چاوز و مادورو چگونه صنعت نفت ونزوئلا را نابود کردند؟

به هر ترتیب، صنعت نفت ونزوئلا به عنوان موتور رشد اقتصادی این کشور پس از روی کار آمدن هوگو چاوز در سال ۱۹۹۸ میلادی با فرازونشیب های زیادی روبرو‌ شد. در سال ۱۹۹۸ میلادی، تولید نفت ونزوئلا ۳.۳ میلیون بشکه در روز بود. اما در سال ۲۰۱۸ میلادی، این عدد به ۱.۲ میلیون بشکه در روز سقوط کرده است. در این تحلیل، دلایل فروپاشی صنعت نفت ونزوئلا را بررسی خواهیم کرد.
هوگو چاوز صنعت نفت کشورش را به بیراهه برد و با کاهش شدید میزان سرمایه گذاری در اکتشاف و نوسازی تاسیسات، صنعت نفت ونزوئلا را تا مرز فروپاشی کنونی سوق داد. این فرازونشیب ها یکی از دلایل اعتراضات سراسری در این کشور نیز بوده است.
در سایه وابستگی گسترده اقتصاد ونزوئلا به درآمدهای نفتی، نوسانات قیمت نفت در بازارهای جهانی، تاثیر زیادی بر سطح زندگی مردم داشته است. با حذف تاثیر تورم در قیمت هر بشکه نفت، ارزش هر بشکه نفت صادراتی ونزوئلا از ۱۲۰ دلار در سال ۱۹۸۰ میلادی به ۱۷ دلار در سال ۱۹۹۸ میلادی رسید و دولت مجبور شد سیاست ریاضت اقتصادی را در پیش گیرد.
در سال ۱۹۹۹ میلادی و پس از قطع یارانه های دولتی، بیش از ۲۰۰۰ نفر از ساکنان کاراکاس از گرسنگی جان دادند. پیروزی هوگو چاوز در سال ۱۹۹۸ میلادی در سایه عصبانیت مردم از رهبران سیاسی حاکم و امیدواری به ایجاد تحولات گسترده روی داده بود.
به هر ترتیب، چاوز به سرعت با چالش هایی در مدیریت شرکت ملی نفت ونزوئلا (PDVSA) روبرو شد. صنعت نفت این کشور در سال ۱۹۷۴ میلادی ملی شد و سهام بخش خصوصی و شرکت های خارجی، بازخرید گردیده بود. با به قدرت رسیدن چاوز، این شرکت سهمیه های تولید اوپک را نادیده گرفت و تولید خود را تا بیشترین میزان ممکن افزایش داد. در این شرایط، درآمدهای هنگفتی به خزانه رهبران چپ گرای ونزوئلا سرازیر شد و دولت تلاشی برای ایجاد منابع جدید درآمد و متنوع کردن نظام اقتصادی انجام نمی داد.
هوگو چاوز با تصاحب شرکت ملی نفت کشورش، همه مدیران ارشد آن را همانند یک مربی فوتبال ناراضی از عملکرد بازیکنان پراشتباهش، تغییر داد. بدین ترتیب، شرکت پی دی وی اس ای به ابزار اجرای خواسته های سیاسی هوگو چاوز تبدیل شد.
از سال ۱۹۹۸ میلادی به بعد، ونزوئلا از افزایش قیمت نفت و رشد بهای هر بشکه آن از ۱۸ دلار به ۱۵۰ دلار سود برد. هوگو چاوز از دولتش خواست تا این دلارهای نفتی بادآورده برای بهبود شرایط اجتماعی، نظام درمانی و آموزش و پرورش فرزندان خانواده های فقیر هزینه شود.
به هر ترتیب، فقط ۳ میلیارد دلار از ۲۶ میلیارد دلار درآمد شرکت ملی نفت ونزوئلا به این شرکت اختصاص یافت. این مقدار حتی برای حفظ سطح تولید آن دوره نیز کافی نبود.
بخش اعظم نفت تولیدی ونزوئلا از ماسه های نفتی سازند اورینوکو به دست می آید که هزینه تولید هر بشکه نفت، بالا بوده و برداشت از آن به تخصص های پیچیده فنی نیاز دارد.
سرمایه گذاران خارجی در دهه ۱۹۹۰ میلادی برای اکتشاف و تولید از این میادین به ونزوئلا دعوت شدند، اما دولت هوگو چاوز با این اقدام مخالفت کرد و بخش زیادی از سهام شرکت های چندملیتی را در سال ۲۰۰۷ میلادی مصادره کرد. بسیاری از شرکت ها، تغییر میزان سهم خود از پروژه ها را پذیرفتند، اما این اقدام باعث شد تا در سال های آینده، شرکت های خارجی تمایل چندانی به فعالیت در این کشور نداشته باشند.
به هر ترتیب، به زودی کاهش تولید از اکثر چاه های نفتی میادین متعارف زیر نظر شرکت ملی نفت ونزوئلا آغاز شد. عدم انجام سرمایه گذاری های مورد نیاز توسط این شرکت دولتی، مهمترین دلیل پدید آمدن کاهش تولید نفت بوده است.
دولت چاوز با نادیده گیری سقوط قیمت نفت، در ۹ سال از ۱۴ سال مسئولیتش، بودجه ونزوئلا را انبساطی و با کسری بودجه اجرا کرد. بدین ترتیب در سال ۲۰۰۸ میلادی و با ظهور بحران مالی، آنان با بحرانی بزرگ روبرو شدند.
هوگو چاوز در سال ۲۰۱۳ میلادی، درگذشت. در آن سال، وی از محبوبیت بالایی در میان مردم کشورش به دلیل اجرای برنامه های پوپولیستی برخوردار بود. اندکی بعد، نیکولاس مادورو، از فعالان حزب کارگر چپ گرا، جانشین وی و میراث دار سیاست های ناکارای چاوز شد.

