بهینه‌سازی و اصلاح الگوی مصرف گاز، راهکاری برای برقراری توازن میان تولید و مصرف

در روز‌های اخیر و با برودت هوا و سرمای بیش از حد میزان مصرف گاز در بخش‌های خانگی و تجاری کشور، مرز‌های ۷۰۰ میلیون مترمکعبی در روز را هم درنوردید؛ افزایشی ۱۵۰ میلیون مترمکعبی مصرف گاز درشرایط فعلی در مقایسه با مدت زمان مشابه سال قبل.
این میزان مصرف گاز را می‌توان معادل تولید ۶ فاز میدان گازی پارس‌جنوبی و یا معادل حدود ۴ میلیون بشکه نفت خام ارزیابی کرد. در یک تصویر کلی‌تر، ایران ۶.۷ برابر بیشتر از سرانه مصرف گاز دنیا و سه برابر بیشتر از کل اتحادیه اروپا گاز مصرف می‌کند. آماری تکان دهنده که نشان از مصرف بیش از حد گاز در بخش خانگی و تجاری دارد. ایران دومین دارنده ذخایر گازی است و ظرفیت‌های عظیمی برای تولید گاز دارد، اما چالش اساسی مصرف بی‌رویه است که در بخش‌های مختلف آن از جمله خانگی و تجاری رخ می‌دهد.
بر اساس گزارش‌های ارائه شده ایران با رتبه ۴۲ جهانی مصرف سرانه انرژی پس از کشور‌هایی مانند قطر، سنگاپور، بحرین، امارات متحده، کانادا، کویت، عربستان، عمان، آمریکا، ترکمنستان، کره جنوبی، استرالیا، سوئد، تایوان، فنلاند، هلند، روسیه، قزاقستان، آلمان، چک و اتحادیه اروپا قرار دارد از سوی دیگر، در گزارش سالانه شرکت بریتیش پترولیوم با عنوان «مرور آماری انرژی جهان ۲۰۲۲»، میزان تولید و مصرف گاز در کشور‌های گوناگون بررسی شده است. بر اساس این گزارش سهم ایران در حوزه تولید گاز دنیا، ۶.۴ درصد و در حوزه مصرف، ۶ درصد است؛ بنابراین می‌توان گفت که تفاوت حجم تولید و مصرف، بسیار نزدیک به یکدیگر بوده و فقط ۰.۴ درصد است.
طبق بررسی آمار‌های شرکت بریتیش پترولیوم نرخ رشد مصرف طی سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۱ نیز بیانگر این است که مصرف گاز ایران نسبت به آمریکا و روسیه، در ۱۰ سال اخیر، بیشتر بوده است.
در بین کشور‌های دارای بیشترین تولید و مصرف گاز، چین با حدود ۱ میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفر رتبه اول جمعیت، آمریکا با حدود ۳۳۳ میلیون نفر رتبه سوم جمعیت، روسیه با حدود ۱۴۲ میلیون نفر رتبه نهم جمعیت و ایران با حدود ۸۵ میلیون نفر رتبه هفدهم جمعیت جهان را دارا است؛ بنابراین اگر شاخص جمعیتی را ملاک قرار دهیم، مصرف گاز ایران از چین، بسیار بالاتر و از آمریکا نیز کمی بیشتر است؛ اما از روسیه کمتر است؛ بنابراین روسیه، ایران، آمریکا و چین در رتبه‌های اول تا چهارم قرار می‌گیرند و ایران در مصرف گاز، رتبه دوم را کسب می‌کند.
سرانه مصرف گاز در ایران ۳ برابر سرانه مصرف در کل اتحادیه اروپا است. در ایران به ازای هر ۱ نفر جمعیت ۳ برابر میزان کل اتحادیه اروپا گاز مصرف می‌شود.
با بررسی آمار جهانی تولید ومصرف گاز می‌توان گفت که مصرف گاز ایران، تقریباً معادل ۳ کشور اروپایی، آلمان، ایتالیا و انگلستان با مجموع ۲۳۹.۹ میلیاردمترمکعب است که از کشور‌های پرمصرف گاز در این قاره محسوب می‌شوند. همچنین اگر غیر از سه کشور یادشده، ترکیه با ۵۷.۳ و فرانسه با ۴۳ میلیارد مترمکعب مصرف گاز را نیز مستثنی کنیم، سایر اروپایی‌ها، حدود ۲۳۰ میلیارد مترمکعب گاز مصرف می‌کنند.
این آمار، به این معناست که ایران حتی از مجموعِ بیش از ۳۰ کشور اروپایی، ۱۰ میلیارد مترمکعب، گاز بیشتری مصرف می‌کند. به تعبیر دیگر، مصرف داخلی گاز در ایران، تقریباً نصف مصرف کل اروپا و حتی بیشتر از آن است. البته استفاده از برق به عنوان انرژی غالب کشور‌های اروپایی، وابسته بودن برق به گاز و وسعت محدود اغلب کشور‌های قاره سبز، در این مقایسه، تأثیرگذار است.
