گوناگون

امنيت در تئوری‌‌های روابط بين‌الملل

امنيت در تئوری‌‌های روابط بين‌الملل

پارسینه: تئوري هاي جديد مطالعات امنيتي مانند مکتب کپنهاگ، معتقدند که اگر دولتي نتواند اميد به زندگي را در بين شهروندان تامين و تضمين کند، از لحاظ امنيت اجتماعي و امنيت عمومي فاقد کارآمدي باشد و امنيت اقتصادي و زيست محيطي را تامين ننمايد، فاقد هر گونه امنيت ملي است. باري بوزان به عنوان نماينده اصلي مکتب کپنهاگ معتقد است که امنيت ديگر مفهوم سنتي خود را که در چارچوب مدل وستفاليايي بود، از دست داده است.

به گزارش پارسینه، از مكاتب روابط بين الملل، ديدگاه خاص خود را نسبت به امنيت دارند. در يك نگاه اجمالی به تغيير وتحولات صورت گرفته در اين زمينه متوجه می‌شويم كه با گذشت زمان ابعاد عينی و ذهنی امنيت پيچيده تر شده و در نتيجه راهكارهای تامين و حفظ آن نيز به همان اندازه تغيير كرده است. بر اين اساس در ادامه نگاهي كوتاه به مفهوم امنيت در چهار رويكرد رئاليسم، ليبراليسم، سازه‌انگاري و مكتب كپنهاگ خواهيم داشت.

واقع‌گرايي؛ نگاهي سخت به امنيت

در ميان نظريات رايج در روابط بين الملل، واقع گرايان کلاسيک، فقدان تهديد را به مثابه امنيت تلقي مي كنند. با توجه به اينكه واقع گرايان کلاسيک مساله قدرت را يکي از دلايل توجه به ناامني به جاي امنيت مي دانند و معتقدند قدرت در ذات خود همواره ضربه زدن به ديگران را مي پروراند، لذا تجميع قدرت در دولت ها باعث مي شود تا آنها در مقام آسيب زدن به ديگران جهت تحصيل منافع بيشتر تلاش کنند و از آنجا که قدرت يافتن برخي بازيگران موجب تضعيف خودمختاري ديگر بازيگران است، پس جنگ جهت تضعيف رقيب لازم است. بدين ترتيب پايه تفکر امنيتي رئاليست‌ها بر ريشه قدرت نظامي استوار شده است و آنها کسب امنيت را به معناي فقدان تهديد مي دانند.

نئورئاليسم (نوواقع گرايي) که در اواخر دهه 1970 و اوايل دهه 1980 شکل گرفت،‌ معتقد است كه در نظام آنارشيک بين الملل امکان همکاري بسيار محدود است. با وجود اينکه دولت ها ممکن است از همکاري و همگرايي سود اقتصادي ببرند، اما عوايد اقتصادي تحت الشعاع منافع سياسي قرار مي گيرد. دولت ها همواره از چگونگي توزيع عوايد ناشي از همکاري نگرانند و از آن مي ترسند که ديگران بيشتر از آنها از همکاري سود ببرند.

بنابراين به رغم آنکه ممکن است سود يا دستاورد مطلق (absolute gain) ناشي از همکاري زياد باشد، اما براي آنها آنچه اهميت بيشتري دارد دستاورد نسبي (relative gain) است که اگر به زيان آنها باشد، مانع از همکاري يا تداوم آن خواهد شد. پس اين آنارشي است که در ميزان همکاري و حوزه هاي آن محدوديت ايجاد مي کند.

از نظر نئورئاليست‌ها دولت ها به جاي اينکه به همکاري (خصوصاً همکاري هاي امنيتي) به عنوان عاملي جهت تامين منافع دو طرف بنگرند، هميشه در حال مقايسه اين مساله هستند که کشورشان در مقايسه با کشوري که با آن همکاري مي کنند، چقدر بيشتر به دست مي آورند. فلذا چون دولت ها هميشه تلاش مي کنند منافع و دستاوردهاي خود را در محيط بين المللي که سرشار از رقابت، بي اعتمادي و بي ثباتي است به حداکثر برسانند، بنابراين دستيابي به همکاري هاي به خصوص امنيتي دشوار و حفظ آن دشوارتر خواهد بود.

دولت ها از اين وضعيت آگاه هستند و اگرچه آنها به پيمان هاي همکاري نظامي مي پيوندند و موافقتنامه هاي کنترل تسليحاتي امضا مي کنند ولي ضمن حفظ احتياط معتقدند که در نهايت بايد امنيت ملي را خود آنها تامين کنند.

