مذاکرات صلح یمن؛ آیا امیدی هست؟

هیئت نمایندگی حوثی‌ها در استکهلم، سوئد

به گزارش «پارسینه» به نقل از الوقت، مذاکرات صلح یمن میان نمایندگان دولت قانونی یمن از صنعا و نمایندگان دولت مستعفی منصور هادی که از حمایت دولت‌های متجاوز برخوردار است از روز پنجشنبه هفته گذشته با میانجی‌گری سازمان ملل متحد و مارتین گریفیتس نماینده این سازمان در موضوع بحران یمن آغاز شده و تاکنون در جریان است، اما با وجود اینکه مذاکرات یمنی- یمنی عنوان می‌شود، اگر به اعتراضات چند ماه اخیر مردم در جنوب نسبت به دولت خودخوانده منصور هادی توجه شود کسی در این قضیه نمی‌تواند تردیدی داشته باشد که هیئت اعزامی عدن در واقع نمایندگان منافع و خواسته‌های کشور‌های ائتلاف متجاوز سعودی- اماراتی هستند و به عبارت صریح‌تر مذاکرات مابین یمنی‌ها و دولت‌های متجاوز است که از سال ۲۰۱۵ به بهانه حمایت از دولت مستعفی منصور هادی جنگی خونین و چهارساله را علیه ملت یمن به راه انداخته اند که تبعات بسیار اسفناک و بحرانی آن انتقادات جامعه جهانی را علیه عاملین این فاجعه یعنی دولت‌های عربستان و امارات در پی داشته است.

با این حال سوالی که مطرح می‌شود این است که این مذاکرات تاکنون چگونه پیش رفته، موانع عمده چه هستند و آیا می‌توان امیدی به نشست استکهلم برای پایان دادن به بحران یمن داشت؟

پیشرفتی با گام‌های کوچک

مارتین گریفیتس نماینده سازمان ملل در آخرین اظهار نظر خود در روز یکشنبه اعلام کرد که دو طرف با جدیت به مذاکره درباره جزئیات اقدامات مربوط به اعتمادسازی و کاهش خشونت و چارچوب مذاکرات می‌پردازند و ما امیدواریم شاهد پیشرفت در این دور از گفتگو‌ها باشیم. اظهار امیدواری این مقام در واقع به امضا توافقنامه مبادله اسرا و زندانیان بازمی‌گردد که گامی اولیه در اعتمادسازی می‌تواند باشد.

این توافق اولیه اگرچه از حیث تأثیرگذاری بر روند حل بحران کوچک و ناچیز می‌باشد، اما از جهتی این پیام سیاسی را در خود نهفته دارد که کشور‌های متجاوز به دلایل عمده‌ای از جمله فشار‌های بین‌المللی برای پایان دادن به حملات و همچنین ناکامی گسترده در کسب موفقیت در معادلات میدانی به این مذاکرات به عنوان راهی برای خروج از باتلاق یمن می‌نگرند و برخلاف گذشته که همواره از حضور هیئت انصارلله در مذاکرات جلوگیری می‌کردند تا مذاکرات اساساً شکل نگیرد، اینبار حضور در پای میز مذاکره را گریزناپذیر می‌بینند.

چالش‌های بزرگ و انسداد مسیر مذاکرات

با وجود اظهار امیدواری نماینده سازمان ملل و همچنین نیاز دولت‌های متجاوز به توسل به میز مذاکرات، اما موانع عمده‌ای در مسیر کسب توافق وجود دارد که چشم انداز روشنی را برای مذاکرات استکهلم پیش چشم نمی‌نهد. به طور مثال بخش مهمی از مذاکرات مربوط به بندر الحدیده و چگونگی پایان دادن به جنگ در این منطقه است که از اهمیت بسیار بالایی برای طرفین برخوردار است. این بندر تقریباً تنها مسیر ورود کالا و کمک‌های بشردوستانه برای مردم قحطی زده، تحت محاصره و گرسنه یمن است به همین دلیل کشور‌های متجاوز و مزدوران تحت اختیار آن‌ها طی ماه‌های اخیر حملات بسیار شدیدی برای تسلط بر این منطقه اجرا کرده‌اند و موفق نبوده‌اند. با این حال مشاهده می‌شود که حتی ساعت‌ها قبل از مذاکرات، اعضا دولت مستعفی منصور هادی در توییتر پیش شرط پایان دادن حملات به الحدیده را عقب‌نشینی نیرو‌های انصارلله از این منطقه و دادن کنترل آن به عدن عنوان می‌کردند. موضعی که همچنان در مذاکرات اعلام می‌شود به صورتی که هیئت نمایندگی دولت مستعفی منصور هادی روز شنبه در گفتگو با العربیه تاکید کرد: «اگر حوثی‌ها همچنان بندر الحدیده را در کنترل داشته باشند دولت قانونی یمن نیز با استفاده از گزینه نظامی به مقابله با آن‌ها ادامه خواهد داد». تهدیدی که البته عملی نیز شد و جنگنده‌های ائتلاف شامگاه شنبه منطقه «فلکه الربصه» در استان «الحدیده» را بمباران کردند.