ونزوئلا12
از سال ۱۹۹۸ میلادی، سقوط تولید نفت ونزوئلا آغاز شده بود، اما با به قدرت رسیدن مادورو این روند سرعت بیشتری گرفت.
چاوز و مادورو، با نادیده گرفتن سازمان های سیاسی کشورشان، به سوی سیاسی کردن ارتش و نیروهای امنیتی گام برداشتند.
مادورو ۲۰۰۰ نفر از افسران ارتش وفادار به خود را به درجه ژنرالی ارتقا داد. از ۳۲ وزارتخانه کشور، ۱۱ وزیر از میان نظامیان برگزیده شدند. ۱۱ استاندار نیز از ۲۳ استاندار ونزوئلا نیز از میان ژنرال های ارتش انتخاب شدند. همچنین بسیاری از مدیران ارشد شرکت ملی نفت ونزوئلا از میان نظامیان وفادار به وی از ارتش و سازمان های امنیتی برگزیده شدند.
نکته قابل توجه اینست که در چند دهه اخیر، نیروهای نظامی ونزوئلا در انجام وظایف امنیتی خود ناکام بوده اند. از هر ۱۰۰۰۰۰ شهروند این کشور، در هر سال ۵۰ نفر به قتل می رسند. این نرخ برابر با کشورهای بحران زده هندوراس و السالوادور است.
سرقت مسلحانه در این کشور، فراگیر بوده و سرقت کابل های برق و مخابرات دکل های نفتی توسط گروه های مسلح، هزینه های زیادی برای دولت پدید می آورد.
همه روزه ۲۵۰۰۰ تا ۱۵۰۰۰۰ بشکه از نفت ونزوئلا به کلمبیا قاچاق می شود که سالانه ۱.۵ تا ۳ میلیارد دلار زیان برای دولت به همراه دارد.
با فروپاشی اقتصاد ونزوئلا، بیش از ۳ میلیون نفر از شهروندان این کشور، مهاجرت کرده اند. در میان این افراد، سه چهارم کارکنان شرکت ملی نفت ونزوئلا نیز حضور داشته اند.
برای فروپاشی دولت سوسیالیستی و چپ گرای ونزوئلا، دلایل زیادی می توان مطرح کرد. اما رویارویی چاوز با شرکت پی دی وی اس ای باعث شد تا این شرکت فاقد منابع لازم مالی و انسانی شود.
رشد پرشتاب قیمت نفت باعث شد تا کاهش تدریجی تولید نفت ونزوئلا در دوره ریاست جمهوری چاوز چندان مورد توجه قرار نگیرد. اما پس از سقوط نفت در تابستان سال ۲۰۱۴ میلادی، ابعاد این فاجعه هویدا شد.
هم اکنون شاهد فروپاشی نظام اقتصادی، سیاسی و اجتماعی ونزوئلا هستیم. آینده این کشور با حمایت غربی ها از خوان گوایدو، رییس مجلس ملی و رهبر مخالفان، در هاله ای از ابهام قرار دارد.
با سرنگونی دولت در حال سقوط مادورو، شاهد بازگشت کارکنان متخصص صنعت نفت ونزوئلا نخواهیم بود. بازگشت صنعت نفت ونزوئلا به شرایط گذشته با دشواری ها و چالش های مختلفی روبرو خواهد بود و به سال ها زمان نیاز دارد. اما این اقدام را باید مهمترین پیش نیاز احیای اقتصاد ونزوئلا به عنوان ثروتمندترین کشور نفتی دنیا دانست. ( این تحلیل در گروه بین الملل هفته نامه سرزمین انرژی ترجمه شده است، منبع این تحلیل وبسایت REDDIT است )

* محسن داوری - گروه بین الملل هفته نامه سرزمین انرژی