لزوم درک دورانی آینده‌ساز / از عشق‌های آتشین تا خشونت‌های آشکار

روز جهانی نوجوان از سال ۱۹۶۵ میلادی مصادف با سال ۱۳۸۶ شمسی در یکی از جلسه‌های مجمع عمومی سازمان ملل ناگذاری شد. در آن دوران، نمایندگان کشورهای مختلف در سازمان ملل به اهمیت نقش نیروها و باورهای نوجوانان در توسعه جوامع انسانی پی برده بودند و به همین سبب یک بیانیه‌ای به نام «ترویج مفاهیم صلح ، احترام متقابل و پذیرش دیدگاه‌های دیگر انسان‌ها» برای نوجوانان را انتشار دادند.

ﻧﻮﺟﻮانی از کلمه لاتین مشتق شده adolescent ﺑﻪ معانی رﺳـﻴﺪن ﺑـﻪ ﺑﺰرﮔﺴـﺎلی اﺳﺖ. ﺷﺮوع آن ﺑﺎ ﺑﻠﻮغ جسمانی و رفتاری همراه است و ﺑﺎ پذیرفتن ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫﺎی ﺑﺰرﮔﺴـﺎلی ﭘﺎﻳـﺎن می‌پذیرد، ﻓﻴﻠﺴـﻮفی میﮔﻮﻳﺪ نوجوانی ﺑﺎ زﻳﺴﺖﺷﻨﺎسی شروع میﺷﻮد و ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ پایان می‌پذیرد. بر همین اساس دوره ﻧﻮﺟـﻮانی ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در برخی ﺟﻮاﻣﻊ اﺑﺘﺪایی عمری ﻛﻮﺗﺎه و در ﺑﻌضی ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ عمری ﻃﻮﻻنیﺗﺮ داشته باشد، ﺷﺮوع آن ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺳﺮﻳﻊ در اﻧﺘﻈﺎرات و ﺗﻮﻗﻌﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﻳﺎ اﻧﺘﻘـﺎل ﺗـﺪرﻳجی از ﻧﻘـﺶﻫـﺎی قبلی ﺑـﻪ ﻧﻘﺶﻫﺎی نو ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ. استانلی‌هال که به پدر روان شناسی بلوغ معروف است، نوجوانی را مرحله «دوران طوفان و فشار» نامگذاری می‌کند.نوجوان دراین دوره، تمایلات وخواهش‌های متفاوت و متضادی دارد مثلا با این که می‌خواهد با دوستان باشد، به تنهایی نیزعلاقه‌مند است.

به شما سفارش می‌کنم که به نوجوانان و جوانان نیکی کنید؛ زیرا آنان نازک دل هستند و زود رنجیده خاطر می شوند
از نظر اسلام، نوجوانی دوره قوت و توانایی است که در بین دو دوره ضعف و ناتوانی (کودکی و پیری) قرار گرفته: «الله الذی خلقکم من ضعف ثم جعل من بعد ضعف قوه ثم جعل من بعد قوه ضعفا و شیبه یخلق ما یشاء و هو العلیم القدیر.»اسلام نسبت به نوجوانان و جوانان عنایت خاصی داشته است؛ تا جایی‌که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرمایند: «اُوصیکُم بِالشُّبّانِ خَیرا فَاِنَّهُمْ اَرَقُّ اَفْئِدَهً»؛ به شما سفارش می‌کنم که به نوجوانان و جوانان نیکی کنید؛ زیرا آنان نازک دل هستند و زود رنجیده خاطر می شوند.

آمار خشونت بر علیه نوجوانان

بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی خودکشی سیزدهمین علت مرگ و در گروه سنی ۱۵ تا ۳۴ سال و سومین علت مرگ در جهان، این درحالی است که در هر ۴۰ ثانیه یک خودکشی در سراسر دنیا رخ می‌دهد. در گزارشی از WHO، خشونت بین فردی باعث شده هر ماهه حدود ۱۸۰ مرگ و میر بین نوجوانان در سراسر جهان رخ دهد.آمارهای پزشکی قانونی در مورد وضعیت تحصیلی متوفیات خودکشی در کشور بیانگر این است که بیشتر جان باختگان در سطح تحصیلات ابتدایی و راهنمایی هستند و خودکشی در میان دانش آموختگان لیسانس و بالا‌تر کمتر رواج دارد. همچنین سال گذشته معاون بهداشت وزارت بهداشت از خودکشی ۲۰ درصدی نوجوانان ایرانی در سال ۹۷ خبر داده بود این تنها بخشی از اخبار مربوط به قربانی شدن نوجوانان است، در این بین تعدادی از آنها قربانی خشونت والدین خود می‌شوند مثل رومینا ۱۳ ساله و حدیث ۱۱ ساله ، تا جایی که تکرار این خشونت‌ها گاهی به امری طبیعی و عادی تبدیل می‌شود و بعد از مدتی رسانه‌ای شدن به دست فراموشی سپرده می‌شود.

