بن سلمان نمی‌تواند در توسعه عربستان موفق باشد

«محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی با ارائه سند توسعه عربستان موسوم به «چشم انداز ۲۰۳۰» کوشید چهره رهبری تحول خواه و پیشگام را از خود به نمایش بگذارد. نگاهی به اوضاع داخلی و سیاست خارجی عربستان نشان می‌دهد برنامه‌های ولیعهد در مسیر سنگلاخی پیش می‌رود. رسانه‌های عربی اخبار و تحلیل‌هایی را در این ارتباط منتشر ساختند که این گزارش به آن‌ها می‌پردازد.
شبکه خبری «الجزیره» قطر در تحلیل اوضاع کنونی سعودی نوشت: عربستان در عرصه سیاسی و اقتصادی با درد‌های سختی روبرو است. در نتیجه اقدام‌های بن سلمان برای بازسازی ساختار اقتصادی عربستان و پیش برد سند چشم انداز ۲۰۳۰ خلا‌هایی به وجود آمده است. طرح چشم انداز ۲۰۳۰ بر اجرای سیاست ریاضت اقتصادی، تحمیل مالیات‌های جدید و حذف یارانه بسیاری از بخش‌های راهبردی، افزایش بهای آب، برق، سوخت، اجرای مالیات بر ارزش افزوده و اخراج کارگران خارجی از برخی بخش‌ها استوار است.
در آغاز سال ۲۰۱۸ عربستان اعلام کرد که ۹۷۸ میلیارد ریال (۲۶۰ میلیارد دلار) بودجه را در برای امور کشور در نظر گرفته که این رقم در تاریخ عربستان بی سابقه است. این کشور با کسری بودجه‌ای به ارزش ۱۹۵ میلیارد ریال (۵۲ میلیارد دلار) دست و پنجه نرم می‌کند. ۸۳ میلیارد دلار از بودجه این کشور برای بخش‌های نظامی و امنیتی به ویژه جنگ در یمن اختصاص یافته است. عربستان پس از کاهش بهای نفت و هزینه‌های بالای جنگ یمن بی سابقه‌ترین بدهکاری را به ثبت رسانده است.
افزون بر کاهش سطح رفاه، میانگین بیکاری نیز در این کشور افزایش یافته به طوری که در چهار ماه نخست سال جاری میلادی بیکاری به رقم ۱۲.۹ درصد رسیده است. بخش خصوصی هم برای اجرای سیاست‌های ولیعهد عربستان با مشکلات بسیاری روبرو است. با وجود خفقان و سرپوش رسانه ای، نشانه‌های کاهش سطح رفاه مردم و افزایش فقر در این کشور دیگر بر کسی پوشیده نیست. این در حالی است که چشم انداز ۲۰۳۰ رفع فقر و کاهش اتکا به درآمد‌های نفتی و رسیدن به رفاه را هدفگذاری کرده است. ناظران معتقدند این طرح آثار اجتماعی خطرناکی به دنبال خواهد داشت که عبور از آن سخت است. سند چشم انداز شهروندان سعودی و افرادی را که از کشور‌های دیگر در عربستان مشغول کار بودند، مصائبی جدی روبرو ساخته است.
به نوشته روزنامه «القدس العربی» چاپ لندن، عربستان سعودی به شدت از کاهش بهای نفت و سرمایه گذاری خارجی و نیز افزایش خروج سرمایه گذاران از این کشور رنج می‌برد. این در شرایطی که بن سلمان برای تقویت قدرت خود تلاش می‌کند و مسیر اقتصادی جدیدی را در پیش گرفته است. به دلیل بلندپروازی، گستاخی و طرح‌های نسنجیده بن سلمان بی اعتمادی گسترده‌ای به وجود آمده است. به تازگی بسیاری از بنگاه‌های عربستان در بخش‌های خصوصی به دلیل مهاجرت فزاینده خارجی‌ها با چالش‌هایی جدی مواجه شده اند. با وجود اینکه بن سلمان سفر‌های بسیاری به کشور‌های غربی داشت تا خود را به عنوان اصلاح گر اجتماعی و اقتصادی میان نخبگان غربی معرفی کند، اما این سفر از سوی سرمایه گذاران عربستانی و غربی با استقبال روبرو نشد. این موضوع را در کاهش سرمایه گذاری‌های غربی در این کشور می‌توان دید.
روزنامه «الاخبار» لبنان در گزارشی درباره نتایج سیاست‌های اخیر حاکمان سعودی آورده است: بن سلمان با آغاز دوران ولیعهدی خود در‌ها را برای ایجاد تغییرات ریشه‌ای و گسترده باز کرد، اما به نظر می‌رسد بلند پروازی‌های وی به دلیل شکست‌های پی در پی داخلی و خارجی نتیجه‌ای به دنبال نداشته است. اکنون شرایط به گونه‌ای است که تهدید‌هایی جدی موقعیت او را تهدید می‌کند.
بن سلمان پس از اینکه به عنوان ولیعهد عربستان انتخاب شد به طور پیاپی و هدفمند رقبای خود را هدف قرار داد و سبب تغییر صحنه سیاسی عربستان شد. او با این اقدامات خود در شبکه‌ای از روابط نظام و جامعه یک گسست به وجود آورد. عربستان به زندان بزرگی تبدیل شده که سرکوب‌های بی سابقه و نادیده گرفتن آزادی‌های واقعی اجتماعی هیاهویی را در رسانه‌ها به دنبال داشته است.
در روابط عربستان و آمریکا «معادله نفت در مقابل حمایت» تغییر کرده و مولفه نفت در این زمینه چندان سرنوشت ساز نیست. اختلاف‌های داخلی در سطح خاندان حاکم در حال افزایش است. میان بن سلمان و نهاد‌های دینی و نیرو‌های اصلاح طلب و نیز گروه‌های اجتماعی که از برنامه‌های مالیاتی وی زیان دیده اند اختلاف وجود دارد. در سطح خارجی نیز عربستان به دلیل جنگ یمن و سوریه، تنش با ایران و قطر و شکست‌های سیاسی در عراق و لبنان و روابط بحرانی با دیگر کشور‌های عربی و اسلامی با چالش‌هایی روبرو است. سیاست خصوصی سازی بن سلمان دیدگاه فراگیری را در برندارد. او در این سیاست شرایط توسعه پایدار را در نظر نگرفته است. برای خصوصی سازی نیاز به رویکردی است که همکاری نظام و مردم و بخش خصوصی و عمومی را به دنبال داشته باشد. در این وضعیت برخی بازرگانان و فعالان اقتصادی می‌گویند هدف دولت از حضور بخش خصوصی در فعالیت‌های اقتصادی آن است که نظام می‌خواهد با این ترفند روی مشکلات سیاسی خود سرپوش بگذارد و در بخش اقتصادی نیز خصوصی‌ها را مقصر ناکامی‌ها جلوه دهد.
به نوشته تارنمای «الخلیج آنلاین» امارات، «خالد بن فرحان» شاهزاد مخالف عربستان گفته تنها دو اقدام بن سلمان در عربستان بازخورد مثبت داشته است؛ یکی اجازه رانندگی به زنان و دیگری کاهش نفوذ هیات امر به معروف و نهی از منکر. این در حالی است که اجازه دادن به زنان برای رانندگی ساده‌ترین حق برای آنان است و این اقدام به منزله احترام گذاشتن به حقوق واقعی زنان نیست.