«ناوگان اشباح» ایران به داد روسیه می‌رسد؟

تحریریه پارسینه- حامد کشاورز: از ماه دسامبر که محدودیت‌های غربی علیه روسیه تشدید شد و کرملین به تکنیک‌های پیشرفته تهران برای مقابله با تحریم‌ها روی آورد، نفتکش‌های ناوگان اشباح ایران به حمل نفت روسیه روی آورده‌اند.

طبق تحقیقات فایننشال تایمز، حداقل ۱۶ کشتی که بخشی از شبکه «اشباح» را تشکیل می‌دادند و به ایران اجازه می‌داد تحریم‌های آمریکا را دور بزند، در دو ماه گذشته شروع به حمل نفت خام روسیه کرده اند.

قبل از این، تنها ۹ کشتی در طول ۹ ماه از زمان آغاز جنگ اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ به مسیر روسیه راه یافته بودند.

ناوگان اشباح به کشتی‌هایی گفته می‌شود که مالکیت و رفت و آمد‌های خود را به منظور تسهیل دور زدن تحریم‌ها پنهان می‌کنند. شبکه کشتی‌های ارواح تجارت نفت ایران و ونزوئلا را امکان پذیر می‌کند.

دلالان و تحلیلگران کشتی گفتند که روسیه مالکان و اپراتور‌های نفتکش را با نرخ‌های عالی جذب می‌کند، زیرا به دنبال محافظت از منبع اصلی درآمد‌های صادراتی خود در مقابل اقدامات غرب مانند سقف قیمت نفت است که گروه هفت و اتحادیه اروپا تعیین کردند. درآمد تخمینی صادرات نفت روسیه به میزان قابل توجهی نسبت به سطح قبل از جنگ کاهش یافته است.

سوتلانا لوباچیووا، تحلیلگر نفتکش در شرکت کارگزار کشتی «ئی‌ای گیبسون» در لندن، گفت: «ما تعدادی کشتی فعال در تجارت روسیه را مشاهده کرده ایم که قبلاً نفت ایران را حمل می‌کردند.»

او گفت: «حق بیمه برای بازرگانی روسیه حداقل ۵۰ درصد بالاتر از نرخ‌های عادی بازار است و در برخی موارد حتی می‌تواند بیش از ۱۰۰ درصد باشد، که باعث می‌شود اقتصاد آن حتی از حمل و نقل نفت ایران جذاب‌تر باشد.»

فایننشال تایمز در عین حال مدعی است که رقابت برای ناوگان اشباح منبع احتمالی تنش در رابطه ایران و روسیه خواهد بود. با این حال، متیو رایت، تحلیلگر «کپلر»، یک شرکت داده و تحلیل، گفت: «به نظر می‌رسد افزایش تعداد کشتی‌ها در ناوگان اشباح متعلق به نهاد‌های مخفی فراساحلی که امکان فرار از تحریم‌ها را فراهم می‌کند، با تامین کردن کشتی‌ها به جلوگیری از بروز بسیاری از مشکلات کمک کرده است.»

این روزنامه آمریکایی می‌گوید کشتی‌های فعال در ناوگان اشباح ایران را با استفاده از فهرستی متشکل از ۲۸۸ کشتی مشمول شکایت‌های مربوط به نقض تحریم‌ها که از طرف گروه ضدایرانی «متحد علیه ایران هسته ای» به سازمان‌های ثبت دریایی و شرکت‌های بیمه ارائه شده، شناسایی کرده است.

انتظار می‌رود که فشار در بازار‌های نفتکش در هفته‌های آینده تشدید شود. تحریم‌های نفتی اتحادیه اروپا و سقف قیمت گروه هفت هر دو به صادرات سوخت‌های پالایشی روسیه مانند گازوئیل و بنزین هم گسترش پیدا کرده است.

پس از اعمال ممنوعیت واردات نفت خام روسیه از طریق دریا به اتحادیه اروپا در تاریخ ۵ دسامبر، روسیه مجبور شده بود مقدار زیادی از نفت خام خود را به آسیا تحویل دهد. اکنون نیز احتمالاً نیاز به حمل گازوئیل و سایر سوخت‌ها به مسافت‌های طولانی‌تر دارد..

تحریم‌های غرب علیه روسیه نسبت به تحریم‌های آمریکا علیه ایران سخت‌تر است. دلالان کشتی گفتند شرایط تجارت روسیه را جذاب‌تر از معامله با ایران یا سایر کشور‌های تحت تحریم شدید مانند ونزوئلا کرده است.

تجزیه و تحلیل فایننشال تایمز نشان می‌دهد که حجم نفت خام روسیه در کشتی‌هایی که به عنوان بخشی از «ناوگان اشباح» شناخته می‌شوند از کمتر از ۳ میلیون بشکه در نوامبر به بیش از ۹ میلیون بشکه در ژانویه افزایش یافته است.

یکی از دلالان کشتی گفت که در حالی که تعداد انگشت شماری از اپراتور‌های بزرگ نفتکش همچنان از تجارت نفت روسیه اجتناب می‌کنند، بسیاری دیگر با توجه به نرخ‌های پیشنهادی و آزادی عمل در قوانین، مایل به حضور در آن هستند.

برخی از کشتی‌هایی که اکنون در مسیر روسیه خدمت می‌کنند، کشتی‌هایی هستند که قبلاً شناسایی شده بودند و احتمالاً بخشی از ناوگان سایه خود مسکو هستند. کارگزاران کشتی تخمین زده اند که این ناوگان از حدود ۱۰۰ کشتی تشکیل شده است.

نفت روسیه همچنان با نفتکش‌هایی که با شرکت‌های بیمه غربی کار می‌کنند حمل می‌شود. چنین بیمه‌ای تنها به شرطی در دسترس است که نفت مذکور ارزانتر از سقف قیمت خریداری شده باشد. قیمت صادراتی نفت اورال روسیه به ۳۰ تا ۴۰ دلار در هر بشکه زیر قیمت نفت خام معیار بین‌المللی مانند برنت کاهش یافته است.

لوباکیووا گفت که تحویل نفت روسیه سودآورتر است، زیرا برخلاف محموله‌های ایرانی که اغلب زمان بیشتری را در دریا می‌گذرانند تا مبدأ خود را پنهان کنند، با تاخیر قابل‌توجهی مواجه نمی‌شوند. پالایشگاه‌های کشور‌هایی مانند چین که خریدار بزرگ نفت ایران باقی مانده است، نفتکش‌های حامل نفت ایران را نیز در انتظار تخلیه گذاشته اند.

او گفت: «ما گاهی نفتکش‌های ایرانی را دیده‌ایم که ماه‌ها منتظر مانده‌اند - [اما]تا آنجا که می‌دانیم این اتفاق برای نفت‌کش‌های روسی نیفتاده است، که این مسئله برای اپراتور‌ها بهتر است، به‌ویژه وقتی نرخ‌های مسیر‌های روسیه بسیار بالا باشد.»