.svg)
کودکان، تماشاگران نشئگی های معتادها
پارسینه: پسر کوچولو با توپی در دست، متعجب به مردی نگاه می کرد که در گوشه ای از پارک ولو شده و به نشئگی* رسیده بود.پسرک زل زده بود بدون هیچ پلک زدنی؛ انگار داشت تمام حرکات و سکنات مرد را در ذهن اسکن می کرد.
به نظر می رسید، هیجان تماشای مرد معتاد و نشئه برای پسرک خیلی بیشتر از بازی در پارکی بود که مامن آرزوی هر کودکی است.
مرد با نشئگی تمام، روی دو پاشنه پا نشسته بود و با سری در گریبان، سوزن سرنگش را زیر پوست دستش فرو برده بود و سوزن را گاه به بالا و گاهی هم به پایین تکان می داد.آنوقت با هر تکانی که سوزن می خورد این خون بود که وارد سرنگ و در تکانی دیگر دوباره به سوی رگ های دستش سرازیرمی شد.
همین عمل، بود که پسرک را هیجان زده کرده بود و این کودک معصوم همچنان کنجکاوانه به دنبال پاسخ سوالاتی در ذهنش که این چیست ، وارد لوله سرنگ و بعد هم به یک باره محو می شود؟
بچه؛ از طرفی ترسیده بود و از سوی دیگر از آن مکان، دل نمی کند و به تصاویری که همچون صحنه های یک فیلم از پیش چشمش می گذشت، خیره شده بود.
رهگذری دیگر که این صحنه را دیده بود مثل هر شهروند متعهدی، ابتدا به سمت مرد معتاد رفت و از او خواست تا از آن محل دور شود؛ اما دریغ که مرد معتاد در نشئگی تمام عیار در پارک ولو شده بود و انگار صدای رهگذر را نمی شنید یا اگر هم می شنید ، اهمیتی نمی داد.
رهگذر، وقتی دید، آبی از معتاد، گرم نمی شود، دلسوزانه به سوی پسرک رفت و خواست از آن مکان دورش کند اما بچه ، سرسختانه مقاومت نشان می داد و در حالی که اخم کرده بود به رهگذر گفت: «نمی آیم؛ بازی او قشنگ است می خواهم از او سرنگ بازی را یاد بگیرم.»
آنوقت بود که سراغ مادر یا پدر کودک را گرفت و کودک با انگشت کوچکش، مادر را نشان مرد داد.کودک، جایی را نشان می داد که زنی بی خیال روی چمن نشسته بود و با دیگری در حال گپ و گفت بود!
به سراغ زن رفت و شرح ماوقع را داد و اینکه چقدر دلواپس طفل معصومی است که نظاره گر عمل معتادی شده است ، آنوقت ملتمسانه از مادر خواست تا کودکش را از آن صحنه دورکند.
مادر هم در جواب ، فقط با لبخندی کوتاه پاسخ داد: ولش کنید، بگذارید بازی کند. جمع کردن این سناریوها وظیفه نیروی انتظامی است. آنها باید این افراد را از محل بازی کودکان جمع کنند.
رهگذر از شنیدن پاسخ هایی این چنینی و بی مسئولیتی چنین مادری، دلش بیش از پیش گرفت و با خود اندیشید به راستی مسئول جمع آوری این معتادان برای جلوگیری از نعشگی های خیابانی کیست؟ والدین یا دستگاه ها و نهادهای ذیربط؟
این، تنها یکی ازصحنه های تلخ اعتیاد است و چه بسا در طول روز، بارها وبارها شاهد چنین صحنه هایی از معضلات اجتماعی هستیم و گاهی نیز ممکن است از کنارشان بگذریم.
اگر نیم نگاهی به گذشته داشته باشیم یادمان می آید که معتادان تا چند سال پیش، وقتی می خواستند مواد، مصرف، کنند خود را در پستو وخرابه ای مخفی می کردند تا به دور از چشم جامعه با درد خود ناله سردهند و نشئگی شان را در خلوتشان تازه کنند.
آن روزها، معتادان خیابانی نه فقط از آدمیزاد که از سایه هر موجود زنده ای می هراسیدند و از ترس بازداشت شدن توسط پلیس، پا به فرار می گذاشتند تا خود را از چشم ها نهان کنند.
معتادان از جمله از نوع خیابانی فقط مجرمانی تلقی می شدند که مجرمیت خود را باور کرده بودند و به همین دلیل از ترس آن که مبادا به جرم خود بیافزایند در معرض عموم دست به عملی نمی زدند و تنها در پاتوق هایشان بود که می توانستیم آنها را بیابیم.
شاید تا سه دهه گذشته، بازداشت ویافتن یک معتاد در وسط شهر و یا یک خیابان اصلی کار چندان ساده ای نبود و پلیس هم گاهی اوقات باید کلی وقت صرف می کرد تا بتواند آنان را بیابند.
اما امروزه الگوی مصرف معتادان نه تنها تغییر کرده است که رفتار آنان نیز مثل سابق نیست و برخی از آنان بدون ترس و جلوی چشم انظار عمومی مبادرت به مصرف مواد می کنند و این نشئگی علنی آنان است که جلوی چشم همگان از جمله کودکان در کوی و برزن خودنمایی می کند.