ليبراليسم؛ اولويت آزادي بر امنيت

از سوي ديگر مكتب ليبراليسم برخلاف واقع گرايان، جنگ را واقعيت انکارناپذير تحولات نظام بين الملل نمي داند. هرچند ليبرال ها نيز بر هرج و مرج گونه بودن نظام جهاني اذعان دارند و نظام بين الملل را فاقد اقتدار مرکزي همچون نظام داخلي مي دانند، اما كانون توجه خود را روي آزادي متمركز كرده اند. آنها اعتقاد دارند كه روزي جهانيان آزادي خود را فداي کسب امنيت کرده‌اند، لذا هم اكنون بايد جهت کسب آزادي، ناامني را پذيرفت.

سازه‌انگاري؛ نگاهي اجتماعي به امنيت

مكتب سازه انگاري به عنوان يكي ديگر از مهمترين مكاتب فكري در روابط بين الملل، با تعديل خواسته هاي حداکثري در دو رويکرد رئاليسم و ليبراليسم، کيفيت حيات اجتماعي، نظامي، اقتصادي و... سيستم بين الملل را بازخواني مي‌كند تا درک مطلوب و نزديک تر به حقيقت را کسب نمايد. مطالعات امنيتي که با رويکرد سازه‌انگاري انجام گرفته است، تلاش دارد تا فرايندهاي تحول اجتماعى و بين‌المللى را در ارتباط با يکديگر مورد ارزيابي قرار دهد.

در اين خصوص، افرادي همانند «کاتزنشتاين» نقش موثري در ارايه نظريات جديد ايفا نمودند. بعد از او انديشمندان ديگري همانند «مايکل بارنت» و «الکساندر ونت» قالب‌هاي تحليلى «اجتماع امنيتى» را طراحي نموده و به اين ترتيب از واقع‌گرايان سنتي و همچنين واقع‌گرايان جديد فاصله گرفتند.

سازه‌انگاران بر اين اعتقادند که معادله قدرت و امنيت در شرايط موجود تغيير يافته است. در اين ارتباط، قدرت با شاخص‌هاي متفاوتى از دوران گذشته همراه مى‌باشد.

رويکرد سازه‌انگاران نشان مى‌دهد هنجارها به عنوان انتظارات جمعي، اقدام به تعيين اعتبار و به رسميت شناختن هويت بازيگران نموده و بدين ترتيب آنها را به وجود مي‌آورند. از نظر آنها انتظارات بين‌المللى بر منافع، سياست‌هاي داخلي و هويت بازيگران تاثير بسياري دارد، اما انتخاب‌هاي بازيگران ملي بر روي ساختارهاي بين‌المللي نيز تاثير مي‌گذارد.

در نتيجه تلاش براي پل زدن بين نظام‌هاي داخلي و بين‌المللي يکى از رويکردهاي عمده سازه‌انگاران است و اين مسئله باعث شده تا آنان امنيت داخلي و خارجي بازيگران را با يکديگر مرتبط بدانند. پيوند شاخص‌هاي مربوط به امنيت داخلى و بين‌المللي، بيانگر آن است که کشورها در روند تامين اهداف استراتژيک خود نيازمند بهره‌گيري از الگوها و شاخص‌هاي نرم‌افزاري مي‌باشند. در اين ارتباط، ماهيت تهديدات نيز دگرگون شده است. بر اساس اشکال جديد تهديد، استراتژي کشورها براي مقابله با تهديدات طراحي شده است.

بر اين اساس سازه انگاران سرچشمه امنيت و ناامني را در نحوه تفکر بازيگران نسبت به پديده ها و موضوعات، خصوصاً منافع و تهديدات مي دانند.

سازه انگاران معتقدند كه هر اندازه ادراکات و منطق بازيگران نسبت به پديده ها و موضوعات نامتجانس و متناقض‌تر باشد، ميزان بي‌اعتمادي ميان آنها نيز افزايش مي يابد و دولت ها بيشتر به سوي خودياري مي روند؛ اما اگر دانش مشترک ايجاد شود، مي توان به سمت جامعه امنيتي صلح آميزتري رفت. از منظر سازه انگاري امنيت بيش از قدرت بر ميزان درک و فهم مشترک بازيگران از يکديگر استوار است. به نحوي كه برخي اوقات ساختارهاي اجتماعي، عملکردها را چنان تحت تاثير قرار مي دهند که اتخاذ هرگونه استراتژي براي تغيير آن غيرممکن مي شود.

