چگونه از چاقی بچه‌ها در قرنطینه جلوگیری کنیم؟

چاقی همیشه معضلی بوده که بیشتر مردم با آن دست و پنجه نرم کرده اند. گاهی اوقات این چاقی با برخی بیماری‌های جسمی همراه می‌شود و باعث بروز مشکلاتی، چون دیابت و سایر بیماری‌ها می‌شود و حتی گاهی نیز منجربه کاهش اعتماد به نفس یا افسردگی در افراد می‌شود.

این معضل در ایام کرونا نه تنها کم نشده است بلکه شدت هم گرفته است. در این میان کودکان و بزرگسالان در رعایت نکات رژیمی برای کاهش وزن متفاوت هستند. بر همین اساس برای اینکه رژیم غذایی درستی برای کودکان مان در نظر بگیریم به سراغ دکتر فریبا کوهدانی متخصص تغذیه رفتیم و نظرات ایشان را جویا شدیم.

معیار دقیق تشخیص اضافه وزن در کودکان مهم است

کوهدانی: معیار‌های غربالگری چاقی در کودکان با بزرگسالان متفاوت است. ابزار تشخیص چاقی یا لاغری در کودکان منحنی‌های استاندارد وزن برای سن و وزن برای قد است که توسط نهاد‌های بین المللی تهیه شده است و در قالب یک سری منحنی ارائه شده است که طیف اندازه‌های بدنی وزن، قد، دور سر و نسبت‌های وزن متناسب برای سن و قد کودکان سالم با وضعیت ژنتیکی متفاوت را مشخص می‌کند. برای تهیه این منحنی‌های استاندارد از اطلاعات متعلق به تعداد فراوانی از کودکان سالم و خوب‌تغذیه شده استفاده کرده اند که تفاوت‌های مشاهده شده در بین این جمعیت سالم ناشی از شرایط ژنتیکی است. این منحنی‌ها می‌تواند به عنوان ابزار تشخیصی وضعیت رشد و اختلالات وزن کودکان در سراسر جهان مورد استفاده قرار گیرد.

در ایام کرونا با مشکل چاقی بسیاری از کودکان مواجه شده‌ایم. آیا می‌توان برای کودکان رژیم لاغری تعریف کرد؟

وقتی می‌خواهیم ببینیم کودکی چاق است یا خیر باید به منحنی‌های استاندارد مراجعه می‌کنیم. اگر شیب افزایش وزن کودک مورد نظر تندتر یا کندتر از این منحنی‌های استاندارد باشد تشخیص اختلال وزن داده می‌شود و هر گاه جایگاه وزنی کودک در قسمت‌های بالایی این منحنی‌های استاندارد وزن برای سن و وزن برای قد قرار گیرد، نشان دهنده مشکل اضافه وزن و چاقی در کودک مورد نظر است.

کودکان وقتی دچار مشکل چاقی می‌شوند علاوه بر حجم، تعداد سلول‌های چربی نیز در بدن آن‌ها اضافه می‌شود به همین دلیل در سال‌های بعدی زندگی هم بیشتر در معرض چاقی قرار می‌گیرند. متاسفانه این گروه در معرض سایر مشکلات مرتبط با چاقی مثل چربی خون بالا قرار دارند. با تغییر سبک زندگی به خاطر کرونا، امکان فعالیت و بازی کودکان در خارج از منزل کاهش یافته است. به ویژه در شرایط زندگی آپارتمان نشینی بسیاری از کودکان کم تحرک‌تر شده اند.

از سوی دیگر در شرایط خانه نشینی ناشی از کرونا یکی از سرگرمی‌های انتخابی بسیاری از خانواده‌ها تهیه انواع شیرینی، دسر و غذا‌های چرب و. است. این امر حتی در شبکه‌های اجتماعی هم نمود پیدا کرد و عکس‌های فراوانی در این خصوص به اشتراک گذاشته شد. مصرف این نوع خوراکی‌ها دارای کالری زیاد است و در عین حال از نظر تامین نیاز‌های تغذیه‌ای کم ارزش است. همراهی کاهش فعالیت‌های فیزیکی با دریافت غذا‌های پر انرژی بیشتر منجربه افزایش آمار چاقی کودکان شده است.

چاقی یکی از عواملی است که سیستم ایمنی بدن را ضعیف و خطر ابتلا به بیماری را افزایش می‌دهد. کودکان مبتلا به اضافه وزن، حتما باید از رژیم‌های غذایی برای کاهش وزن استفاده کنند. همچنین می‌بایست در نظر داشت که برنامه‌های کاهش وزن کودکان با بزرگسالان متفاوت است. رژیم غذایی کودکان باید متناسب با مقدار اضافه وزن کودک تنظیم شود. کودکان دارای مشکل اضافه وزن باید خوراکی‌های پر انرژی مثل شیرینی، چیپس، پفک و انواع غذای‌های چرب، فست فود و... را در برنامه غذایی‌شان محدود کنند. خانواده می‌تواند با جایگزین کردن رژیم غذایی متعادل و برنامه غذایی متنوع، مشکل اضافه‌وزن کودک را کنترل کند.

برای کودکانی که دچار چاقی هستند باید از برنامه‌های کاهش وزن کمک بگیریم. اما لازم است با استفاده از رژیم غذایی اصولی و علمی مراقب باشیم تا به رشد کودک آسیبی وارد نشود. شدت و محدودیت رژیم غذایی کودکان نسبت به بزرگسالان باید کمتر باشد. لازم است توجه شود که رژیم در روند رشد کودک مشکلی ایجاد نکند. روندکاهش وزن کند و تدریجی توصیه می‌شود تا به افزایش قد کودک آسیبی وارد نکند.