صحنه های نشئگی های خیابانی معتادان هر روزه بیشتر از دیروز تکرار می شود و ما همچنان نظاره گر این صحنه ها در خیابان های شهر جلوی چشمان فرزندان مان هستیم. این موضوع هر چه بیشتر بر نگرانی های خانواده برای حفظ سلامت کودکان و نوجوانانشان افزوده و سلامت جامعه را مورد هدف قرار داده است.
زمانی می گفتند که معتاد، مجرم است اما امروز شکل فرضیه مجرم بودن معتادان هم عوض شده است و آنان را بیمار تلقی می کنند؛ اما سوال اینجاست که آیا صرف اینکه معتادان، بیمارند کافی است تا به خود اجازه دهند مواد را جلوی چشم همگان مصرف کنند!؟
شاید هم این فرضیه سازی جدید که «معتاد بیمار است نه مجرم» به آنان این جرات را داده است تا به مصرف مواد، بدون ترس و واهمه مبادرت کنند و ککشان هم نگزد.
معلوم نیست معتادانی که کنار خیابان ها در برخی بوستان ها به طور آشکار، مشغول مصرف مواد مخدرند، توسط کدام سازمان یا نهاد باید جمع آوری و درمان شوند؟ و اینکه کدام نهاد مسئول متولی این امر است؟
**کارشناسان چه می گویند؟
مجید ابهری یکی از کارشناسانی است که سال ها درحوزه آسیب ها وعلوم رفتاری کار کرده است. او می گوید: ظهور معتادان بی بند وبارخیابانی در شهر، امنیت تربیتی و رفتاری جامعه را به چالش کشیده و موجب شده است تا برخی کودکان و نوجوانان از روی کنجکاوی به سمت آنان کشیده شوند و آموزش به اصطلاح «عمل » را ببینند و احتمال اینکه بعدها دست به عمل مصرف مواد بزنند نیز زیاد است.
وی، فرد معتاد را نه فقط بیمار که بیماری مجرم، قلمداد می کند و اظهار می دارد: بیماری که مرتکب قانون شکنی وهنجارشکنی می شود، اگر پس از درمان، دوباره به چرخه اعتیاد بازگردد، مجرم قطعی، تلقی می شود.
به اعتقاد ابهری، فرد معتاد، بزرگ ترین آسیب را به عنوان سرمایه مملکتی در وهله نخست به خود و سپس به خانواده و جامعه وارد می کنند.
مجید صفاری نیا، روانشناس ومشاور خانواده است. او به پایین بودن سطح استانداردهای سلامت اجتماعی در کشور اشاره می کند.
از نظر این روانشناس به دلیل همین پایین بودن سطح استانداردهای یاد شده است که شاهد افزایش آمار معتادان در کشور و نیز رفتارهای نابهنجار از سوی آنان در سطح جامعه ایم.
وی در پاسخ به این سوال خبرنگار ایرنا که چرا فرد معتاد بدون هیچ ترس و واهمه ای در ملاء عام اقدام به مصرف مواد مخدر می کند اینگونه پاسخ می دهد: فردی که براثر اعتیاد، دچار افت و خیزهای متعدد وتخریب های اجتماعی شده است به واسطه بیماری اعتیاد، توان حل مساله وتفکر را از دست داده است، بنابراین برایش فرقی نمی کند که کجا و در چه شرایطی مواد مخدر مصرف کند؛ به عبارت دیگر برای معتادی با شرایط یاد شده چه فرقی دارد در خیابان؛ در ملا عام و یا در پستو وپاتوق یا مکانی خاص به عمل مصرف مواد مبادرت کند.
این روانشناس همچنین می افزاید: در شرایط کنونی شاهد کاهش میزان حجب وحیای مصرف مواد مخدر در کشوریم و این امر نیز سبب شده است تا فرد معتاد، هر جایی دست به عمل مصرف مواد مخدر بزند.
وی خاطرنشان می کند که بیشتر معتادان به دلیل بیماری (اعتیاد) و اینکه امید به زندگی را از دست داده اند و رفتار خود مراقبتی هم ندارند ومهم تر از همه، مکانی و یا اتاقی برای انجام عمل مصرف در اختیار ندارند، ممکن است هرجایی در خیابان های شهر مبادرت به تزریق مواد مخدر کنند.
**یک راه جدید
قرار نیست اعتیاد در این نوشته، تبیین یا به عبارت دیگر علل آن واکاوی شود که صد البته بارها و بارها نه تنها در این خبرگزاری که در تمام رسانه ها بدان پرداخته شده است؛ مساله در این نوشتار این است که چه کنیم حداقل، فرزندانمان آموزش منفی عمل مصرف مواد را از معتاد خیابانی در کوی و برزن، فرا نگیرند.
شاید یکی از راهکارها، اتاق امن تزریق باشد.چندی پیش بود که زمزمه های اتاق امن تزریق به گوش رسید.عده ای، صاحبنظر براین باورند که راه اندازی اتاق امن تزریق می تواند راهگشایی برای کنترل اعتیاد درجامعه باشد و با اجرایی شدن این طرح شاید بتوان معتادان خیابانی را به مکانی، مشخص و کنترل شده هدایت کرد تا دیگر در ملاعام و در انظار، اقدام به عمل مصرف نکنند.