فضای مجازی تکیه گاهی محکم برای نوجوانان امروز

از دنیای سنتی تا جهان مدرن، نمی‌توانیم انگشت اتهام را به سمت جهان مدرن برده و مقصر اول و آخر تغییر رفتار نوجوانان فضای مجازی بدانیم، فضای مجازی در جامعه مدرن یکی از روزمرگی‌های بشر امروزی در هر سنی هست، با شرایطی که جامعه امروز دارد ورود به دنیای مجازی ارزانترین و دسترس‌ترین تفریح در میان خانواده‌های ایرانی محسوب می‌شود، همگام شدن والدین با فرزندان در استفاده از امکانات این فضا از بازی تا سرگرمی و تحصیل می‌تواند نوجوانان را از خطرات احتمالی این فضا تا حدود زیادی دور کند، که این همراهی والدین نیازمند به روز بودن والدین در استفاده از وسایل مدرن و آشنایی آنها از شبکه‌های اجتماعی است.

با توجه به سن بحرانی نوجوانی که مرز میان کودکی و بزرگسالی است, احتمال وقوع بسیاری از آسیب‌ها در چنین سن حساسی بسیار وجود دارد.مهدی اسماعیلی نماینده مردم میانه در مجلس یازدهم با تبریک روز جهانی نوجوان به تمام نوجوان سرزمینمان به حساسیت‌های این رده سنی پرداخته و خانه ملت می‌گوید: دوره نوجوانی دارای خصوصیات رفتاری خاصی است، مرز میان کودکی و پیوستن به بزرگسالی است، همواره نوجوانان در چنین سنی می‌خواهند خود را در جمع نشان داده، نهایت غرور و خودشیفتگی در این رده سنی نمایان می‌شود، این گروه کمتر به مشاوره و راهنمایی افراد متخصص تن داده و تسلیم می‌شوند، پذیرفتن بزرگ شدن در عین وابستگی بسیار به کودکی منجر به بروز رفتارهای دوگانه از طرف نوجوانان می‌شود.

از مهربانی و پرخاشگری تا بحران فردی

عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در ادامه می‌افزاید: مهربانی و پرخاشگری از خصوصیات بارز این رده سنی است به گونه‌ای که بی‌توجهی و کم‌توجهی به آنها آسیب‌های جبران ناپذیری برای آینده آنها به همراه خواهد داشت، گاهی از این دوران به عنوان دوران بحران فردی یاد می‌کنند، پرسش‌های نوجوانان از خود و ماهیت وجودی خودی همانند اینکه از کجا آمده‌ایم؟ به جا می‌رویم؟ همه و همه از خصوصیات ذاتی این دوران طلایی زندگی همه افراد محسوب می‌شود.

صبوری والدین در این دوران منجر به شکوفایی استعداد فرزندان در آینده می‌شود
اسماعیلی در این راستا تاکید می‌کند: صبوری والدین در این دوران منجر به شکوفایی استعداد فرزندان در آینده می‌شود، هر میزان اختلاف سنی والدین با فرزندان کمتر باشد روابط صمیمی و دوستانه‌ بیشتری بین اعضای خانواده ایجاد می‌شود .

نماینده مردم در مجلس یازدهم توسعه یافتگی هر کشوری را مشروط به پرورش نوجوانان و جوانان همان سرزمین دانسته و تصریح می‌کند: نقش نوجوانان و جوانان در توسعه هر کشوری نقش پررنگی و غیرقابل انکاری است، گذر از این دوران به بهترین شکل می‌تواند عاملی بر توسعه یافتگی هر کشوری باشد و نادیده گرفتن نوجوانان می‌تواند به ضرر خانواده‌ها و جامعه تمام شود. در حال حاضر ۳۰ درصد جمعیت کشور را قشر نوجوان و جوانان تشکیل می‌دهند،نیروی انسانی جوان پتانسیل قدرتمند در راستای توسعه یافتگی هر کشور است، البته اگر به این پتانسیل توجه لازم و کافی شود.

دوگانگی رفتار نوجوانان را پای سرکشی آنها نگذاریم

اسماعیلی در ادامه به خانه ملت می‌گوید: در دستورات دینی داریم که با فرزندان خود با اقتضائات زمان خود آنها رفتار کنید، تاکید دین و شرع به رفتار درست با فرزندان خواسته‌ خداوند است ،آنها جلوه‌ای از شما در جامعه هستند، دوگانگی رفتار در چنین مقطع سنی را نباید به حساب سرکشی و بی‌احترامی نوجوانان بگذاریم.

وی در مورد نادیده گرفته شدن نوجوانان توسط والدین تاکید می‌کند: جمع‌های دوستانه و گروهی در کنار تنهایی دنیای نوجوانانه تضادی جمع نشدنی است که هر بشر در دوران نوجوانی آن را سپری کرده است، نباید از سوی والدین تخریب شود چرا که نتیجه آن به صورت پرخاشگری، ترک تحصیل، اعتیاد و رفتارهای پرخطر و گاهی هم به صورت خودکشی در آینده خود را نشان می‌دهند.

