مثلث شوم/ وقتی ستون خانه لرزان می‌شود

سبقت طلاق به ازدواج در کل کشور طی سال‌های 1379 تا 1381 مجدداً با روند رو به افزایش روبه رو بوده است و طلاق در دهه‌های اخیر، روندی کاملاً صعودی داشته است.

یکی از عوامل آسیب‌زا در ساختار و ثبات خانواده، مسئله روز افزون روابط فرازناشویی است، طبق نتایج بسیاری از پژوهش‌های جامعه شناسی بین خیانت زناشویی و تعارضات زناشویی، رابطه معناداری وجود دارد؛ به طوری که روابط فرازناشویی، یکی از مهم‌ترین تهدیدها برای ثبات روابط زناشویی و از عمده‌ترین دلایل طلاق در فرهنگ‌های مختلف محسوب می‌شود، از این رو خبرگزاری فارس به بررسی بوجود آمدن این روابط و تاثیرات منفی آن بر نظام خانواده پرداخته است.

«مثلث شوم»؛ ـ از آن به عنوان مهم‌ترین عامل در فروپاشی نظام خانواده یاد می‌شود، اتفاقی که حتی با سازش زوجین بنا به گفته کارشناسان اثرات منفی خود را در روابط زناشویی و زندگی افراد خواهد گذاشت، در گزارش پیش رو به دلایل شکل گیری خیانت زناشویی می ‌پردازد.


به دوست قدیمی‌‌ام اعتماد زیادی داشتم و از همان دوست ضربه خوردم
«فرزند سه ماهه‌اش را در آغوش می‌فشارد و با چشمانی اشک بار می‌گوید: تحمل این همه توهین برایم سخت است، سال‌ها با نداری و بیکاری‌اش ساختم، چگونه باور کنم در تمام این مدت که این همه رنج و عذاب کشیدم، او به من خیانت کرده است». این‌ها بخشی از سخنان زنی است که من اسم او را سمیرا می‌گذارم. سمیرا در ادامه می‌گوید: هیچ پشت و پناهی ندارم، با جدا شدن از سعید می‌دانم در تامین مخارج زندگی آنهم با یک بچه دچار مشکل می‌شوم، پدر و مادری هم ندارم که حمایتم کنند، می‌دانم ادامه این زندگی کاری اشتباه است و از این پس هر روز گمان می‌کنم همسرم بازهم به من خیانت می‌کند، اما چاره‌ای جز این زندگی ندارم.


سمیرا در ادامه از رابطه پنهانی همسرش با یکی از دوستان صمیمی‌اش می گوید: نمی‌دانم این رابطه از کی و از کجا شروع شده، ولی مریم یکی از بهترین دوستانم بود، من به او اعتماد داشتم و تمام رازهای زندگیم را با او در میان می‌گذاشتم، او اکثر مواقع به خانه ما رفت و آمد می‌کرد، شاید همین اعتماد بی‌جا ستون‌های زندگیم را از هم پاشید.

وی گفت: همسرم قبول کرده که کارش اشتباه بوده، اما کنارآمدن با این مسئله برایم بسیار سخت است، من هم به دوست قدیمی‌‌ام اعتماد زیادی داشتم و از همان دوست ضربه خوردم، حال در دو راهی ماندن و رفتن باید یکی را انتخاب کنم.

سمیرا افزود: احساس بدی دارم، حس می‌کنم همسرم من را به عنوان یک زباله می‌بیند، اگر از لحاظ مالی مستقل بودم سریع این رابطه را ختم می‌کردم.