این در حالی است که انصارلله همواره خواستار پایان دادن به حملات علیه الحدیده به عنوان لزوم آغاز مذاکرات جدی در این مورد شده است و حتی عبدالملک الحوثی رهبر این جنبش در ماه ژوئیه در گفتگو با روزنامه فیگارو اعلام کرد که با نقش نظارتی و لجستیکی سازمان ملل در بندر الحدیده مشکلی نداریم، اما به شرطی که تجاوزات به این استان متوقف شود. در همین راستا «محمد عبدالسلام» رئیس هیأت اعزامی جنبش انصارالله یمن به سوئد در گفتگو با المیادین گفت که عملیات نظامی در الحدیده باید متوقف شود و نیرو‌های متجاوز به پایگاه‌های خود برگردند.

این وضعیت در مورد گفتگو‌های مرتبط با شرایط بازگشایی فرودگاه بین المللی صنعا نیز وجود دارد. این فرودگاه به دلیل جنگ به مدت دو سال بسته شده است. گفتگو‌ها در مورد نحوه بازگشایی این فرودگاه نیز به بن بست خورده است که دلیل آن به پیش‌شرط‌های هیئت نمایندگی دولت مستعفی یمن باز می‌گردد که عبارت است از پیشنهاد بازگشایی فرودگاه صنعا به روی پرواز‌های داخلی به شرط آنکه هواپیما‌ها در فرودگاه عدن یا سیئون، تحت کنترل اماراتی‌ها و سعودی ها، بازرسی شوند. خالد الیمانی وزیر خارجه دولت مستعفی این شروط را اینگونه بیان کرد که: «ما امروز آماده گشایش فرودگاه صنعاء هستیم، اما رویکرد ما این است که فرودگاه اصلی و بین‌المللی یمن در عدن باشد و فرودگاه‌های دیگر یمن، به فرودگاه داخلی تبدیل شوند».

در واقع این خواسته که با مخالفت هیئت انصارلله روبه رو شده است نه تنها هیچ امتیازی برای صنعا نخواهد بود بلکه عملاً حاکمیت دولت نامشروع منصور هادی را تایید و نقض حاکمیت صنعا از سوی دولت‌های متجاوز را رسمیت می‌بخشد. این تحلیل را وقتی می‌توان بهتر درک کرد که به سخنان نمایندگان هیئت انصارلله در مورد شرایط بازگشایی توجه شود. در این رابطه عبدالقادر مرتضی عضو هیئت اعزامی دولت نجات ملی یمن در گفتگو‌های سوئد اظهار داشت «اگر فرودگاه صنعا به روی پرواز‌های خارجی باز شود، از نظر انصارالله برای نظارت بین المللی بر ورود و خروج این فرودگاه مانعی وجود ندارد». این موضع‌گیری تمامی بهانه‌های مربوط به امکان انتقال سلاح به یمن طریق هوایی در صورت بازگشایی پرواز‌های بین المللی را رد می‌کند؛ لذا در مجموع می‌توان گفت: شیوه مذاکرات هیئت مورد حمایت متجاوزین بر اساس بازی برد-باخت طرح ریزی شده است و در این میان بازیگری نماینده سازمان ملل بر مجاب کردن هیئت انصارلله به پذیرش خواسته‌های زیاده‌خواهانه و غیراجرایی طرف مقابل قرار دارد؛ لذا شاهد هستیم که محمد عبدالسلام رئیس هیئت مذاکره کننده صنعا در اظهارنظر روز یکشنبه خود یادآورشد: «ما برای صلح به سوئد آمده ایم نه تسلیم شدن».