فراکسیونی برای حل مشکلات اجتماعی

عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس یادآوری می‌کند: تقویت سرمایه‌های اجتماعی منجر به کاهش آسیب اجتماعی می‌شود، تمام برنامه‌ها باید در جهت کاهش آسیب‌های اجتماعی پایه ریزی شود، تشکیل فراکسیون مقابله با آسیب‌های اجتماعی در مجلس یازدهم می‌تواند نقش پررنگی در شناسایی و کاهش آسیب‌های اجتماعی علی‌الخصوص مسائل و مشکلات نوجوانان و جوانان جامعه باشد.

از عشق آتشین و احساساتی نوجوانی گرفته تا پرخاشگری، گاهی منجر به قتل شده متاسفانه نمونه‌های از این موارد را در اخبار روزانه رصد می‌کنیم
در ادامه بهزاد رحیمی منتخب مردم سقز و بانه در مجلس یازدهم در مورد دوگانگی رفتار نوجوانان می‌گوید: اختلاف سنی زیاد والدین با فرزندان باعث ایجاد اختلافاتی سلیقه‌ای در دوران نوجوانی می‌شود، دورانی که آمیخته با احساسات پرخاشگری، هیجان و مهربانی است که کنترل نشدن هریک از موارد عنوان شده از طرف والدین منجر به شکل‌گیری آسیب‌هایی در آینده خواهد از عشق آتشین و احساساتی نوجوانی گرفته تا پرخاشگری که گاهی منجر به قتل شده, متاسفانه نمونه‌هایی از این موارد را در اخبار روزانه رصد می‌کنیم.

وی در ادامه می‌افزاید: بعد از خانواده، مدارس نقش پررنگی در شکل‌گیری رفتار نوجوانان خواهند داشت، آموزش جمعی و گروهی به صورت دوستانه در مدارس توسط مربیان و معلمان به قدری می‌تواند اثر گذار باشد که آینده‌ای روشن برای هریک از دانش آموزان رقم می‌زند. به گونه‌ای که شاهده حضور پر افتخار دانش آموزان در المپیادهای متفاوت در عرصه‌های ملی و بین المللی باشیم، متاسفانه به جرات می‌توان گفت که به این موضوع در مدارس کمتر توجه شده است.

عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس تصریح می‌کند: روز نوجوان با مفاهیمی همچون صلح و دوستی، احترام متقابل و پذیرش دیدگاه دیگران گره خورده است، که هریک از موارد عنوان شده در ارتباط نزدیک با رفتار نوجوانان است از پرخاشگری سریع تا خود رای بودن نوجوانان در این دوران همگی از رفتارهای و خصوصیات عادی این رده سنی است؛ که نامگذاری این روز به نام نوجوانان و مشخص کردن خصوصیات رفتاری از موارد مورد توجه در راستای رسیدن به توسعه یافتگی است.

محصولات فرهنگی از فیلم گرفته تا بازی‌های یارانه‌ای نامناسب که امروزه بسیار در بین نوجوانان دست به دست می‌شود؛ می‌تواند الگوهای غلطی برای رفتارهای تقلیدی نوجوانان باشد
نماینده مردم در مجلس یازدهم در ادامه یادآور شد: از نوجوانان می‌توانیم به عنوان نترس‌ترین گروه سنی یاد کنیم؛ گاهی برای اینکه خود را نشان دهند تا پای جان دادن هم پیش می‌روند، خشونت‌هایی که گاهی به قیمت جان آنها و دیگران به پایان می‌رسد. باید ببینیم این احساسات چگونه در خانواده و مدارس باید کنترل شوند. محصولات فرهنگی از فیلم گرفته تا بازی‌های یارانه‌ای نامناسب که امروزه بسیار در بین نوجوانان دست به دست می‌شود؛ می‌تواند الگوهای غلطی برای رفتارهای تقلیدی نوجوانان باشد.

گرامیداشت روزی برای نوجوانان فراتر از تاریخ روی تقویم است

در پایان باید بگوییم؛ باتوجه به حساسیت‌های موجود در مورد نوجوانان و قرار گرفتن آنها در دوران بحرانی زندگیشان نامگذاری این روز می‌تواند تاکیدی باشد بر درک و لزوم توجه بیشتر به آنها. نوجوانان در کنار گروه همسالان و تجربه محدود اجتماعی شدن قطعا باید از اهمیت ویژه نزد خانواده و محیط‌هایی مانند آموزش و پرورش برخوردار باشند. این توجه در ابتدا با درک متقابل و در ادامه با همراهی نظارت و ارتباط مستمر و صمیمانه حاصل خواهد شد. گرامیداشت چنین روزی برای نوجوانان فراتر از تاریخی روی تقویم است. آنها همان کسانی هستند که در آینده نه چندان دور ضمام بسیاری از امور مهم را در دست خواهند داشت بنابراین توجه به آنها تضمین آینده‌ای بهتر برای همگان خواهد بود. /

پایان پیام