با نگاهی به آمار ارائه شده شرکت بریتیش پترولیوم در می‌یابیم که میزان مصرف گاز طبیعی ایران در سال ۲۰۲۱ میلادی ۲۴۱.۱ میلیارد مترمکعب و مصرف گاز طبیعی در تمام کشور‌های عضو «اتحادیه اروپا» ۳۹۷.۱ میلیارد مترمکعب بوده است؛ از سوی دیگر میزان سرانه مصرف گاز (میزان استفاده هر فرد) در ایران ۲۸.۳ هزار کیلووات بوده، اما این رقم در اتحادیه اروپا نهایتاً به ۸.۹ هزار کیلووات می‌رسد؛ بنابراین با وجود اینکه مصرف گاز کشور‌های اتحادیه اروپا در مجموع از ایران بیشتر است، اما سرانه مصرف هر ایرانی نسبت به شهروندان اروپایی تفاوت چمشگیری دارد، به گونه‌ای که سرانه مصرف گاز در ایران بیش از ۳ برابر اروپا است.
تولید روزانه گاز خام در ایران در شرایط فعلی حدود یک میلیارد مترمکعب بوده است که بعد از جداسازی میعانات گازی حدود ۸۵۰ میلیون مترمکعب گاز مصرفی به دست می‌آید. افزایش میزان مصرف گاز خانگی از روزانه ۲۵۰ میلیون مترمکعب در فصل گرم سال به محدوده ۷۰۰ میلیون مترمکعب در شرایط فعلی، ناترازی گازی حدود ۲۰۰ میلیون مترمکعب در روز را پدید آورده است.
عدم سرمایه گذاری مناسب برای توسعه صنعت نفت، بی توجهی به ذخیره سازی گاز به‌عنوان روشی مطمئن و کارآمد برای پاسخگویی به نیاز بالای انرژی در فصل سرد، عدم تنوع سبد سوختی در کشور و عدم بهینه سازی و پایین بودن راندمان انرژی تاسیسات گازسوز در کشورمهمترین موضوعاتی است که ناترازی گاز در کشور را رقم زده است و ضرورت دارد تا زمانیکه دیر نشده است دولت و مسوولان چاره‌ای برای آن بیاندیشد در این میان همچنین می‌توان به انجام سوآپ گاز به عنوان راهکاری مفید در پایداری شبکه گاز کشور اشاره کرد که نتایج اثر گذاری را در این زمینه دارد.
از آنجاکه گاز در سبد سوختی کشور جایگاه ویژه‌ای دارد و بیشترین حجم این سبد را در اختیار دارد بنابراین ضرورت دارد با اصلاح الگوی مصرف و بهینه سازی تاسیسات و دستگاه‌های گاز سوز در کشور اقدام شود. از سوی دیگر می‌توان عنوان کرد که بالا بودن شدت مصرف انرژی در ایران بیش از هر چیز به دلیل هدررفت انرژی و البته الگوی نادرست مصرف ایجاد شده است. با این تفاسیر می‌توان یادآور شد در صورتی که بهینه سازی مصرف گاز در کشور صورت گیرد و متناسب با آن نیزفرهنگ سازی مناسب در این زمینه صورت گیرد، از هدر رفت روزانه ۶۴ میلیون متر مکعب گاز معادل تولید ۲.۳ فاز پارس جنوبی در کشور جلو گیری می‌شود.
با نگاهی به قوانین موجود در حوزه بهینه سازی مصرف انرژی در کشور در می‌یابیم که بی نهایت قانون و ماده قانونی در حوزه بهینه سازی مصرف گاز در کشور وجود دارد که دولت و دستگاه‌های دولتی را مکلف به کاهش مصرف و افزایش راندمان، انرژی همه مراکز صنعتی، تولیدی، عملیات معدنی، خدماتی، عمومی و کارگاهی شامل دولتی و غیردولتی کرده است، بنابراین آنچه که مسلم است نه تنها کوتاهی از سوی قانونگذار در این زمینه صورت نگرفته بلکه در مواردی نیز دولت از ابزار تشویقی نیز برای مصرف کنندگان استفاده کرده است. با این توضیحات به نظر می‌رسد اجرای قوانین مربوط به بهینه‌سازی مصرف انرژی در کشور نیازمند عزمی ملی است و همه دستگاه‌ها با همراهی مردم باید پای کار بیایند تا این سرمایه ارزشمند برای آیندگان باقی بماند.
همسو با این موضوع وزارت نفت و شرکت ملی گاز ایران هم گام‌های مثبتی برای تشویق مشترکان به صرفه‌جویی در مصرف گاز طبیعی برداشته‌اند؛ از اعمال پاداش و جریمه برای مشترکان کم‌مصرف و پرمصرف تا اجرای طرح ملی اصلاح و بهینه‌سازی موتورخانه‌ها. در هر حال آنچه که مسلم است تمامی دستگاه‌های مختلف دولتی، حاکمیتی و مردم به‌طور متقابل درباره بهینه سازی مصرف گاز و اصلاح الگوی مصرف در کشور وظایفی دارند و نباید از آن کوتاهی کنند، موضوعی که بسیار حائز اهمیت است و می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد.








