.svg)
کامران فانی: نگاه تاریخی به اندیشه‌های گذشته نداریم
کامران فانی عنوان کرد: عجیب است که ما مسلمانان تاکنون تاریخ فلسفه قابل توجهی ننوشته‌ایم. تنها کتابی که می‌توان آن را گونه‌ای از تاریخ فلسفه قلمداد کرد، «ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام» متعلق به ابراهیمی دینانی است که البته نمی‌توان آن را به معنای سنتی کلمه، تاریخ فلسفه دانست، بلکه تاملی در سیر فلسفه اسلامی محسوب می‌شود.
وی اغلب تاریخ فلسفه‌های مرجعی را که در این حوزه نوشته شده‌اند، متعلق به مستشرقان و اسلام‌شناسان غربی دانست و گفت: این آثار به صورت گروهی نوشته شده‌اند، زیرا بررسی فلسفه در طول چند صد سال توسط یک نفر بسیار دشوار است. این در حالی است که ما در کارهای گروهی ضعف داریم و تاکنون چنین گروه‌هایی را تشکیل نداده‌ایم.
فانی درباره اصلی‌ترین دلیل نبود تاریخ فلسفه بومی در حوزه اسلامی گفت: ما نگاه تاریخی به اندیشه‌های گذشته‌مان نداریم و حس تاریخمندیمان ضعف دارد؛ هر چند افرادی که بتوانند تاریخ فلسفه‌های قابل توجه بنویسند، در مملکتمان داریم. برای نمونه، شهید آیت‌الله مطهری در بخشی از کتاب «خدمات متقابل اسلام و ایران» به تاریخ فلسفه اسلامی پرداخت. وی متوجه شده بود که ما به نگاه تاریخی به فلسفه نیاز داریم.
وی درباره لزوم چنین نگاهی به فلسفه گفت: تاریخمندی یکی از ویژگی‌های دنیای مدرن است. مسایل این دنیا به صورت تاریخی بررسی می‌شوند و هر فکری در آن، یک تاریخچه و سیر تاریخی دارد.
این کتاب‌شناس و پژوهشگر یادآوری کرد: گذشتگان ما نیز نگاه تاریخی نداشتند. مصداق این مدعا آن است که تاریخ فلسفه‌های قدیمی ما به «تذکره الفلاسفه» ختم می‌شوند.
فانی ادامه داد: برای اینکه نیاز به تاریخمندی در ما به وجود بیاید، باید این نیاز را در درونمان احساس کنیم. باید به این درک برسیم که تمامی تفکرات ما حاصل یک تحول تاریخی‌اند و به دلیل تغییر، تکامل و تطور آرا پدید آمده‌اند.
وی افزود: گذشتگان ما جهان را «ایستا» می‌دیدند و مفهوم «پویایی» که امروز از آن سخن می‌گوییم، مفهومی مدرن است. با وجود این، به نوشته شدن تاریخ فلسفه‌های اسلامی معتبر و جامع در کشورمان امیدوارم، زیرا به هر حال ما در دنیایی مدرن زندگی می‌کنیم که تاریخمندی از ویژگی‌های بارز آن است.
وی درباره تاریخ فلسفه‌های اسلامی معتبری که تاکنون منتشر شده‌اند، گفت: در دهه‌های گذشته، شمار تاریخ فلسفه‌های اسلامی بسیار اندک بود و شاید تنها یک عنوان مورد استفاده محققان قرار می‌گرفت اما شمار این کتاب‌ها به تدریج افزایش یافت.
فانی ادامه داد: انتشارات «حکمت» یک دوره تاریخ فلسفه اسلامی پنج جلدی و نشر دانشگاهی نیز مجموعه‌ای چهار جلدی را در پانزده سال اخیر منتشر کرده‌اند که از جامعیت بیشتری برخوردارند. البته این دو اثر، ترجمه‌اند. یکی دیگر از تاریخ فلسفه‌های اسلامی که می‌توان به عنوان منبع از آن استفاده کرد، متعلق به «هانری کربن» است.
کامران فانی علاوه بر فعالیت چندین ساله در کتابخانه ملی و کتابخانه مجلس شورای اسلامی، در شورای عالی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی نیز عضو است. وی تاکنون مقالات را درباره تاریخ فلسفه و نحوه تاریخ‌نگاری فلسفه منتشر کرده است. «فرهنگ موضوعی قرآن مجید»، «گسترش تاریخ ایران در رده‌بندی کنگره» و «گسترش فلسفه اسلامی در رده‌بندی کنگره» نیز عنوان برخی از تالیفات اویند.
منبع: سایت کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
ارسال نظر