کشاورزی، قربانی تغییرات اقلیمی یا ناجی آن؟

به گزارش پارسینه , کشاورزی و غذا در قلب بحران اقلیم قرار دارند. از یک طرف، این بخش‌ها به‌شدت از تغییرات آب‌وهوایی آسیب می‌بینند، کاهش بارش، افزایش دما، خشکسالی، سیل و شیوع آفات، تولید غذا و معیشت روستاییان را تهدید می‌کند. از طرف دیگر، همین نظام‌ها اگر درست مدیریت شوند، می‌توانند به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، حفظ خاک و آب و احیای طبیعت کمک کنند. به بیان ساده، کشاورزی هم قربانی بحران اقلیم است و هم بخشی از راه‌حل آن.

گزارش تأکید می‌کند که گذار به اقتصاد کم‌کربن اگر فقط از زاویه فنی و زیست‌محیطی دیده شود، می‌تواند پیامدهای اجتماعی خطرناکی داشته باشد. نزدیک به یک میلیارد نفر در جهان، به طور عمده در مناطق روستایی، زندگی و درآمدشان به کشاورزی و فعالیت‌های مرتبط با غذا وابسته است. بسیاری از این افراد جزو فقیرترین و آسیب‌پذیرترین گروه‌ها هستند. اگر سیاست‌های اقلیمی بدون توجه به این واقعیت اجرا شوند، ممکن است باعث از دست رفتن شغل، کاهش درآمد و تشدید فقر شوند.

به همین دلیل، گزارش مفهوم «گذار عادلانه» را مطرح می‌کند. از نگاه فائو، گذار عادلانه در نظام‌های کشاورزی و غذایی یعنی تحولی که انسان‌محور باشد، کسی را کنار نگذارد و حقوق و نیازهای گروه‌های آسیب‌پذیر را در اولویت قرار دهد. کشاورزان خُرد، کارگران بخش کشاورزی، زنان، جوانان و جوامع بومی باید نه‌تنها از پیامدهای منفی گذار محافظت شوند، بلکه در تصمیم‌گیری‌ها نقش فعال داشته باشند و از منافع این تحول بهره‌مند شوند.

این گزارش همچنین توضیح می‌دهد که تحول در نظام‌های غذایی فقط به تغییر روش تولید محدود نیست. این تحول باید کل زنجیره غذا، از تولید تا توزیع و مصرف، را دربر بگیرد. هدف نهایی ایجاد نظام‌هایی است که غذای سالم و کافی تولید کنند، به طبیعت آسیب نزنند، نابرابری‌های ساختاری را کاهش دهند و در برابر شوک‌های اقلیمی تاب‌آور باشند. با این حال، رسیدن به این اهداف ساده نیست و همواره با انتخاب‌های دشوار همراه است.

برای نمونه، اقداماتی مانند کاهش مصرف کودهای شیمیایی یا تغییر کاربری زمین برای احیای طبیعت، اگر بدون برنامه حمایتی اجرا شوند، می‌توانند امنیت غذایی یا معیشت کشاورزان را به خطر بیندازند. گزارش تأکید می‌کند که مدیریت این تعارض‌ها نیازمند سیاست‌گذاری دقیق، حمایت اجتماعی، آموزش، ایجاد فرصت‌های شغلی جایگزین و مشارکت واقعی جوامع محلی است.

در انتها، فائو از دولت‌ها می‌خواهد که گذار عادلانه در نظام‌های کشاورزی و غذایی را به یکی از اولویت‌های اصلی سیاست‌های اقلیمی خود تبدیل کنند. این موضوع باید به‌طور شفاف در برنامه‌های ملی و تصمیم‌های بین‌المللی دیده شود و منابع مالی کافی برای آن اختصاص یابد. پیام نهایی گزارش روشن است: بدون توجه جدی به کشاورزی و غذا، نه عدالت اقلیمی محقق می‌شود و نه آینده‌ای پایدار برای جوامع انسانی قابل تصور است.