این کارشناسان همچنین براین باورند که با اجرای طرح اتاق تزریق می توان اقدام به ساماندهی معتادان خیابانی از سطح جامعه کرد.
«محمد خازنی» متخصص ویروس شناسی پزشکی است. او نیز به عنوان یکی از موافقان طرح راه اندازی اتاق تزریق و به عنوان کسی که سال ها کارپژوهشی در حوزه اعتیاد را به انجام رسانده است چنین، معتقد است که راه اندازی اتاق تزریق می تواند در کاهش آسیب اعتیاد، کمک کننده باشد به شرط آنکه پس از اجرا، رها نشود و تحت ساز و کار مدیریتی مناسب و به طور صحیح به اجرا درآید.
**اتاق امن تزریق، چه اتاقی است؟
اتاق امن تزریق، پاتوقی امن برای معتادان خیابانی به شمار می آید. پاتوقی که معتادان بدون هیچ اجباری در منع مصرف مواد مخدر، می توانند در آن مراکز با کمک کادر متخصص و توانمند، متشکل از پزشکان متخصص، روانکاو و مددکار برای بازگشت به پاکی و زندگی سالم برای بهبودی خود هم تلاش کنند.
شاید باید گفت که اتاق تزریق به مثابه روزنه ای بسوی پاکی و امید برای معتادانی که به تنهایی قادر به رهایی از چنگال اعتیاد نیستند به شمار می آید و فرصتی است تا آنان بتوانند خود را از چنگال افیونی مخدرها نجات دهند.
طرح ایجاد اتاق امن تزریق برای معتادان ابتدا ازسال ۹۳ از سوی مدیرکل درمان وقت ستاد مبارزه با مواد مخدر به عنوان طرحی موثر برای نظارت و احصای معتادان مطرح شد که البته آن زمان با اجرای آن موافقت نشد و با وجود پیگیری های بعمل آمده دستگاه اجرایی؛ این طرح، امسال در کشور به اجرا درآمده است.
البته راه اندازی اتاق امن تزریق، مخالفانی دارد. این افراد معتقدند که اجرای این طرح، غیر کارشناسی است و از همان بدو آغاز، شکست خواهد خورد.
به اعتقاد اینان، راه اندازی این اتاق، کاری عبث و بیهوده است و تنها، محملی برای جولان معتادان خواهد شد تا آنان بدون دغدغه وصرف هزینه مالی به استمرار مصرف مواد مبادرت کنند.
اما پرویز افشار معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر و به عنوان یکی از مسئولان اجرایی این نظر را می دهد: ایجاد مکانی امن به نام اتاق تزریق برای معتادان یک ضرورت است و باید در کشور به اجرا درآید.
وی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا درباره راه اندازی اتاق تزریق در کشور به خبرنگار ایرنا اظهار می کند: آمادگی کافی و لازم برای اجرایی شدن این طرح در کشور وجود دارد.
افشار در عین حال از راه اندازی اتاق تزریق در ۲ استان کرمان و خوزستان خبر می دهد و می افزاید: اقدامات لازم در این باره انجام شده است.
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر همچنین تصریح می کند: اتاق تزریق در تهران راه اندازی نخواهد شد چرا که هنوز درخواستی در این باره نداشته ایم.
انوشیروان محسنی بندپی، رئیس سازمان بهزیستی کشورهم درباره راه اندازی اتاق تزریق و عملکرد این اتاق ها به خبرنگار ایرنا این طور پاسخ می دهد: این طرح، کاری علمی است که ابتدا از سوی سازمان بهزیستی ارائه شده است. طرح ایجاد اتاق امن تزریق در همه جای دنیا موفق عمل کرده است و بدون شک در کشورنیز جواب خواهد داد و با اجرای آن، قادر به مدیریت معتادان خواهیم شد.
**گاهی به جمع آوری معتادان، نگاهی شود
هر چند راهکاری هایی همچون ایجاد اتاق های امن تزریق برای دور کردن معتادان خیابانی از مردم مهم است اما باید گاهی به جمع آوری معتادان هم توجهی شود .شاید وقتی به جمع آوری معتادان اشاره می شود همگان به پلیس می اندیشند که این نیرو در این خصوص ، خوشبختانه از آمادگی لازم برای جمع آوری معتادان خیابانی برخوردار است.
اما سوال اینجاست آیا بستر نگهداری از معتادان، پس از دستگیریشان در کشور فراهم است؟
«مسعود زاهدیان» رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدردر این باره به خبرنگار ایرنا می گوید: پایش معتادان در نقاط مختلف شهرها جزو وظایف اصلی ماست و در زمان حاضر قادریم ظرف مدت یک هفته آنان را جمع آوری کنیم؛ همچنین به صورت هوشمندانه می توانیم بگوییم که معتادان متجاهر در چه مکان هایی بیشتر تجمع دارند.
وی آمار معتادان خیابانی کل کشور را ۵۵ تا ۵۰ هزار معتاد بیان می کند و می گوید: از مجموع این رقم، ۱۲ هزار معتاد متجاهر به شهر تهران تعلق دارد.
