.svg)
بنفش یا آبی؟ توهمی تازه تفاوت عملکرد گیرنده‌های نوری چشم را آشکار می‌سازد
توهمی تازه نشان می‌دهد که رنگ‌ها در مرکز و حاشیه دید ما متفاوت دیده می‌شوند—نقطه‌ای بنفش در مرکز، در حاشیه آبی به نظر می‌رسد. این پدیده ساده، راز پیچیده‌ای از ساختار شبکیه چشم را آشکار می‌کند.
به گزارش پارسینه وبه نقل از psychologytoday،بنفش یا آبی؟ توهمی جدید ساختار سلولی شبکیه چشم را آشکار می‌کند
بسیاری از توهم‌های بصری بر تفاوت‌های میان دید مرکزی و دید محیطی تکیه دارند. اکنون یک توهم جدید، تفاوت چشمگیری را در نحوه درک رنگ‌ها در ناحیه فووآ (مرکز شبکیه) نشان می‌دهد: نقاطی که در دید مرکزی بنفش به نظر می‌رسند، در دید محیطی آبی دیده می‌شوند.
پژوهشگران حوزه ادراک مدت‌هاست که ویژگی‌های ساختاری و عملکردی دید مرکزی و محیطی را شناخته‌اند. ناحیه مرکزی شبکیه، یعنی فووآ، مملو از گیرنده‌های نوری حساس به رنگ به نام «مخروط‌ها» است. این مخروط‌ها در سه نوع وجود دارند: حساس به طول‌موج‌های کوتاه (مانند مخروط‌های آبی)، متوسط (سبز و زرد)، و بلند (قرمز). در مقابل، نواحی محیطی شبکیه تراکم بسیار کمتری از مخروط‌ها دارند و در عوض، سرشار از «میله‌ها» هستند—گیرنده‌هایی که به نور و حرکت بسیار حساس‌اند اما توانایی تشخیص رنگ را ندارند. به همین دلیل، دید مرکزی ما نسبت به رنگ‌ها بسیار حساس‌تر از دید محیطی است.
اما این تفاوت کلی میان فووآ غنی از مخروط و محیط شبکیه غنی از میله‌ها، تمام ماجرا نیست. در واقع، مخروط‌های حساس به طول‌موج کوتاه (یعنی آبی) به‌طور یکنواخت در فووآ توزیع نشده‌اند: در ناحیه‌ای بسیار کوچک در مرکز فووآ به نام «فووئولا»، این مخروط‌های آبی کاملاً غایب‌اند. تراکم آن‌ها فقط در اطراف فووئولا افزایش می‌یابد. نوروفیزیولوژیست‌ها سال‌ها پیش با استفاده از تجهیزات پیشرفته اسکن لیزری این ساختار سلولی را در آزمایشگاه کشف کردند (نگاه کنید به Roorda & Williams، ۱۹۹۹). اما اکنون توهمی جدید که توسط «هینرک شولتس-هیلدبرانت»، مدرس پوست در بیمارستان عمومی ماساچوست، کشف شده، این پدیده را به‌وضوح برای همگان قابل مشاهده کرده است.
خودتان امتحان کنید
به تصویر زیر نگاه کنید که از پیش‌نویس مقاله شولتس-هیلدبرانت اقتباس شده است. تصویر شامل ۹ دایره کاملاً یکسان است. با وجود اینکه همه دایره‌ها دقیقاً رنگ بنفش یکسانی دارند (مقادیر RGB: 53، 69، 146)، تنها دایره‌ای که به‌راستی بنفش دیده می‌شود، همان دایره‌ای است که نگاهتان روی آن متمرکز شده است.
اگر به دایره وسط خیره شوید، آن دایره بنفش دیده می‌شود، در حالی که دایره‌های اطراف در دید محیطی، رنگی متمایل به آبی دارند. اگر نگاهتان را به دایره‌ای دیگر منتقل کنید، همان دایره بنفش دیده می‌شود و باقی دایره‌ها همچنان آبی به نظر می‌رسند.
این پدیده چگونه عمل می‌کند؟
اینکه تنها در دید مرکزی رنگ بنفش را می‌بینیم، دقیقاً به دلیل نبود مخروط‌های حساس به طول‌موج کوتاه (آبی) در مرکز فووآ است. نبود این گیرنده‌ها باعث می‌شود پاسخ عصبی، سهم رنگ آبی را در ادراک کاهش دهد. وقتی ورودی‌ای از مخروط‌های آبی دریافت نمی‌شود، مغز رنگ را به‌صورت بنفش تفسیر می‌کند. اینکه این توهم به‌درستی عمل می‌کند، خود گواهی است بر توزیع نامتوازن گیرنده‌های نوری آبی در فووآ و فووئولا.
برای آزمایش مرزهای این توهم، می‌توانید تصویر را از فاصله‌های مختلف ببینید. هرچه به صفحه نزدیک‌تر شوید، اثر توهم قوی‌تر می‌شود. هرچه دورتر شوید، دایره‌های بیرونی به فووئولا نزدیک‌تر می‌شوند و ممکن است آن‌ها نیز بنفش دیده شوند.
جمع‌بندی
این توهم بصری جذاب نشان می‌دهد که درک ساختار زیستی سیستم بینایی ما همیشه نیازمند تجهیزات علمی پیچیده و آزمایش‌های آزمایشگاهی نیست. گاهی یک توهم بصری هوشمندانه می‌تواند همان اطلاعات را به‌سادگی و به‌طرزی چشمگیر آشکارکند.
ارسال نظر