کاهش هشدارکننده منابع دومین ماده خام پراستفاده جهان

ماسه یکی از مهمترین کالاهای جهان است که با وجود اهمیتش، چندان به آن بها داده نمی شود. کل جامعه ما روی ماسه بنا شده و پرمصرف ترین ماده خام جهان پس از آب و یک ماده اساسی برای زندگی روزمره ماست. ماسه ماده اولیه مورد استفاده در ساخت جاده ها، پلها، قطارهای پرسرعت و حتی پروژه های بازآفرینی زمین است. ماسه، سنگ ریزه و سنگ خرد شده به اتفاق ذوب می شوند تا شیشه مورد استفاده در پنجره، صفحه نمایش رایانه و تلفن هوشمند تولید شود. حتی در تولید تراشه های سیلیکونی از ماسه استفاده می شود.

با این حال دنیا با کمبود ماسه روبروست و دانشمندان اقلیمی می گویند این کمبود یکی از بزرگترین چالشهای پایداری قرن بیست و یکم است.

پاسکال پدوزی، دانشمند اقلیمی و مدیر دیتابیس اطلاعات منابع جهانی در برنامه محیط زیست سازمان ملل (UNEP)، حاکمیت جهانی منابع ماسه را به عنوان یک مشکل جدی توصیف کرد و گفت: ما تصور می کنیم مه ماسه همه جا وجود دارد. هرگز فکر نمی کنیم که با کمبود ماسه روبرو می شویم اما بالاخره در جایی اتفاق می افتد. باید ببینیم در یک دهه آینده یا فراتر از آن چه اتفاقی ممکن است بیافتد. زیرا اگر به جلو نگاه نکنیم و پیش بینی نکنیم، مشکل عظیمی درباره کمبود ماسه و همچنین برنامه ریزی زمین خواهیم داشت.

در حال حاضر مونیتور دقیق استفاده جهانی از ماسه امکان پذیر نیست. با این حال پدوزی می گوید می توان به صورت غیرمستقیم و با استفاده از همبستگی بسیار بسیار خوبی که میان استفاده از ماسه و سیمان وجود دارد، به ارزیابی آن پرداخت.

سازمان ملل متحد برآورد کرده که سالانه ۴.۱ میلیارد تن سیمان تولید می شود که منبع اصلی آن چین است که ۵۸ درصد از رونق ساخت و ساز را به خود اختصاص می دهد.

استفاده جهانی از ماسه و سنگ ریزه ۱۰ برابر بالاتر از سیمان است. یعنی جهان تنها برای ساخت و ساز حدود ۴۰ تا ۵۰ میلیارد تن ماسه بر مبنای سالانه مصرف می کند. این میزان برای ساخت دیواری به ارتفاع ۲۷ متر و پهنای ۲۷ متر که هر سال کل زمین را دربرمی گیرد، کافی است.

نرخ جهانی استفاده از ماسه در دو دهه گذشته سه برابر افزایش پیدا کرده که تا حدودی نتیجه افزایش شهرنشینی بوده و بسیار فراتر از نرخ طبیعی پر شدن منابع ماسه بر اثر فرسایش صخره ها توسط باد و آب بوده است.

ماسه در هر کشوری در جهان یافت می شود و در صحراها و خطوط ساحلی سراسر جهان به فور دیده می شود. اما لازم به گفتن نیست که همه ماسه ها مفید نیست. دانه های ماسه صحرا که بر اساس وزش باد دچار فرسایش شده اند، نرمتر و گردتر از آن هستند که بتوانند برای اهداف ساخت و ساز مورد استفاده قرار گیرند. ماسه کاربردی ماسه ای است که زاویه بیشتری دارد و معمولا از بستر دریا، خطوط ساحلی، معادن روباز و رودخانه های سراسر جهان استخراج می شود.

چین و هند در فهرست مناطقی هستند که استخراج بی رویه ماسه، پیامدهایی در رودخانه ها، دریاچه ها و خطوط ساحلی آنها داشته است و این استخراج بی رویه تا حدود زیادی نتیجه تقاضای بالا برای زیرساخت و ساخت و ساز در این کشورها بوده است.

برنامه محیط زیست سازمان ملل پیش از این درباره مافیای ماسه هشدار داده بود. گروههای متشکل از سازندگان، دلالان و بازرگانان در کشورهایی مانند کامبوج، ویتنام، کنیا و سیرالئون فعالیت می کنند. فعالانی که تلاش کرده اند به افشای فعالیتهای آنها بپردازند، تهدید شده و حتی کشته شده اند.

بر اساس گزارش شبکه CNBC، به گفته پدوزی، زنگ بیداری درباره کمبود جهانی ماسه در سال ۲۰۱۹ نواخته شد و دولتها برای نخستین بار به این بحران محیط زیستی اذعان کردند و این مسئله در نتیجه یک قطعنامه سازمان ملل متحد، نهایتا در برنامه سیاسی قرار گرفت. با این حال متاسفانه این چالش در سطح جهانی هنوز به طور مناسب مورد رسیدگی قرار نگرفته است.