«عباس جعفری دولت آبادی» دادستان عمومی و انقلاب تهران هم در جلسه ای که مردادماه امسال با عنوان آسیب های اجتماعی با موضوع اعتیاد، مواد مخدر و روان گردان برگزار شد بر جمع آوری معتادان خیابانی تاکید کرد و گفت که این افراد طبق قانون مبارزه با مواد مخدر باید به مراکز ترک اعتیاد معرفی شوند.
در همین راستا پرویز افشار، سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر هم چندی پیش درنشست خبری با رسانه ها از رشد معتادان دستگیرشده خبر داد و گفت که شماراین افراد نسبت به سال گذشته ۳۱ رشد داشته است.
افشار در عین حال درباره ادعای پلیس درباره جمع آوری یک هفته ای معتادان متجاهر در سراسر کشور چنین عنوان کرده است که جمع آوری، کار ساده ای است اما اعتقاد دارم آسیب های اجتماعی در دل جامعه باید مدیریت ودرمان بشود؛ چرا که ساماندهی معتادان کار پیچیده ای است.
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر یادآور شده است که ۹۰ درصد معتادان جمع آوری شده باز به چرخه اعتیاد بازمی گردند؛ بنابراین جمع آوری معتادان کار ساده ای است اما باید همه دست اندرکاران پای کار باشند.
افشارهمچنین تاکید می کند که برای بازتوانی و ترک اعتیاد معتادان باید گام جدی در ایجاد مراکز خدمات اجتماعی و بازتوانی و گروه های مشاوره ای برداشته شود تا از لغزش دوباره معتادان جلوگیری شود؛
این مقام مسئول در ستاد مبارزه با مواد مخدر به این نکته هم اشاره کرده است که برنامه قاطعی بعد از جمع آوری معتادان در کشور وجود ندارد.
این مطلب را سعید صفاتیان، رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام هم تایید می کند؛ اینکه در زمان حاضر نهادی در ایران نیست که بتواند نسبت به حوزه اعتیاد در آینده، تصویری صحیح ارایه کند.
به گفته صفاتیان، اکنون مراکز ترک اعتیاد فعالیت های خود را به خوبی انجام می دهند اما مرکز جامعی وجود ندارد تا بتواند از نقطه صفر تا ۱۰۰ را به پایان برساند.
صفاتیان البته به این نکته هم اشاره می کند که قرار است طی چند سال آینده شاهد کاهش ۲۵ درصدی اعتیاد باشیم و اکنون ستاد مبارزه با مواد مخدر در حال تهیه برنامه ای در این باره است .
وی به نقش سازمان های مردم نهاد در تمام دنیا به عنوان بازوی اصلی در مبارزه با مواد مخدر اشاره می کند و می افزاید: در ایران نیز این سازمان ها توانسته اند تا میزانی فعال باشند، اما هنوز جایگاه شایسته خود را پیدا نکرده اند، یعنی مسئولان دولتی به این سازمان ها باید اعتماد کنند تا آنها وارد برنامه پیشگیری و درمان اعتیاد شوند. اینک بیش از ۲ هزار سازمان مردم نهاد در کشور در حوزه درمان فعالیت می کنند و ۱۲۰ هزار معتاد را پوشش می دهند، بنابراین نگاه مسئولان امر به این سازمان ها بسیار مهم است که این مراکز را به عنوان یک نهاد مسئول و همکار خود مشاهده کنند و با آموزش لازم و کافی، آنها را توانمند سازند و به عنوان ناظر، بر فعالیت آنها نظارت کنند.
به هر حال پدیده اعتیاد ، پدیده ای چند بعدی است که یک یا دو سازمان از عهده حل آن بر نمی آیند؛ بنابراین این مهم، لزوم همکاری نمایندگان تمام دستگاه های مرتبط را می طلبد.
اما باید به این نکته هم اذعان کرد که مردم، خود نیز برای مقابله با رفتار نابهنجار معتادانی که بطورآشکارا در سطح جامعه اقدام به مصرف مواد مخدر می کنند می توانند پای کار باشند و با اعتراض به عمل معتادان در ملاء عام در کنار سایر نهادها و دستگاه های مسئول اقدام کنند.
آنچه مردم باید بدانند آن است که فرزندانشان درحاشیه امنیت هجوم اعتیاد قرار ندارند و شاید فردا برای انجام هر اقدامی خیلی دیر باشد. علاوه براین نیز مسئولان متولی دستگاه ها و سازمان ها نیز با پرداختن به ابعاد اجتماعی برای مبارزه با این بلای خانمانسور اعتیاد اهتمام بیشتری به خرج دهند.
آیا مردم و مسئولان برای مبارزه با معتادان و حداقل جمع کردن آنان از سطح شهر دست به دست هم می دهند؟
پرویز افشار، سخنگوی ستاد مبارزه با مواد گفته است: مواد مخدر بیش از ۴۰ هزار میلیارد تومان در سال به کشور آسیب می رساند در صورتی که بودجه تخصیص یافته برای این منظور، ۱۶۰ میلیارد تومان است.
گفته می شود در زمان حاضر یک میلیون و ۳۲۵ هزار تن به اعتیاد گرفتارند.
