.svg)
مبادله زندانیان راه را برای مذاکرات بیشتر ایران و آمریکا باز می‌کند؟
پارسینه: مبادله زندانیان میان ایران و آمریکا که برای نخستین بار در دولت ترامپ انجام می‌شود این ایده را مطرح کرده است که به مذاکرات بیشتر در حوزه‌های دیگر منجر شود، اما به نظر نمی‌رسد اختلافات گسترده دو کشور به راحتی مبادله دو زندانی باشد.
به گزارش خبرنگار «پارسینه»، صبح امروز و برای نخستین بار در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ، ایران و آمریکا به مبادله دو زندانی پرداختند. مبادله زندانیان پیش از این هم میان دو کشور انجام شده است که مهمترین آن در جریان مذاکرات هسته‌ای سال ۱۳۹۴ بود که چهار زندانی ایرانی- آمریکایی از جمله جیسون رضاییان، خبرنگار واشنگتن پست در تهران، از سوی ایران آزاد شدند و در مقابل هم آمریکا چند زندانی متهم به دور زدن تحریم‌های ایران را به همراه مبلغ ۱.۷ میلیارد دلار از پول‌های بلوکه شده روانه ایران کرد.
در آن زمان این مسئله در حاشیه مذاکرات هسته‌ای که با حضور مقامات ارشد وزرات خارجه دو کشور صورت می‌گرفت حل و فصل شد و به سرانجام رسید.
با پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری و تلاش او برای افزایش فشار‌ها به ایران که در نهایت به خروج از برجام انجامید، مسئله تبادل زندانیان هم با مشکلی جدی مواجه شد و علیرغم تمایلاتی که در این زمینه ابراز می‌شد، به نظر نمی‌رسید تلاشی جدی در جریان باشد.
اردیبهشت ماه سال جاری محمد جواد ظریف که در نشست «جامعه آسیایی» در نیویورک شرکت کرده بود، به خبرگزاری رویترز گفت شش ماه پیش طرح پیشنهادی مبادله زندانیان را به آمریکا ارائه کرده، اما پاسخی دریافت نکرده است.
البته چند روز پیش از آن ظریف در گفتگویی با «سی بی اس» تلاش رابرت اوبرین، مسئول امور گروگان‌های آمریکایی، برای آزادی افرادی از سوی ایران را تایید کرده بود، اما تاکید کرد «تا زمانی که از ما نخواهند کسی را به عنوان مذاکره‌کننده گروگان‌های خودمان معرفی کنیم تا درباره گروگان‌های ایرانی در زندان‌های آمریکا مذاکره کنند، کاری با مذاکره کننده آمریکایی نداریم.»
این پیشهاد ظریف از سوی برخی نمایندگان هم با استقبال مواجه شد. حسن نوروزی، سخنگوی کمیسیون قضائی و حقوقی مجلس شورای اسلامی، در این رابطه گفته بود: «نوروزی ادامه داد: اگر چه ما برای تبادل زندانی قانون و توافقنامه نداریم، اما اینکه آقای ظریف اجازه گرفته‌اند و می‌توانند این کار را انجام دهند، از نظر انسانی و حقوقی این کار پذیرفته شده است و ممکن است حتی این اقدام در تنش‌زدایی بین طرفین موثر باشد.»
اظهارنظر وزیر خارجه کشورمان در ماه‌های بعد هم پاسخی دریافت نکرد. در حالی که مهر ماه گذشته رویترز به نقل از منابع آگاه مدعی شد که آمریکا برای ازاد کردن زندانی‌های آمریکایی درخواست مذاکره به ایران داده است، ظریف آن را تکذیب کرد.
البته در این مدت «نگار قدس کنی» که به اتهام دور زدن تحریم‌های آمریکا از سال ۱۳۹۶ در استرالیا زندانی شده بود آزاد شد و پس از آن هم بلاگر‌های استرالیایی بازداشت شده در ایران آزاد شدند تا در مسئله مبادله عملا یک گام به جلو برداشته شود.
