگران کمک می‌کند تا موقعیت دقیق کانون بارش جبّاری را در آسمان پیدا کنند
عتیقی در ادامه به شاخص‌ترین ویژگی این بارش یعنی سرعت ورود ذرات آن پرداخت و تأکید کرد که سرعت شهاب‌های این بارش در هنگام برخورد با لایه‌های بالایی جو زمین، فوق‌العاده بالاست و این سرعت می‌تواند به بیش از ۶۶ کیلومتر در ثانیه برسد؛ این میزان سرعت بالا، بارش جبّاری را پس از بارش شهابی اسدی، در زمره سریع‌ترین بارش‌های شهابی سالانه قرار می‌دهد و سبب می‌شود شهاب‌های آن اغلب بسیار درخشان و همراه با ردی طولانی و قابل مشاهده باشند.
مدیر نجوم آماتوری ایران در خصوص زمان‌بندی دقیق این رویداد نجومی، اوج این بارش را شبانگاه سه‌شنبه مورخ ۲۹ مهرماه عنوان کرد و افزود که فعالیت این بارش یک بازه زمانی طولانی‌تر را در بر می‌گیرد که از حدود دهم مهرماه هر سال آغاز شده و تا اواسط آبان‌ماه ادامه پیدا می‌کند. با این حال، بهترین زمان رصد و مشاهده حداکثری تعداد شهاب‌ها در ساعات پس از نیمه‌شب و قبل از طلوع نور روزهای اوج است. وی خاطرنشان کرد که در بامداد چهارشنبه مورخ ۳۰ مهرماه نیز همچنان تعداد قابل توجهی از شهاب‌های باقیمانده از این بارش برای رصدگران قابل مشاهده خواهد بود.
عتیقی در ادامه توضیحات بسیار مهمی در رابطه با نرخ ساعتی سرسویی (ZHR) ارائه داد و بیان کرد که با توجه به این حقیقت که مدت زمان نسبتاً طولانی از آخرین عبور دنباله‌دار هالی از نزدیکی سیاره زمین و خورشید می‌گذرد (آخرین عبور آن در میانه دهه 60 خورشیدی رخ داد)، میزان چگالی ذرات در مسیر مداری دنباله‌دار که زمین در حال عبور از آن است، کاهش یافته است. به همین دلیل، نباید انتظار ZHR بسیار بالایی از این بارش داشت و تعداد شهاب‌های ساعتی سرسویی بارش شهابی جباری در شرایط رصدی کاملاً ایده‌آل (آسمان کاملاً تاریک و کانون بارش در سمت‌الرأس) به حدود ۲۰ شهاب در ساعت خواهد رسید.
روش تشخیص شهاب‌های واقعی بارش جبّاری از ذرات پراکنده فضایی
با توجه به عدم انتظار برای نرخ ساعتی سرسویی بالا که صرفاً به حدود ۲۰ شهاب در ساعت محدود شده است، مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در خصوص شرایط بهینه رصد برای مشاهده حداکثری شهاب‌ها نکات حیاتی را تشریح کرد. وی تأکید کرد که هرچند حجم شهاب‌های قابل مشاهده نسبت به طوفان‌های شهابی چشمگیر نیست، اما نبود نور مزاحم و آلوده‌کننده ماه در شب‌های اوج بارش است باعث می‌شود تاریکی آسمان در حداکثر میزان خود قرار گیرد و این امر فرصتی استثنایی را فراهم می‌آورد. برای بهره‌برداری کامل از این تاریکی طبیعی، وی توصیه کرد که رصدگران از نور و آلودگی‌های نوری متمرکز و شدید شهرهای بزرگ فاصله بگیرند و به سمت مناطقی با آسمان کاملاً تاریک و افق‌های باز حرکت کنند.
عتیقی در ادامه یادآور شد که مشاهده این پدیده‌های آسمانی برخلاف رصد سیارات یا سحابی‌ها، به هیچ‌گونه ابزار رصدی مانند تلسکوپ یا دوربین دوچشمی نیاز ندارد و تنها ابزار مورد نیاز، چشم غیرمسلح رصدگر است که باید تمام پهنه و گستره آسمان را تحت نظر قرار دهد؛ چرا که شهاب‌ها می‌توانند در هر نقطه‌ای از آسمان پدیدار شوند و نه لزوماً در نقطه دقیق کانون ظاهری بارش. طبق اظهارات وی، رصدگران می‌توانند با امتداد دادن مسیر حرکت ظاهری شهاب مشاهده شده در خلاف جهت حرکت، به کانون اصلی بارش دست پیدا کنند که در این مورد خاص، صورت فلکی بسیار معروف و زیبای شکارچی (جبّار) است.
به گفته مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران هر شهابی که در آسمان مشاهده شود، لزوماً بخشی از بارش شهابی جباری نیست. وی تأکید کرد که امتداد شهاب‌هایی که در نهایت به کانون بارش (صورت فلکی شکارچی) ختم نمی‌شوند، در واقع جزء شهاب‌های این بارش نبوده و به اصطلاح، شهاب‌های پراکنده به حساب می‌آیند که حاصل ورود تصادفی ذرات گرد و غبار فضایی به جو زمین هستند و می‌توانند در طول تمام شب‌های سال به صورت اتفاقی و تصادفی دیده شوند.
در پایان، عتیقی مجموعه‌ای از روش‌های ثبت و گزارش علمی مشاهدات آماتوری را برای ارتقاء کیفیت داده‌های نجومی شرح داد و تصریح کرد که علاوه بر عکاسی حرفه‌ای از شهاب‌ها که نیازمند دوربین‌های DSLR با امکان تنظیمات دستی نوردهی طولانی‌مدت است، روش ترسیم دست آزاد یا اِسکیس از شهاب‌ها همچنان در میان برخی از آماتورهای سنتی ستاره‌شناسی رواج دارد. وی در خصوص محتوای علمی یک گزارش دقیق آماتوری، لزوم ثبت دقیق مواردی چون شمارش کل شهاب‌ها در یک بازه زمانی مشخص، تخمین مقدار جابجایی زاویه‌ای هر شهاب در آسمان بر حسب واحد درجه، تعیین قدر ظاهری (روشنایی) هر شهاب با مقایسه آن با ستاره‌های شاخص و مشهور آسمان، ذکر نام صورت یا صورفلکی محل دقیق عبور شهاب، ثبت دقیق رنگ هر شهاب، و تفکیک شهاب‌های پراکنده از شهاب‌های اصلی بارش را گوشزد کرد.
ارسال نظر