*نشئگی: سرخوشی و سرمستی ، حسی لذت‌بخش و عمیق و فوری همراه با سرخ شدن صورت که بعد از تزریق موادی همچون هروئین و کوکائین و مورفین به وجود می‌آید.
مرد با نشئگی تمام، روی دو پاشنه پا نشسته بود و با سری در گریبان، سوزن سرنگش را زیر پوست دستش فرو برده بود و سوزن را گاه به بالا و گاهی هم به پایین تکان می داد.آنوقت با هر تکانی که سوزن می خورد این خون بود که وارد سرنگ و در تکانی دیگر دوباره به سوی رگ های دستش سرازیرمی شد.
همین عمل، بود که پسرک را هیجان زده کرده بود و این کودک معصوم همچنان کنجکاوانه به دنبال پاسخ سوالاتی در ذهنش که این چیست ، وارد لوله سرنگ و بعد هم به یک باره محو می شود؟
بچه؛ از طرفی ترسیده بود و از سوی دیگر از آن مکان، دل نمی کند و به تصاویری که همچون صحنه های یک فیلم از پیش چشمش می گذشت، خیره شده بود.
رهگذری دیگر که این صحنه را دیده بود مثل هر شهروند متعهدی، ابتدا به سمت مرد معتاد رفت و از او خواست تا از آن محل دور شود؛ اما دریغ که مرد معتاد در نشئگی تمام عیار در پارک ولو شده بود و انگار صدای رهگذر را نمی شنید یا اگر هم می شنید ، اهمیتی نمی داد.
رهگذر، وقتی دید، آبی از معتاد، گرم نمی شود، دلسوزانه به سوی پسرک رفت و خواست از آن مکان دورش کند اما بچه ، سرسختانه مقاومت نشان می داد و در حالی که اخم کرده بود به رهگذر گفت: «نمی آیم؛ بازی او قشنگ است می خواهم از او سرنگ بازی را یاد بگیرم.»
آنوقت بود که سراغ مادر یا پدر کودک را گرفت و کودک با انگشت کوچکش، مادر را نشان مرد داد.کودک، جایی را نشان می داد که زنی بی خیال روی چمن نشسته بود و با دیگری در حال گپ و گفت بود!
به سراغ زن رفت و شرح ماوقع را داد و اینکه چقدر دلواپس طفل معصومی است که نظاره گر عمل معتادی شده است ، آنوقت ملتمسانه از مادر خواست تا کودکش را از آن صحنه دورکند.
مادر هم در جواب ، فقط با لبخندی کوتاه پاسخ داد: ولش کنید، بگذارید بازی کند. جمع کردن این سناریوها وظیفه نیروی انتظامی است. آنها باید این افراد را از محل بازی کودکان جمع کنند.
رهگذر از شنیدن پاسخ هایی این چنینی و بی مسئولیتی چنین مادری، دلش بیش از پیش گرفت و با خود اندیشید به راستی مسئول جمع آوری این معتادان برای جلوگیری از نعشگی های خیابانی کیست؟ والدین یا دستگاه ها و نهادهای ذیربط؟
این، تنها یکی ازصحنه های تلخ اعتیاد است و چه بسا در طول روز، بارها وبارها شاهد چنین صحنه هایی از معضلات اجتماعی هستیم و گاهی نیز ممکن است از کنارشان بگذریم.
اگر نیم نگاهی به گذشته داشته باشیم یادمان می آید که معتادان تا چند سال پیش، وقتی می خواستند مواد، مصرف، کنند خود را در پستو وخرابه ای مخفی می کردند تا به دور از چشم جامعه با درد خود ناله سردهند و نشئگی شان را در خلوتشان تازه کنند.
آن روزها، معتادان خیابانی نه فقط از آدمیزاد که از سایه هر موجود زنده ای می هراسیدند و از ترس بازداشت شدن توسط پلیس، پا به فرار می گذاشتند تا خود را از چشم ها نهان کنند.
معتادان از جمله از نوع خیابانی فقط مجرمانی تلقی می شدند که مجرمیت خود را باور کرده بودند و به همین دلیل از ترس آن که مبادا به جرم خود بیافزایند در معرض عموم دست به عملی نمی زدند و تنها در پاتوق هایشان بود که می توانستیم آنها را بیابیم.
شاید تا سه دهه گذشته، بازداشت ویافتن یک معتاد در وسط شهر و یا یک خیابان اصلی کار چندان ساده ای نبود و پلیس هم گاهی اوقات باید کلی وقت صرف می کرد تا بتواند آنان را بیابند.
اما امروزه الگوی مصرف معتادان نه تنها تغییر کرده است که رفتار آنان نیز مثل سابق نیست و برخی از آنان بدون ترس و جلوی چشم انظار عمومی مبادرت به مصرف مواد می کنند و این نشئگی علنی آنان است که جلوی چشم همگان از جمله کودکان در کوی و برزن خودنمایی می کند.
صحنه های نشئگی های خیابانی معتادان هر روزه بیشتر از دیروز تکرار می شود و ما همچنان نظاره گر این صحنه ها در خیابان های شهر جلوی چشمان فرزندان مان هستیم. این موضوع هر چه بیشتر بر نگرانی های خانواده برای حفظ سلامت کودکان و نوجوانانشان افزوده و سلامت جامعه را مورد هدف قرار داده است.
