حلقه محاصره اسد تنگ تر می شود

با گذشت 25 ماه از بحران سوریه به نظر می‌رسد تغییرات مهمی در راه باشد. طرح فرضیۀ استفاده از سلاح‌های شیمیایی از سوی دولت سوریه که روز پنجشنبه از سوی وزیر دفاع آمریکا رسانه‌ای شد، هنوز صحت و سقم آن ثابت نشده اما، اینگونه به نظر می‌رسد که مقدمۀ طرح بزرگتری است که در شرف کلیدخوردن است. رئیس‌جمهوری آمریکا به صراحت تأکید کرده است که اگر استفاده سوریه از تسلیحات شیمیایی ثابت شود، سیاست آمریکا در قبال دمشق تغییر خواهد کرد. هنوز نمی‌توان پیش‌بینی کرد یکسره‌سازی بحران فرسایشی شدۀ سوریه چه شکل و ماهیتی خواهد داشت، اما برخی ناظران بر این باورند رفت و آمدهای سران عرب به واشنگتن در کنار اتهام استفاده از سلاح شیمیایی گویای این واقعیت است که حلقۀ محاصره علیه بشار اسد تنگ‌تر شده است. خبرگزاری خبرآنلاین اتهام استفاده از سلاح‌های شیمیایی از سوی نظام بشار اسد را در گفتگویی با محمد ایرانی، سفیر و کادار سابق ایران در اردن و لبنان و کارشناس جهان عرب مورد بررسی قرار داده است.
آمریکا تاکنون سیاست محتاطانه را در برخورد با دولت سوریه و حتی شائبۀ استفاده از سلاح شیمیایی در پیش گرفته بود، چه اتفاقی رخ داد که به یکباره تغییر جهت داد؟
همانطور که می‌دانید موضوع به کارگیری سلاح شیمیایی توسط دولت سوریه در محافل مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی و برخی مراکزی که در ایالات متحده آمریکا بر روی سلاح‌های شیمیایی فعالیت می‌کنند؛ از ماهها قبل مطرح شده بود که عمدتاً بحث احتمال به کارگیری سلاح‌های شیمیایی توسط دولت بشار اسد در روند بحران موجود داخلی را هشدار می‌دادند. به نظر می‌رسد طرح این موضوع بدون علت نباشد؛ مسئله‌ای که به ذهن متبادر می‌شود اینست که رژیم صهیونیستی به شدت نگران بود که در صورت وقوع هرگونه اتفاق جدی در داخل سوریه که منجر به خارج شدن مدیریت نظام از دست دولت نظام بشار اسد شود، این احتمال وجود دارد که این مراکز حساس در اختیار گروههای تندرو قرار گیرد. از این رو در ابتدا از این مسئله شروع کردند که اگر قرار باشد گروههایی که قابل کنترل نیستند این سلاح‌ها را در اختیار گیرند، امنیت اسراییل خدشه دار خواهد شد و از سویی موضوع به کارگیری برخی از نیروهای بین‌المللی برای مراقبت از این مراکز تقویت شود. چندی پیش این مسئله مطرح شده بود که سازمان ملل وارد عمل شود و برخی از نهادهای اروپایی و تخصصی در این زمینه کنترل امور را در دست گیرند که سوریه این مسئله را به شدت رد کرد و اظهارنظرهای آنها حکایت از این امر داشت که دولت سوریه به هیچ وجه این سلاح‌ها را در داخل به کار نخواهد گرفت.
بنابراین هدف از طرح این مسئله چیست؟
اینکه این مسئله امروز مجدداً مطرح می‌شود به نظرم به اتفاق مهمی بازمی‌گردد که در 19 مارس گذشته در حلب رخ داد و آنهم دلالت بر این مسئله دارد که احتمالاً نمونه‌ای از سلاح شیمیایی در آنجا به کار گرفته شد. اینکه مواد به کارگرفته شده برای متفرق نمودن مراکز تجمع و تظاهرات بوده و یا اینکه واقعاً سلاح‌هایی به کار گرفته شده که به لحاظ بین‌المللی تحریم شده است، روی این دو مسئله بحث بود که در نهایت اعلام شد برخی از متخصصین قرار است برای گرفتن نمونه و آزمایشات وارد کشور شوند تا ثابت شود که سلاح شیمیایی استفاده شده یا خیر. در نهایت آمریکایی‌ها روز پنجشنبه اعلام کردند که براساس آخرین اطلاعاتی که از داخل سوریه بدست آورده‌اند مواد شیمیایی به کار گرفته شده و احتمالاً این اقدام توسط دولت صورت گرفته است.
