فرونشست در دو قدمی نقش رستم و کعبه زرتشت

تمدن هخامنشی نیز بر روی یکی از پرآب‌‍‌ترین و حاصلخیزترین دشت‌ها، یعنی دشت مرودشت ایجاد شد و این پایتختی، مرودشت فارس را میراث دار آثاری کهن کرده و به آن شهرت جهانی بخشیده است.

اما طی ده‌ها خشکسالی متداوم و همراه با آن، برداشت بی‌رویه آب از دل زمین با عمیق‌تر کردن چاه‌ها، سبب از بین رفتن عدم تناسب بیلان آب آبرفتها شده و دشت مرودشت را همچون برخی دیگر از دشت‌های کشور با معضل فرونشست مواجه کرده است.

مطالعات دانشگاهی و سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور ثابت کرده که برخی از ترک‌های ایجاد شده در سطح دشت مرودشت، ناشی از فرونشست است که برای اولین بار در تاریخ، طی همین یکصد سال اخیر رخ داده است.

چنانکه علی نیک عهد، مدیرکل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور به خبرنگار ایرنا گفت: اگر چه تعیین زمان دقیق آغاز فرونشست دشت مرودشت ممکن نیست، اما احتمالا آغاز این شکست، از حدود ۳۰ تا ۴۰ سال اخیر آغاز شده است؛ هنگامی که الکتروپمپ ها با استفاده از انرژی الکتریسیته، آب را از عمق ۳۰۰ تا ۴۰۰متری زمین برداشت کردند؛ با عمیق‌تر شدن چاه‌های کشاورزی و برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های آبرفتی تاریخی، بخشی که مانند بالشتکی منعطف عمل می‌کرده از بین رفته و این سبب می‌شود تا زمین بر اثر یک تکان بسیار جزئی (در حد نیم ریشتری) دچار شکست و فرونشست شود.

تایید یک حقیقت تلخ

شکاف ایجاد شده در نزدیکی میراث صخره‌ای نقش رستم، بیش از همه، نگرانی‌هایی را از بابت تهدید میراث جهانی هخامنشیان در دشت مرودشت ایجاد کرده است.

اگه چه به گفته نیک عهد، هر دهانه، خندق، شکاف یا حتی تغییر سطحی، ناشی از فرونشست زمین نیست بلکه ممکن است ناشی از فرسایش آبی ناپایدار، فرسایش خندقی؛ لغزش، ایجاد یک گالی یا دیگر پدیده‌های ژئومورفولوژیکی باشد؛ اما او اذعان کرد که شکاف ایجاد شده در این نقطه از دشت مرودشت ناشی از فرونشست است.

مدیرکل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور تایید کرد که ترک ایجاد شده در دشت در فاصله دور از نقش رستم، ناشی از فرونشست زمین است.

نقش رستم باستانی در مواجهه با فرونشست؛ سنگ نگاره‌ها در امان هستند، کعبه زرتشت در خطر

نقش رستم یک منطقه کامل باستانی تاریخیه که شامل چهار آرامگاه مهم هخامنشی شامل آرامگاه خشایارشا، داریوش اول و دوم و اردشیر اول، کعبه زرتشت و بارویی باستانی است که اکنون در ورودی این مجموعه تاریخی قرار دارد.

با توجه به اعتبارات ناکافی اختصاص یافته به مرمت این میراث باستانی، اولویت‌های مرمتی احصا شده و به گفته مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید، مرمت آرامگاه خشایار شا در حال انجام است.

محمدجواد جعفری در حاشیه بازدید خبرنگاران از نقش رستم، گفت: آرامگاه داریوش آرامگاه داریوش دوم و کعبه زردتشت نیز نیازمند پروژه‌های مرمتی است و باید هر چه سریعتر مطالعات مربوط به آن تکمیل شود.

او درباره فرونشست در این نقطه از دشت مرودش گفت: فرونشست در تمام دشت مرودشت وجود دارد و متاسفانه در نقش رستم نیز در نقطه تلاقی بین دشت و صخره، یک شکاف ایجاد کرده است.

مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید با بیان اینکه تا کنون این رخداد، چندین بار مورد مطالعه قرار گرفته، ادامه داد: آخرین مطالعه را بخش زمین شناسی دانشگاه شیراز که به رهبری علی فقیه استاد این دانشگاه و با سه روش ژئو مغناطیس انجام شده و نتایج آن به ما ارائه شده است.

جعفری گفت: این مطالعات نشان می‌دهد که فرونشست رخ داده به آثار صخرهای از جمله آرامگاه‌های شاهان هخامنشی و ۲ سنگ نگاره آسیب نمی‌زند.

او ادامه داد: اما این شکست زمین ممکن است، آثاری که پای کوه وجود دارد از جمله کعبه زرتشت و باروی تاریخی و لایه‌های باستانی که ممکن است در زیر این باروها مدفون باشد، را تهدید کند.

مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید بیان کرد: قرار است در نشستی تخصصی با حضور علی فقیه، کارشناسان و مسئولان مرتبط، برای این موضوع چاره اندیشی کنیم.

او اظهار کرد: فرونشست یکی از پدیده‌های خطرناکی است که اگر تدبیر نشود ممکن است مشکلات خیلی اساسی تری رخ دهد که شاید در حد فاجعه باشد.