فرماندهان عملیات بیت‌المقدس؛ آنانی که خرمشهر را آزاد کردند

پارسینه-مجید سلطانی: عملیات بیت‌المقدس که در اردیبهشت و خرداد ۱۳۶۱ به اجرا درآمد، و یکی از بزرگ‌ترین عملیات‌های نظامی در تاریخ دفاع مقدس بود. این عملیات نه‌تنها به آزادسازی خرمشهر انجامید، بلکه معادلات سیاسی و نظامی جنگ را دگرگون کرد و برتری استراتژیک جمهوری اسلامی ایران را به اثبات رساند. در پشت‌صحنه این پیروزی تاریخی، فرماندهانی ایستاده بودند که با نبوغ، فداکاری و شجاعت، نقش‌آفرینان اصلی آزادسازی خرمشهر شدند.

در رأس فرماندهی کلان عملیات، نام سرلشکر علی صیاد شیرازی به چشم می‌خورد؛ فرمانده نیروی زمینی ارتش که با همکاری نزدیک با سپاه، نقش اساسی در طراحی عملیاتی و هماهنگی میان یگان‌ها ایفا کرد. او با دید راهبردی خود، توانست ظرفیت‌های ارتش و سپاه را در قالب یک برنامه منسجم به کار گیرد.

در جبهه سپاه پاسداران، محسن رضایی به‌عنوان فرمانده کل سپاه، هدایت استراتژیک عملیات را بر عهده داشت. او با اتکا به جوانانی مؤمن و پرتلاش، ساختاری منسجم برای یگان‌های عملیاتی سپاه ایجاد کرد. شهید حسن باقری، طراح برجسته عملیات، با اشراف کامل به منطقه و خطوط دشمن، نقشی کلیدی در طراحی و اجرای مرحله‌به‌مرحله عملیات داشت.

در میدان نبرد، فرماندهان میدانی سپاه چون شهید احمد کاظمی، فرمانده تیپ نجف اشرف، و شهید حسین خرازی، فرمانده تیپ امام حسین (ع)، با رشادت تمام در خطوط مقدم نبرد حضور داشتند. شهید مهدی باکری نیز که در آن زمان به‌عنوان جانشین فرمانده در تیپ عاشورا فعالیت می‌کرد، در دل آتش و خون، فرماندهی یگان خود را بر عهده داشت.

غلامعلی رشید و محمد باقری که در آن زمان در واحد اطلاعات عملیات سپاه فعال بودند، با تحلیل دقیق از موقعیت دشمن و شناخت زمین عملیات، نقشی تأثیرگذار در هدایت نیروها داشتند. تلاش‌های شبانه‌روزی آن‌ها در طراحی مسیرهای نفوذ و عبور از رودخانه کارون، نقشی تعیین‌کننده در موفقیت عملیات ایفا کرد.

در کنار این بزرگان، چهره‌هایی چون شهید یوسف کلاهدوز، معاون سپاه، در سطوح ستادی نقش هماهنگ‌کننده میان ارتش و سپاه را ایفا می‌کردند تا انسجام عملیاتی حفظ شود.

آزادسازی خرمشهر صرفاً یک پیروزی نظامی نبود؛ حاصل هم‌افزایی ارتش و سپاه و حضور فرماندهانی بود که جانشان را وقف خاک وطن کردند. اینان پرچم‌داران غیرت و ایمان بودند؛ مردانی که اگر نبودند، تاریخ این سرزمین به گونه‌ای دیگر نوشته می‌شد.

هزینه های عملیات بیت‌المقدس:

تلفات ایران برآوردهای رسمی نشان می‌دهد ایران در این عملیات حدود  ۶۰۰۰ شهید و     ۲۴۰۰۰ مجروح را تقدیم کرد. هرچند برخی منابع، آمار شهدا را کمی کمتر (بین ۵ تا ۶ هزار نفر) گزارش کرده‌اند، اما تلفات انسانی در این سطح، سنگینی بار این نبرد سرنوشت‌ساز را نشان می‌دهد.

اما تلفات ارتش بعث عراق را هم نباید فراموش کرد بر اساس مستندات و آمار به‌دست‌آمده از اسناد عراقی و گزارش‌های ایران  ۱۶۰۰۰ کشته و زخمی و    ۱۹۰۰۰ اسیر سرباز عراقی در این عملیات ثبت شده است. سقوط خرمشهر برای رژیم بعث به‌قدری سنگین بود که صدام حسین پس از عملیات، ده‌ها فرمانده عراقی را بازداشت یا اعدام کرد.

آزادسازی خرمشهر، صرفاً یک فتح نظامی نبود؛ نماد پیروزی اراده، ایمان و همبستگی بود. مردانی که در عملیات بیت‌المقدس جنگیدند، نه‌تنها دشمن را عقب راندند، بلکه نام خود را در تاریخ جاودانه کردند.