وی با اشاره به فعال‌سازی طرح‌های ذخیره‌سازی گاز در کشور همچون کلنگ‌زنی مرحله دوم طرح ذخیره‌سازی گاز مخزن شوریجه D گفت: دولت در بودجه سال ۱۴۰۲ و برنامه هفتم توسعه کشور پیشنهاد‌های مطلوبی در زمینه بهینه‌سازی مصرف در بخش‌های مختلف ارائه کرده است.

وزیر نفت با بیان اینکه شدت مصرف انرژی در ایران ۲.۵ برابر میانگین جهانی است، تصریح کرد: هم‌اکنون روزانه ۹۹۰ میلیون مترمکعب گاز ترش در کشور برداشت می‌شود، گفت: روزانه از این مقدار گاز حدود ۸۴۸ میلیون مترمکعب در ۲۱ پالایشگاه گازی کشور شیرین‌سازی و در بخش‌های مختلف کشور مصرف می‌شود.
نزدیک به ۳۶ هزار و ۳۶۵ روستا و بالغ بر ۱۲۲۴ شهر در کشور از نعمت گاز برخوردارند.
اوجی با اشاره به گازرسانی به حدود ۳۶ هزار و ۳۶۵ روستا و هزار و ۲۲۴ شهر و نزدیک به ۴۸۰ کیلومتر خط انتقال گاز در کشور تصریح کرد: این شبکه‌ای بی‌نظیر در دنیاست و مصرف و توزیع گاز در این چند روز هم باتوجه به سرمای شدید مدیریت شد.
مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران با اعلام این خبر که مقدار برداشت گاز ترش به رکورد روزانه ۹۹۰ میلیون مترمکعب از میدان‌های مشترک و مستقل گازی و گاز همراه واحد‌های ان‌جی‌ال رسیده است، گفت: امسال مدیریت خوبی برای پایداری شبکه داشته‌ایم و همه واحد‌های تقویت فشار، کارخانه‌های گاز و گاز مایع، واحد‌ها و سکو‌ها در عسلویه و نفت فلات قاره و همه چاه‌های گازی عملیاتی هستند.
حدود ۱۸ میلیون مترمکعب از شوریجه بی در شمال‌شرق کشور مربوط به میدان خانگیران دریافت می‌کنیم و این دریافت به‌دلیل این است که هم‌زمان حدود ۲۰ حلقه چاه را برای مدیریت بهتر از پیش آماده کرده بودیم و اکنون در سقف تولید گاز هستیم و در چند سال گذشته تاکنون چنین رکوردی نداشته‌ایم.
وی با اعلام اینکه اکنون روزانه ۷۰۵ میلیون مترمکعب تنها از پارس جنوبی و ۲۰۰ میلیون مترمکعب از تاسیسات شرکت نفت مناطق مرکزی برداشت می‌شود، گفت: برای جبران و تأمین پایدار گاز در مناطق نفت‌خیز جنوب، از کارخانه ان‌جی‌ال ۱۰۰۰ حدود ۹ میلیون مترمکعب گاز تأمین شده است و چاه‌های تازه‌ای که از میدان آغار عملیاتی شدند کمک کردند تا پایداری متفاوتی را ارائه کنیم.
خجسته‌مهر همچنین به تأمین گاز از میدان سراجه قم که با حداکثر تولید فعال است، اشاره کرد و گفت: گازی که اکنون تأمین می‌شود حاصل ذخیره‌سازی هشت ماهه از اول سال بوده است و می‌توان گفت اکنون مشکلی در تأمین گاز نداریم و به همین دلیل باید از همه کارگران و پیمانکاران و کارکنان در بخش‌های فراساحلی و خشکی تشکر کنیم.
به گزارش خبرنگار شانا، جواد اوجی ظهر امروز (جمعه ۲۳ دی‌ماه) در کارگروه هماهنگی و تأمین پایدار سوخت زمستانی سال ۱۴۰۱ در محل شرکت ملی گاز ایران ضمن تبریک میلاد با سعادت حضرت فاطمه زهرا (س) با بیان اینکه هم‌اکنون روزانه ۹۸۹ میلیون متر مکعب گاز خام از میدان‌های مستقل گازی و مشترک در حال تولید است، گفت: این مقدار گاز در ۲۱ پالایشگاه گازی کشور تا این لحظه بدون هیچ مشکلی در حال فرآورش است، ضمن آنکه گاز شیرین تولیدی از پالایشگاه‌ها با استفاه از ایستگاه‌های تقویت فشار و خطوط فشار قوی از جنوب کشور به نقاط مصرف ارسال می‌شود.


وزیر نفت با بیان اینکه شامگاه پنجشنبه (۲۲ دی‌ماه) که شاید سردترین شب امسال بود، مصرف گاز در بخش خانگی از ۶۸۵ میلیون متر مکعب در روز گذشت، اظهار کرد: این مقدار گاز معادل حدود ۴ میلیون بشکه نفت خام است.