زمانی می گفتند که معتاد، مجرم است اما امروز شکل فرضیه مجرم بودن معتادان هم عوض شده است و آنان را بیمار تلقی می کنند؛ اما سوال اینجاست که آیا صرف اینکه معتادان، بیمارند کافی است تا به خود اجازه دهند مواد را جلوی چشم همگان مصرف کنند!؟
شاید هم این فرضیه سازی جدید که «معتاد بیمار است نه مجرم» به آنان این جرات را داده است تا به مصرف مواد، بدون ترس و واهمه مبادرت کنند و ککشان هم نگزد.
معلوم نیست معتادانی که کنار خیابان ها در برخی بوستان ها به طور آشکار، مشغول مصرف مواد مخدرند، توسط کدام سازمان یا نهاد باید جمع آوری و درمان شوند؟ و اینکه کدام نهاد مسئول متولی این امر است؟
**کارشناسان چه می گویند؟
مجید ابهری یکی از کارشناسانی است که سال ها درحوزه آسیب ها وعلوم رفتاری کار کرده است. او می گوید: ظهور معتادان بی بند وبارخیابانی در شهر، امنیت تربیتی و رفتاری جامعه را به چالش کشیده و موجب شده است تا برخی کودکان و نوجوانان از روی کنجکاوی به سمت آنان کشیده شوند و آموزش به اصطلاح «عمل » را ببینند و احتمال اینکه بعدها دست به عمل مصرف مواد بزنند نیز زیاد است.
وی، فرد معتاد را نه فقط بیمار که بیماری مجرم، قلمداد می کند و اظهار می دارد: بیماری که مرتکب قانون شکنی وهنجارشکنی می شود، اگر پس از درمان، دوباره به چرخه اعتیاد بازگردد، مجرم قطعی، تلقی می شود.
به اعتقاد ابهری، فرد معتاد، بزرگ ترین آسیب را به عنوان سرمایه مملکتی در وهله نخست به خود و سپس به خانواده و جامعه وارد می کنند.
مجید صفاری نیا، روانشناس ومشاور خانواده است. او به پایین بودن سطح استانداردهای سلامت اجتماعی در کشور اشاره می کند.
از نظر این روانشناس به دلیل همین پایین بودن سطح استانداردهای یاد شده است که شاهد افزایش آمار معتادان در کشور و نیز رفتارهای نابهنجار از سوی آنان در سطح جامعه ایم.
وی در پاسخ به این سوال خبرنگار ایرنا که چرا فرد معتاد بدون هیچ ترس و واهمه ای در ملاء عام اقدام به مصرف مواد مخدر می کند اینگونه پاسخ می دهد: فردی که براثر اعتیاد، دچار افت و خیزهای متعدد وتخریب های اجتماعی شده است به واسطه بیماری اعتیاد، توان حل مساله وتفکر را از دست داده است، بنابراین برایش فرقی نمی کند که کجا و در چه شرایطی مواد مخدر مصرف کند؛ به عبارت دیگر برای معتادی با شرایط یاد شده چه فرقی دارد در خیابان؛ در ملا عام و یا در پستو وپاتوق یا مکانی خاص به عمل مصرف مواد مبادرت کند.
این روانشناس همچنین می افزاید: در شرایط کنونی شاهد کاهش میزان حجب وحیای مصرف مواد مخدر در کشوریم و این امر نیز سبب شده است تا فرد معتاد، هر جایی دست به عمل مصرف مواد مخدر بزند.
وی خاطرنشان می کند که بیشتر معتادان به دلیل بیماری (اعتیاد) و اینکه امید به زندگی را از دست داده اند و رفتار خود مراقبتی هم ندارند ومهم تر از همه، مکانی و یا اتاقی برای انجام عمل مصرف در اختیار ندارند، ممکن است هرجایی در خیابان های شهر مبادرت به تزریق مواد مخدر کنند.
**یک راه جدید
قرار نیست اعتیاد در این نوشته، تبیین یا به عبارت دیگر علل آن واکاوی شود که صد البته بارها و بارها نه تنها در این خبرگزاری که در تمام رسانه ها بدان پرداخته شده است؛ مساله در این نوشتار این است که چه کنیم حداقل، فرزندانمان آموزش منفی عمل مصرف مواد را از معتاد خیابانی در کوی و برزن، فرا نگیرند.
شاید یکی از راهکارها، اتاق امن تزریق باشد.چندی پیش بود که زمزمه های اتاق امن تزریق به گوش رسید.عده ای، صاحبنظر براین باورند که راه اندازی اتاق امن تزریق می تواند راهگشایی برای کنترل اعتیاد درجامعه باشد و با اجرایی شدن این طرح شاید بتوان معتادان خیابانی را به مکانی، مشخص و کنترل شده هدایت کرد تا دیگر در ملاعام و در انظار، اقدام به عمل مصرف نکنند.
این کارشناسان همچنین براین باورند که با اجرای طرح اتاق تزریق می توان اقدام به ساماندهی معتادان خیابانی از سطح جامعه کرد.