چند هفته بعد سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه گفت: «تلاش‌های ایران برای آزاد کردن ایرانیانی که به اتهام واهی دورزدن تحریم‌های یک جانبه دولت واشنگتن علیه ایران توسط آمریکا یا دولت‌های دیگر به درخواست دولت آمریکا بازداشت شدند، ادامه دارد و ما لیستی را برای مبادله ارائه کردیم و اسامی را دادیم که آن‌ها بایستی آزاد شوند.»
موسوی اگرچه موضوع زندانی‌های آمریکایی را بی ارتباط با مسئله ایرانیان زندانی در آمریکا دانست، اما تاکید کرد که «ایران همواره تلاش کرده که اگر راه حل قانونی و حقوقی وجود داشته باشد از دید مسائل بشر دوستانه به این افراد کمک کند.»
با تمام این اوصاف، نزدیک به دو ماه و نیم پس از مبادله زندانیان میان ایران و استرالیا، بالاخره نوبت به ایران و آمریکا رسید.
در آن زمان این مسئله در حاشیه مذاکرات هسته‌ای که با حضور مقامات ارشد وزرات خارجه دو کشور صورت می‌گرفت حل و فصل شد و به سرانجام رسید.
با پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری و تلاش او برای افزایش فشار‌ها به ایران که در نهایت به خروج از برجام انجامید، مسئله تبادل زندانیان هم با مشکلی جدی مواجه شد و علیرغم تمایلاتی که در این زمینه ابراز می‌شد، به نظر نمی‌رسید تلاشی جدی در جریان باشد.
اردیبهشت ماه سال جاری محمد جواد ظریف که در نشست «جامعه آسیایی» در نیویورک شرکت کرده بود، به خبرگزاری رویترز گفت شش ماه پیش طرح پیشنهادی مبادله زندانیان را به آمریکا ارائه کرده، اما پاسخی دریافت نکرده است.
البته چند روز پیش از آن ظریف در گفتگویی با «سی بی اس» تلاش رابرت اوبرین، مسئول امور گروگان‌های آمریکایی، برای آزادی افرادی از سوی ایران را تایید کرده بود، اما تاکید کرد «تا زمانی که از ما نخواهند کسی را به عنوان مذاکره‌کننده گروگان‌های خودمان معرفی کنیم تا درباره گروگان‌های ایرانی در زندان‌های آمریکا مذاکره کنند، کاری با مذاکره کننده آمریکایی نداریم.»
این پیشهاد ظریف از سوی برخی نمایندگان هم با استقبال مواجه شد. حسن نوروزی، سخنگوی کمیسیون قضائی و حقوقی مجلس شورای اسلامی، در این رابطه گفته بود: «نوروزی ادامه داد: اگر چه ما برای تبادل زندانی قانون و توافقنامه نداریم، اما اینکه آقای ظریف اجازه گرفته‌اند و می‌توانند این کار را انجام دهند، از نظر انسانی و حقوقی این کار پذیرفته شده است و ممکن است حتی این اقدام در تنش‌زدایی بین طرفین موثر باشد.»
اظهارنظر وزیر خارجه کشورمان در ماه‌های بعد هم پاسخی دریافت نکرد. در حالی که مهر ماه گذشته رویترز به نقل از منابع آگاه مدعی شد که آمریکا برای ازاد کردن زندانی‌های آمریکایی درخواست مذاکره به ایران داده است، ظریف آن را تکذیب کرد.
البته در این مدت «نگار قدس کنی» که به اتهام دور زدن تحریم‌های آمریکا از سال ۱۳۹۶ در استرالیا زندانی شده بود آزاد شد و پس از آن هم بلاگر‌های استرالیایی بازداشت شده در ایران آزاد شدند تا در مسئله مبادله عملا یک گام به جلو برداشته شود.
چند هفته بعد سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه گفت: «تلاش‌های ایران برای آزاد کردن ایرانیانی که به اتهام واهی دورزدن تحریم‌های یک جانبه دولت واشنگتن علیه ایران توسط آمریکا یا دولت‌های دیگر به درخواست دولت آمریکا بازداشت شدند، ادامه دارد و ما لیستی را برای مبادله ارائه کردیم و اسامی را دادیم که آن‌ها بایستی آزاد شوند.»