باتوجه به اینکه کودکان در سن رشد هستند، از چه خوراکی‌هایی استفاده کنند که برایشان مفید باشد؟

کوهدانی: کودکان غذا‌های غنی از مواد مغذی لازم برای رشدشان استفاده کنند. خانواده‌ها لازم نیست در برنامه غذایی کودک محدودیت زیادی ایجاد کنند، ولی میزان روغن، انواع نوشیدنی‌های شیرین مثل نوشابه و... را کمتر کنند. در میان‌وعده‌ها به جای کیک و شیرینی از میوه استفاده کنند. در واقع با ایجاد تعادل در مصرف انواع مواد غذایی سعی کنیم برنامه غذایی مناسبی را برای کودکان برنامه ریزی کنیم. در طول روز کودکان را به انجام فعالیت‌های ورزشی تشویق کنیم و نیز ساعاتی که کودک با تلویزیون، لپ تاپ و موبایل می‌گذراند را محدود کنیم.

کودکان در این ایام خواب نامنظم و خواب بیش از مقدار لازم دارند که ظاهرا ارتباط مستقیمی با چاق شدن‌شان می‌تواند داشته باشد. علت خواب زیاد در این ایام و توصیه و راهکار شما در این زمینه چیست؟

کوهدانی: بله دراین ایام خواب کودکان زیاد و نامنظم شده است، بسیاری از کودکان شب خیلی دیر می‌خوابند و صبح خیلی دیر از خواب بیدار می‌شوند و به نوعی ساعت روز و شب‌شان جابه جا شده است. نکته‌ای که باید در نظر داشت این است که هورمون رشد که تاثیر بسیار زیادی در رشد قد کودکان دارد، شب‌ها ترشح می‌شود و به همین دلیل نمی‌توان خواب روز را جایگزین خواب شب کرد.

توصیه‌ای که دارم این است برنامه خوردن و خوابیدن کودکان نظم داشته باشند. کودکانی که شب دیر می‌خوابند، صبح دیر بیدار می‌شوند معمولا صبحانه نمی‌خورند، در طول روز از تنقلات کم ارزش بیشتر استفاده می‌کنند، همراهی این شرایط با علاقه بسیاری از کودکان به غذا‌های آماده مصرف یا فسـت فود‌ها به افزایش خطر چاقی کمک می‌کند.

چراکه در مجموع، انرژی دریافتی کودک بیشتر از انرژی مورد نیاز بدنش می‌شود؛ لذا نیاز‌های تغذیه‌ای که باید با وعده‌های غذایی مناسب تامین شود با حذف وعده‌های ضروری مثل صبحانه دچار کمبود می‌شود؛ بنابراین مهم است که کودکان به موقع بخوابند و وعده‌ها و میان وعده‌های منظم و مناسب شامل گروه‌های مختلف غلات، لبنیات، گوشت، سبزی و میوه داشته باشند. کودکان مواد پروتئینی با کیفیت بالا مانند شیر، تخم مرغ و انواع گوشت را بیشتر از بزرگسالان باید استفاده کنند.

آیا چاقی موجب بیشتر شدن خواب و خواب آلودگی می‌شود؟ ظاهرا ارتباط مستقیمی بین این مسئله و چاقی کودکان است. گا‌ها در این ایام کودکان در طول روز می‌خوابند، و ساعت خواب‌شان بیشتر از حد معمول شده است.

بله. ارتباط مستقیمی با هم دارند، مثل رابطه مرغ و تخم مرغ است. فردی که مبتلا به چاقی است به دلیل اضافه وزن، تحرک کمتری دارد و دچار خواب آلودگی و خمودگی می‌شود. ضمن اینکه چاقی با افسردگی هم می‌تواند ارتباط داشته باشد. عدم رضایت فرد از ظاهر خود از عواملی است که موجب افسردگی می‌شود. از طرفی دیگر افراد افسرده معمولا خواب بیشتری هم دارند.

افرادی که خواب بیشتری در شبانه روز دارند به دلیل اینکه در خواب انرژی کمتری مصرف می‌کنند، احتمال ابتلا به چاقی در این افراد بیشتر است. در دریافت مساوی غذا کسی که ساعت خواب بیشتری دارد نسبت به کسی که ساعت خواب کمتری دارد بخشی از غذایی که دریافت می‌کند به چربی اضافی تبدیل می‌شود و باعث چاقی می‌شود و این فرآیند به صورت دایره‌وار با هم مرتبط هستند.

چه غذایی‌هایی موجب خواب آلودگی درکودکان می‌شود؟

کوهدانی: در بسیاری از کودکان حتی بزرگسالان شاهد مسئله خوب آلودگی و خستگی هستیم، یکی از دلایل آن خمودگی و افسردگی است، از دلایل دیگر آن افت قند خون است که موجب خستگی و کسلی می‌شود که معمولا با فاصله از مصرف وعده غذایی قبلی مثلا ساعات پایانی عصرگاهی رخ می‌دهد. معمولا زمان طولانی بین ناهار و شام باعث افت قند خون و خواب آلودگی در این ساعات می‌شود.

از دلایل دیگر خواب آلودگی بلافاصله بعد از ناهار این است که برای هضم غذا، جریان خون به دستگاه گوارش هجوم می‌آورد. در واقع بیشترین میزان گردش خون در ناحیه گوارش اتفاق می‌افتد و این مسئله موجب می‌شود که فرد بعد از غذا احساس خواب آلودگی کند. برای مقابله با این نوع خواب آلودگی لازم است از مصرف غذا‌های چرب و با حجم زیاد خودداری شود.