«محمد خازنی» متخصص ویروس شناسی پزشکی است. او نیز به عنوان یکی از موافقان طرح راه اندازی اتاق تزریق و به عنوان کسی که سال ها کارپژوهشی در حوزه اعتیاد را به انجام رسانده است چنین، معتقد است که راه اندازی اتاق تزریق می تواند در کاهش آسیب اعتیاد، کمک کننده باشد به شرط آنکه پس از اجرا، رها نشود و تحت ساز و کار مدیریتی مناسب و به طور صحیح به اجرا درآید.
**اتاق امن تزریق، چه اتاقی است؟
اتاق امن تزریق، پاتوقی امن برای معتادان خیابانی به شمار می آید. پاتوقی که معتادان بدون هیچ اجباری در منع مصرف مواد مخدر، می توانند در آن مراکز با کمک کادر متخصص و توانمند، متشکل از پزشکان متخصص، روانکاو و مددکار برای بازگشت به پاکی و زندگی سالم برای بهبودی خود هم تلاش کنند.
شاید باید گفت که اتاق تزریق به مثابه روزنه ای بسوی پاکی و امید برای معتادانی که به تنهایی قادر به رهایی از چنگال اعتیاد نیستند به شمار می آید و فرصتی است تا آنان بتوانند خود را از چنگال افیونی مخدرها نجات دهند.
طرح ایجاد اتاق امن تزریق برای معتادان ابتدا ازسال ۹۳ از سوی مدیرکل درمان وقت ستاد مبارزه با مواد مخدر به عنوان طرحی موثر برای نظارت و احصای معتادان مطرح شد که البته آن زمان با اجرای آن موافقت نشد و با وجود پیگیری های بعمل آمده دستگاه اجرایی؛ این طرح، امسال در کشور به اجرا درآمده است.
البته راه اندازی اتاق امن تزریق، مخالفانی دارد. این افراد معتقدند که اجرای این طرح، غیر کارشناسی است و از همان بدو آغاز، شکست خواهد خورد.
به اعتقاد اینان، راه اندازی این اتاق، کاری عبث و بیهوده است و تنها، محملی برای جولان معتادان خواهد شد تا آنان بدون دغدغه وصرف هزینه مالی به استمرار مصرف مواد مبادرت کنند.
اما پرویز افشار معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر و به عنوان یکی از مسئولان اجرایی این نظر را می دهد: ایجاد مکانی امن به نام اتاق تزریق برای معتادان یک ضرورت است و باید در کشور به اجرا درآید.
وی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا درباره راه اندازی اتاق تزریق در کشور به خبرنگار ایرنا اظهار می کند: آمادگی کافی و لازم برای اجرایی شدن این طرح در کشور وجود دارد.
افشار در عین حال از راه اندازی اتاق تزریق در ۲ استان کرمان و خوزستان خبر می دهد و می افزاید: اقدامات لازم در این باره انجام شده است.
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر همچنین تصریح می کند: اتاق تزریق در تهران راه اندازی نخواهد شد چرا که هنوز درخواستی در این باره نداشته ایم.
انوشیروان محسنی بندپی، رئیس سازمان بهزیستی کشورهم درباره راه اندازی اتاق تزریق و عملکرد این اتاق ها به خبرنگار ایرنا این طور پاسخ می دهد: این طرح، کاری علمی است که ابتدا از سوی سازمان بهزیستی ارائه شده است. طرح ایجاد اتاق امن تزریق در همه جای دنیا موفق عمل کرده است و بدون شک در کشورنیز جواب خواهد داد و با اجرای آن، قادر به مدیریت معتادان خواهیم شد.
**گاهی به جمع آوری معتادان، نگاهی شود
هر چند راهکاری هایی همچون ایجاد اتاق های امن تزریق برای دور کردن معتادان خیابانی از مردم مهم است اما باید گاهی به جمع آوری معتادان هم توجهی شود .شاید وقتی به جمع آوری معتادان اشاره می شود همگان به پلیس می اندیشند که این نیرو در این خصوص ، خوشبختانه از آمادگی لازم برای جمع آوری معتادان خیابانی برخوردار است.
اما سوال اینجاست آیا بستر نگهداری از معتادان، پس از دستگیریشان در کشور فراهم است؟
«مسعود زاهدیان» رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدردر این باره به خبرنگار ایرنا می گوید: پایش معتادان در نقاط مختلف شهرها جزو وظایف اصلی ماست و در زمان حاضر قادریم ظرف مدت یک هفته آنان را جمع آوری کنیم؛ همچنین به صورت هوشمندانه می توانیم بگوییم که معتادان متجاهر در چه مکان هایی بیشتر تجمع دارند.
وی آمار معتادان خیابانی کل کشور را ۵۵ تا ۵۰ هزار معتاد بیان می کند و می گوید: از مجموع این رقم، ۱۲ هزار معتاد متجاهر به شهر تهران تعلق دارد.
«عباس جعفری دولت آبادی» دادستان عمومی و انقلاب تهران هم در جلسه ای که مردادماه امسال با عنوان آسیب های اجتماعی با موضوع اعتیاد، مواد مخدر و روان گردان برگزار شد بر جمع آوری معتادان خیابانی تاکید کرد و گفت که این افراد طبق قانون مبارزه با مواد مخدر باید به مراکز ترک اعتیاد معرفی شوند.