سازه انگاران به تاثير هنجارها در رفتارهاي بين الملل اهميت قائل اند. هنجارها را نيز موضوعي بين الاذهاني ميان جهان طبيعي و جهان اجتماعي مي دانند. اين درک و فهم مشترک و ظهور هنجارهاي خاص بنيانگذار مفهوم امنيت نوين در تعاملات بين المللي مي شود. سازه انگاران جهت معضلات امنيتي جهان در خصوص موازنه قدرت بحث هويت و در مورد معماي امنيتي ايده هنجاري مطرح مي کنند تا از مسير حصول امنيت پرده گشايي کنند.

مكتب كپنهاگ؛ امنيت چند بُعدي

تئوري هاي جديد مطالعات امنيتي مانند مکتب کپنهاگ، به رغم آنكه امنيت ملي را مرکز ثقل و گرانيگاه مطالعات خود قرار داده اند، با اين حال معتقدند که اگر دولتي نتواند اميد به زندگي را در بين شهروندان تامين و تضمين کند، از لحاظ امنيت اجتماعي و امنيت عمومي فاقد کارآمدي باشد و امنيت اقتصادي و زيست محيطي را تامين ننمايد، فاقد هر گونه امنيت ملي است.

باري بوزان به عنوان نماينده اصلي مکتب کپنهاگ معتقد است که امنيت ديگر مفهوم سنتي خود را که در چارچوب مدل وستفاليايي بود، از دست داده و امروزه امنيت چندبعدي شده است. بوزان معتقد است که امنيت ملي و امنيت بين المللي به وسيله امنيت منطقه اي معنا و مفهوم مي يابد.

در نتيجه سياست خارجي مناسب هر کشوري با توجه به مكتب کپنهاگ، سياستي است که به امنيت چندبعدي توجهي ويژه نمايد و براي کسب امنيت ملي خويش، نگاه ويژه اي به امنيت منطقه اي خود داشته باشد. بر اين اساس سياست خارجي به اين دليل بايد به امنيت نگاه چندبعدي داشته باشد که به عنوا مثال، تهديدات اقتصادي متفاوت از تهديدات نظامي است. تهديدات اقتصادي خارجي ممکن است از جانب اقتصاد جهاني صورت بگيرد؛ چرا که هيچ کشوري به تنهايي توان مقابله با اقتصاد جهاني را ندارد و تصميمات آنها، هر چند هم غيرمنصفانه باشد، امنيت اجتماعي را متاثر مي سازد.

بنابراين بازيگران اقتصاد بين المللي ممکن است تصميم بگيرند که توان يک دولت را در زمينه تامين مايحتاج نيروهاي نظامي و تهيه نيازهاي اوليه مردمش تحت تاثير قرار دهند و بدين وسيله به امنيت اجتماعي و ثبات رژيم حاکم صدمه وارد کنند.

به گزارش پارسینه، از سوي ديگر به رغم آنكه در همه کشورها، تهديدات اقتصادي و زيست محيطي مهمترين مساله امنيتي در قرن بيست ويکم به شمار مي آيد، با اين حال دولت‌ها فکر مي کنند که تهديدات نظامي خارجي مهمترين معضل است. همچنين عليرغم آنكه به عقيده رهبران کشورها، ارتباط مستقيمي بين امنيت اجتماعي و مشروعيت يا امنيت ملي وجود ندارد، با اين حال بايد توجه داشت كه امروزه مشروعيت موثرترين عامل در امنيت ملي هر کشوري محسوب مي شود. بدين ترتيب با توجه به مسائل فوق، «امنيت چندبعدي»، معنا و مفهوم مي يابد.

ارسال نظر

  • حامد س

    نظریه گفتگوی تمدنها را هم بنویسید
    در این نظیه لازم نیست هرج و مرج را برای آزادی بپذیریم
    بلکه با گفتگوی اصولی و دو طرفه و توجه به خواستهای درست و وجدان پسند، می توان حتی هرج و مرج را کنترل کرد

  • محمد

    سلام
    خواهش میکنم منابع مورد استفاده رو بیان کنید خیلی برام مهمه لطفا هر چه زودتر منابع مطالب رو بزارید

اخبار مرتبط سایر رسانه ها
    اخبار از پلیکان

    نمای روز

    اخبار از پلیکان

    داغ

    حواشی پلاس

    صفحه خبر - وب گردی

    آخرین اخبار