خیانت راه درستی برای به دست آوردن نیازها نیست
برای بررسی بیشتر به سراغ فرشته آتش پور ، روانشناس بالینی می‌روم و از او درباره علل خیانت می‌پرسم، وی با بیان اینکه برآوردن نیازهای فرد با خیانت شاید در ظاهر به صورت یک مسکن عمل کند اما در طولانی مدت حتما افراد را از شادمانی و سلامت روان دورتر می‌کند، گفت: امروزه خیانت، مسکنی برای برآوردن یکسری از نیازهای افراد شده است، افرادی که فکر می‌کنند چیزهایی در زندگی مشترک از همسر خود دریافت نکردند و در بیرون از منزل می‌توانند پیدا کنند.

وی ادامه داد: فکر کردن به خیانت برای جبران کمبودهای عاطفی، جنسی و روانی در بیرون از منزل راه اشتباهی است زیرا نیاز همیشه وجود داشته و عشق لازمه زندگی است، اما فرد باید با آموزش بیاموزد که خیانت راه درستی برای به دست آوردن نیازها نیست.
این روانشناس بالینی با اشاره به اینکه در رابطه طولانی مدت مثل رابطه زن و شوهر اگر یکی از طرفین چه زن و چه مرد خارج از منزل با فرد دیگری ارتباط برقرار کرده و از همسر خود پنهان کند، خیانت محسوب می‌شود، اظهار کرد: خیانت نوع‌های مختلفی مانند خیانت عاطفی، کلامی، جسمی را شامل شده و معمولا روانشناسی برای اینکه بخواهد دلیل رفتاری را پیدا یا تبیین کند روی یک رویکرد خاصی تمرکز کرده و بر اساس آن دلیل، رفتار را تعریف می‌کند.

آتش پور تصریح کرد: رویکری که امروز برای خیانت استفاده می‌شود، تئوری انتخاب است، به طور مثال هر کاری که از صبح تا شب فرد انجام می‌دهد یک نوع رفتار بوده مانند رفتار خوابیدن و غذا خوردن، بنابراین خیانت هم نوعی رفتار تلقی می‌شود. این رفتارها برای برآوردن یک یا چند نیاز انسان بوده که برای هر کاری انسان، رفتاری را انتخاب می‌کند؛ برای خیانت کردن، انسان رفتاری انتخاب کرده بنابراین مسئول کار خود است و دلایل انتخاب رفتار خیانت می‌تواند رابطه باشد.
وی ادامه داد: خیانت امروزه رفتاری شده که شاید افرادی که این کار را انجام می‌دهند به دنبال دلیل برای توجیه این خیانت هستند، مثلا در رابطه خود عشق نداشته و از طرف مقابل خود دریافت می‌کنند.

این روانشناس بالینی گفت: تئوری انتخاب می‌گوید وقتی که فرد یک نیاز اصولی و اخلاقی‌اش برآورده نمی‌شود و با رفتاری مثل خیانت به دنبال برآوردن نیاز باشد هیچ وقت به سلامت روان و شادمانی نخواهد رسید، بنابراین باید به افراد آموزش داد تا نیازهای خود را درست و اصولی برآورده کنند.گاها ازدواج‌های سنتی که از قبل علاقه‌ای در بین دو طرف وجود ندارد، یک دلیل برای رفتارغیر مسئولانه افراد در خیانت کردن است، اما آیا تمام افرادی که ازدواج های سنتی داشته‌اند، خیانت می‌کنند؟

آتش پوربا اشاره به اینکه زمانی که فرد بخواهد برای پیامد رفتار خود هزینه ندهد، دنبال بهانه می‌گردد، تاکید کرد: افرادی که در ازدواج‌های سنتی گیر افتاده‌اند، باید یاد بگیرند آن شهامت را داشته تا هزینه داده و از آن ازدواج خارج شوند نه اینکه در داخل آن ازدواج مانده تا هزینه‌ای برای رفتار خود ندهند. به افرادی که در ازدواج‌های سنتی گیر افتادند باید شناخت و آگاهی داده شود که متوجه شود اگر همسر خود را دوست ندارد یا این ازدواج انتخاب او نبوده، خیانت و بازتاب این رفتار او زندگی خاص، شادمانی و ارزشمندی را در پی ندارد.
وی با بیان اینکه با آموزش می‌توان افراد را آگاه کرد که با آوردن دلیل‌های واهی نمی‌توان خیانت را جایگزین برخی از رفتارها و نداشته‌ها کرد، یادآورشد: آموزش مسئولیت پذیری از سنین کودکی در مدارس و از سنین پایین شروع می‌شود و رسانه‌ها برای نشان دادن این مسئولیت‌ها و نشان دادن برخی رفتارهای گنگ و نامفهوم نقش بسزایی دارد.