موسوی اگرچه موضوع زندانی‌های آمریکایی را بی ارتباط با مسئله ایرانیان زندانی در آمریکا دانست، اما تاکید کرد که «ایران همواره تلاش کرده که اگر راه حل قانونی و حقوقی وجود داشته باشد از دید مسائل بشر دوستانه به این افراد کمک کند.»
با تمام این اوصاف، نزدیک به دو ماه و نیم پس از مبادله زندانیان میان ایران و استرالیا، بالاخره نوبت به ایران و آمریکا رسید.
مسعود سلیمانی، پژوهشگر حوزه سلول‌های بنیادی و دانشیار دانشگاه تربیت مدرس که سال گذشته با ویزای تحقیقاتی وارد فرودگاه شیکاگو آمریکا شده بود در بدو ورود بازداشت و به زندان منتقل شد. ژیو وانگ، دانشجوی چینی- آمریکایی، هم از سال ۱۳۹۵ در ایران و به جرم جاسوسی به ۱۰ سال حبس محکوم شده بود.
مبادله این زندانی‌ها با استقبال مقامات دو کشور همراه بود. ظریف در صفحه شخصی توئیتر خود نوشت: «بسیار خوشحالم که استاد دکتر مسعود سلیمانی و آقای وانگ بزودی به خانواده هایشان ملحق می‌شوند. از همه کسانی که در این امر دخیل بودند بویژه دولت سوئیس قدردانی می‌کنم».
مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا هم ضمن تشکر از دولت سوئیس، از رویکرد سازنده ایران هم تقدیر کرد: «ما تا زمانی که هر آمریکایی که در ایران و سراسر جهان بازداشت شده است را به خانه عزیزان خود بازنخواهیم کرد. ما از دولت سوئیس بخاطر تسهیل در بازگشت آقای وانگ تشکر می‌کنیم و خوشحالیم که دولت ایران در این زمینه سازنده بوده است.»
تبادل زندانیان احتمالا جدیترین مذاکرات ایران و آمریکا از زمان خروج دولت ترامپ از برجام بوده است. همین مسئله این ایده را مطرح می‌کند که موفقیت گفتگو‌ها در یک موضوع می‌تواند ادامه آن برای کاهش تنش در دیگر حوزه‌ها را هم تقویت کند. این امر به ویژه با توجه به فعالیت‌های دیپلماتیک گسترده‌ای که در هفته‌های اخیر در منطقه آغاز شده، به ویژه سفر وزیر خارجه عمان به ایران، تلاش عربستان برای پایان جنگ یمن، و سفر عباس عراقچی به چین و ژاپن بیشتر جلوه می‌کند.
با این وجود شدت و حدت اختلافات میان ایران و آمریکا به درجه‌ای رسیده است که به نظر نمی‌رسد فعلا مسئله مذاکره با جدیت دنبال شود، به ویژه که شروط دو طرف برای آغاز گفتگو‌ها هم برای طرف مقابل هزینه‌های زیادی دارد که حاضر به پذیرش آن نیست.
این احتمال را خبر «نیویورک تایمز» هم تقویت می‌کند. بر اساس گزارش این روزنامه، یک مقام آمریکایی که به شرط ناشناس ماندن صحبت کرده است با اشاره به تبادل زندانی میان آمریکا و ایران تاکید کرد که هیچ نشانه‌ای درباره اینکه مذاکرات بیشتری میان دو طرف در جریان باشد وجود ندارد.
درگیری ترامپ در قضیه استیضاح، انتظار آمریکا برای به ثمر نشستن سیاست فشار حداکثری علیه ایران، اوضاع متشنج عراق و لبنان که می‌تواند وضعیت موازنه قدرت و نفوذ تهران و واشنگتن درخاورمیانه را تغییر دهد، و آماده شدن ایران برای برگزاری انتخابات مجلس هم موجب می‌شوند موضوع مذاکره با موانع بیشتری همراه شود و فعلا در دستور کار دو طرف نباشد.
اقتدار جمهوری اسلامی موجب آزادی دکتر سلیمانی گردید . وضعیت استقلال فعلی ایران با دوران منحوس پهلوی اول و دوم غیر قابل قیاس هست . عزت و مصلحت و قدرت شاخصه این تبادل بود .