واکنش‌ها به این مسئله را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
واکنش‌های مختلفی نسبت به این مسئله وجود داشت. دو جریان در مقابل این خبر صف بندی کردند: به طور طبیعی جریان منسوب به جبهۀ غرب اعلام کرد که اطلاعات آنها نیز در همین رابطه بوده است، و حتی سازمان ملل نیز به گونۀ دیگری وارد شد و اعلام کرد که این سلاح‌ها به کار گرفته شده است. اما در جهت مقابل روسها به شدت هشدار دادند که اینگونه برخوردها عمدتاً به خاطر گرفتن بهانه از دولت سوریه برای دخالت خارجی است و این سوال مطرح می‌شود که آیا واقعا هدف آمریکایی‌ها از طرح این مسئله بحثی انسانی است و یا اینکه اهداف سیاسی و نظامی در آیندۀ نظام سوریه را نیز دنبال می‌کنند.
آیا به کارگیری سلاح‌های شیمیایی در چنین شرایطی که انتقادات زیادی علیه بشار اسد در جریان است، منطقی است؟
فشارهای زیادی از سوی کنگره و مجلس سنا بر روی اوباماست و اگر ثابت شود که دولت سوریه از این سلاح‌ها استفاده کرده است، بدین معناست که این کشور از خط قرمز عبور کرده و به طور قطع و یقین باید اقدامات جدی که مدنظر کنگره است، عملی شود.
اما روسها معتقدند همانگونه که در عراق بهانۀ به کارگیری سلاح‌های کشتار جمعی و بهانۀ در اختیار داشتن این نوع سلاح‌ها زمینه آغاز جنگ شد، در مورد سوریه نیز همان مسیر در حال پیگیری است. چرا که سوری‌ها بارها و بارها اعلام کرده‌اند که این سلاح‌ها را در داخل به کار نمی‌گیرند و حتی در خبرها آمده بود که سوریه اعلام کرده بود که این سلاح‌ها را علیه اسراییل نیز به کار نخواهند گرفت. بنابراین جریان مخالف امروز یکطرفه بر این طبل می‌کوبد که احتمال به کار گیری آن وجود دارد.
به نظر می‌رسد شاید یکی از دلایلی که آمریکایی‌ها امروز بیش از هر زمان دیگری بر استفاده از سلاح‌های شیمیایی تأکید دارند ناشی از یأس و ناامیدی است که نسبت به معارضین مسلح در داخل سوریه پیدا کرده‌اند. در واقع آنها به این نتیجه رسیده‌اند با شیوه‌ای که معارضه در پیش گرفته است و با امکاناتی که در اختیار آنهاست، به سقوط کشاندن بشار اسد از توانایی آنها خارج است و در واقع یأس از توانایی گروههای معارضه است که آمریکایی‌ها را وادار کرده است که دست به طرح چنین مسئله‌ای بزنند. آنهم در شرایطی که سوریه در حال نزدیک شدن به انتخابات ریاست جمهوری است و موضوع باقی ماندن بشار اسد در قدرت تا آن زمان از مدتها قبل مطرح بوده است. این فشارها توسط آمریکایی‌ها در آستانۀ انتخابات ریاست جمهوری امری طبیعی است.
احتمال حملۀ نظامی وجود دارد؟
تحرکات جبهۀ خارجی در عرصۀ منطقه‌ای و بین‌المللی از سوی برخی از سران عرب و آمریکایی‌ها با تمرکز دادن فعالیت‌های خود در اردن صحنۀ سیاسی سوریه را به سمت جدیدی هدایت کرده است، سفر برخی از سران عرب اعم از امیرقطر، پادشاه اردن و همچنین اردوغان که طی هفتۀ آینده صورت خواهد گرفت و پس از آن سفر برخی از مقامات سعودی و امارات در خلال روزهای آینده به واشنگتن حکایت از این واقعیت دارد که تمرکز سیاسی بر روی مسئله سوریه از طریق اردن نسبت به گذشته افزایش یافته و علاوه بر آن طرح مسئلۀ استفاده از سلاح‌های شیمیایی به تدریج حلقۀ محاصره را علیه بشار اسد از سوی غرب تنگ‌تر کرده است.
مجموع شرایط فعلی گویای آنست که هنوز فضای لازم برای دخالت نظامی فراهم نیست. برای انجام چنین اقدامی نیاز به توافق بین المللی است که روسها همچنان ایستاده اند و آمریکا نیز هنوز آمادگی ورود به جنگ دیگری را ندارد. البتۀ همۀ احتمالات را باید در نظر داشت. البته هنوز ثابت نشده است که دولت از سلاح شیمیایی استفاده کرده باشد.