برای بررسی جامعه شناختی علل خیانت و پیامدهای منفی آن نظر مصطفی بخاری، دکتری جامعه شناسی را جویا می‌شوم.


پایبند نبودن به سنت‌های اخلاقی و ضعف اعتقادات مذهبی عامل اصلی خیانت
بخاری با بیان اینکه برای واژه خیانت معانی متفاوتی بیان شده است که یکی از این معانی پیمان شکنی، نقض عهد و بی‌وفایی است، اظهار کرد: به طور کلی در فرهنگ اخلاقی و اجتماعی ما خیانت در روابط زناشویی یعنی خروج از چارچوب‌های اخلاقی و موازین ارزشی به نحوی که فرد مرتکب، چه زن و چه مرد هم از نظر اخلاقی و رسمی مرتکب تخلف شده و هم از نظر عاطفی ممکن است، دیگر قابل اعتماد نباشد.
وی ادامه داد: آمارها و گزارش‌های دادگاه‌های خانواده نشان می‌دهد که در دهه گذشته رفتارهای پرخطر جنسی در جامعه بسیار افزایش یافته است که در واقع، ما به نوعی با یک مسئله اجتماعی مواجه هستیم. خیانت، منفورترین رفتار در یک ارتباط است که نه تنها منجر به صدمه‌های غیرقابل جبران به کسی که مورد خیانت قرار گرفته می‌شود، بلکه اعتماد و اطمینان او را نسبت به افراد دیگر از جمله همسر آینده از بین خواهد برد.

بخاری با بیان اینکه به‌طور معمول، نارضایتی از مسائل گوناگون در یک رابطه باعث خیانت می‌شود، گفت: یک ارتباط دو سویه زناشویی موقعی در شکل خیانت آمیز قرار می‌گیرد که به ارتباط مثلثی تبدیل گردد، به عبارتی، با توجه به خلاء جنسی و عاطفی بوجود آمده میان زن و شوهر، سایه سنگین شخص سومی به شکل مخفیانه وارد ارتباط گردد.
این جامعه شناس تاکید کرد: بطور کلی از بین رفتن عشق و علاقه، انتقام جویی، پایبند نبودن به سنت‌های اخلاقی و ضعف اعتقادات مذهبی، بی تفاوتی همسر، عدم جذابیت، سهل انگاری همسر، هوسرانی، عقده‌های جنسی، اخلاق و رفتارهای غیرقابل تحمل همسر، بی خطر شمردن خیانت، زیاده خواهی و تنوع طلبی از دلایل اصلی خیانت و بی‌وفایی همسران به یکدیگر است که به ترتیب به سه شکل خیانت ذهنی، کلامی و رفتاری تکوین پیدا می‌کند.

وی ادامه داد: به عبارتی، شروع هر نابسامانی در ابتدا در ذهن شکل می‌گیرد، یعنی یکی از زوجین در تخیلاتشان به شخص دیگری می‌اندیشد و از آن شخص خیالی ایده آل می‌سازد که شروع خطر برای زندگی مشترک است چرا که در واقعیت به دنبال همسر مطلوب خود می‌گردد و در این مرحله رابطه زناشویی با همسر به سردی می‌گراید.