در همین راستا پرویز افشار، سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر هم چندی پیش درنشست خبری با رسانه ها از رشد معتادان دستگیرشده خبر داد و گفت که شماراین افراد نسبت به سال گذشته ۳۱ رشد داشته است.
افشار در عین حال درباره ادعای پلیس درباره جمع آوری یک هفته ای معتادان متجاهر در سراسر کشور چنین عنوان کرده است که جمع آوری، کار ساده ای است اما اعتقاد دارم آسیب های اجتماعی در دل جامعه باید مدیریت ودرمان بشود؛ چرا که ساماندهی معتادان کار پیچیده ای است.
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر یادآور شده است که ۹۰ درصد معتادان جمع آوری شده باز به چرخه اعتیاد بازمی گردند؛ بنابراین جمع آوری معتادان کار ساده ای است اما باید همه دست اندرکاران پای کار باشند.
افشارهمچنین تاکید می کند که برای بازتوانی و ترک اعتیاد معتادان باید گام جدی در ایجاد مراکز خدمات اجتماعی و بازتوانی و گروه های مشاوره ای برداشته شود تا از لغزش دوباره معتادان جلوگیری شود؛
این مقام مسئول در ستاد مبارزه با مواد مخدر به این نکته هم اشاره کرده است که برنامه قاطعی بعد از جمع آوری معتادان در کشور وجود ندارد.
این مطلب را سعید صفاتیان، رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام هم تایید می کند؛ اینکه در زمان حاضر نهادی در ایران نیست که بتواند نسبت به حوزه اعتیاد در آینده، تصویری صحیح ارایه کند.
به گفته صفاتیان، اکنون مراکز ترک اعتیاد فعالیت های خود را به خوبی انجام می دهند اما مرکز جامعی وجود ندارد تا بتواند از نقطه صفر تا ۱۰۰ را به پایان برساند.
صفاتیان البته به این نکته هم اشاره می کند که قرار است طی چند سال آینده شاهد کاهش ۲۵ درصدی اعتیاد باشیم و اکنون ستاد مبارزه با مواد مخدر در حال تهیه برنامه ای در این باره است .
وی به نقش سازمان های مردم نهاد در تمام دنیا به عنوان بازوی اصلی در مبارزه با مواد مخدر اشاره می کند و می افزاید: در ایران نیز این سازمان ها توانسته اند تا میزانی فعال باشند، اما هنوز جایگاه شایسته خود را پیدا نکرده اند، یعنی مسئولان دولتی به این سازمان ها باید اعتماد کنند تا آنها وارد برنامه پیشگیری و درمان اعتیاد شوند. اینک بیش از ۲ هزار سازمان مردم نهاد در کشور در حوزه درمان فعالیت می کنند و ۱۲۰ هزار معتاد را پوشش می دهند، بنابراین نگاه مسئولان امر به این سازمان ها بسیار مهم است که این مراکز را به عنوان یک نهاد مسئول و همکار خود مشاهده کنند و با آموزش لازم و کافی، آنها را توانمند سازند و به عنوان ناظر، بر فعالیت آنها نظارت کنند.
به هر حال پدیده اعتیاد ، پدیده ای چند بعدی است که یک یا دو سازمان از عهده حل آن بر نمی آیند؛ بنابراین این مهم، لزوم همکاری نمایندگان تمام دستگاه های مرتبط را می طلبد.
اما باید به این نکته هم اذعان کرد که مردم، خود نیز برای مقابله با رفتار نابهنجار معتادانی که بطورآشکارا در سطح جامعه اقدام به مصرف مواد مخدر می کنند می توانند پای کار باشند و با اعتراض به عمل معتادان در ملاء عام در کنار سایر نهادها و دستگاه های مسئول اقدام کنند.
آنچه مردم باید بدانند آن است که فرزندانشان درحاشیه امنیت هجوم اعتیاد قرار ندارند و شاید فردا برای انجام هر اقدامی خیلی دیر باشد. علاوه براین نیز مسئولان متولی دستگاه ها و سازمان ها نیز با پرداختن به ابعاد اجتماعی برای مبارزه با این بلای خانمانسور اعتیاد اهتمام بیشتری به خرج دهند.
آیا مردم و مسئولان برای مبارزه با معتادان و حداقل جمع کردن آنان از سطح شهر دست به دست هم می دهند؟
پرویز افشار، سخنگوی ستاد مبارزه با مواد گفته است: مواد مخدر بیش از ۴۰ هزار میلیارد تومان در سال به کشور آسیب می رساند در صورتی که بودجه تخصیص یافته برای این منظور، ۱۶۰ میلیارد تومان است.
گفته می شود در زمان حاضر یک میلیون و ۳۲۵ هزار تن به اعتیاد گرفتارند.
*نشئگی: سرخوشی و سرمستی ، حسی لذت‌بخش و عمیق و فوری همراه با سرخ شدن صورت که بعد از تزریق موادی همچون هروئین و کوکائین و مورفین به وجود می‌آید.
منبع:
خبرگزاری ایرنا
ارسال نظر