بخاری عنوان کرد: نوع دوم خیانت که معمولاً در ادامه خیانت ذهنی شکل می‌گیرد، خیانت کلامی است که مرد یا زن در این مرحله به صورت تلفنی یا اینترنتی در موقعیت‌های فراهم شده با همدیگر صحبت می‌کنند. فرد از صحبت کردن و به اشتراک گذاشتن افکار و علایق عاطفی خود با شخص دوم لذت می‌برد و کم کم به این نتیجه می‌رسد که اوقات فراغت خود را به جای اینکه با همسر بگذراند، با دیگری سپری کند.

این جامعه شناس گفت: با توجه اینکه ابزارهایی همچون چت روم‌های اینترنتی ارتباط متنی، کلامی و تصویری کم خطری را بوجود می‌آورد، لذا کمک می‌کند تا نوعی ارتباط عاطفی و جنسی مجازی در سایه یک ارتباط رسمی شکل بگیرد و آخرین شکل خیانت به همسر که در این فرایند اتفاق می‌افتد، خیانت رفتاری است که همسر خیانتکار عملاً در ارتباطی خارج از مدار زناشویی قرار می‌گیرد که متاسفانه در جامعه ما در حال افزایش است.

وی اظهار کرد: در ریشه‌یابی پدیده خیانت به همسر می‌توان گفت که کمبودهای زندگی زناشویی که در چارچوب نهاد خانواده پاسخ داده نشود، احتمال بروز آن را بیشتر می‌کند و دو عامل مهمی که وزن بالایی در بروز خیانت به همسر دارد، خلاء جنسی برای مردان و خلاء عاطفی برای زنان است.

بخاری تصریح کرد: وقتی زن یا شوهر احساس خلاء می‌کند و باور دارد که همسرش نمی‌تواند آن خلاء را پر کند؛ درست در زمانی که زن و مرد از خلاء عاطفی رنج می‌برند شخص ثالثی وارد ارتباط شده و روابط نامتعارفی در تکمیل زندگی زناشویی رسمی شکل می‌گیرد و در این نقطه است که کارکرد نهاد خانواده ناخواسته به بیراهه کشیده می‌شود.

این جامعه شناس ادامه داد: به بیانی، خلاء جنسی در مردان، پیامد ناخواسته خلاء عاطفی در زنان است که عموماً توسط مردان نادیده انگاشته شده است و این ارتباط معنادار، انگیزه‌های اصلی ارتباطات خارج از مدار زناشویی را در ذهن شکل می‌دهد که در قالب خیانت به همسر متبلور می‌شود.

وی عنوان کرد: ارتباطاتی اینگونه با هویدا شدن خیانت از سوی یکی از زوجین به چند شکل متبلور می گردد، یا به شکل طلاق پنهان و رضایت اکراه آمیز طرفی که مورد خیانت قرار گرفته ادامه پیدا می کند، یا اینکه به فرو پاشی ساختار خانواده به شکل طلاق ختم می‌شود و خطرناک‌ترین شکل این ارتباط زمانی است که به اشکال جنایی خود نمایی می‌کند که شخص خیانتکار برای گسستن ارتباط زناشویی با همدستی شخص ثالث به حذف فیزیکی دست می‌زند که موضوع آن دیگر رقابت نیست، بلکه از میان برداشتن یک انسان است که در قالب همسرکشی قابل تبیین است.

بخاری بیان کرد: بطور کلی روابط دادوستد، دوستی، شغلی، تعاملات بسیار صمیمانه و غیررسمی با یک زن یا مرد بیگانه، گرم گرفتن یا درخواست‌های غیرمتعارف از جمله مواردی هستند که بالقوه می‌تواند بسترهای خیانت را فراهم کند، بنابراین، اگر زن و مرد شناخت کاملی از همسر خود و نیازهای او داشته باشند و در چارچوب نهاد خانواده به آن توجه کنند از بسیاری از ارتباطات خارج از مدار زناشویی می‌توان پیشگیری کرد.