یلدا، جشن ۷ هزار ساله ایرانیان

یلدا به آخرین روز از پاییز و شب اول زمستان گفته می‌شود. این مراسم باستانی توانسته از تمام پیچ و خم تاریخ و تحول نسل ها گذر کند و تا حدودی دست نخورده برای ما باقی بماند. در گذشته بر این عقیده بودند که پس از یلدا تابش خورشید روز ها را بلند تر می‌کند و به مناسبت افزون شدن تابش نور ایزدی جشن بزرگی بر پا می‌کردند.
این جشن مراسمی آریایی است و پیروان میتراییسم آن را از ۷ هزار سال پیش در ایران برگزار می‌کردند. آنها برای در امان بودن از خطر اهریمن، در این شب همه دور هم جمع می شدند و با برافروختن آتش از خورشید طلب برکت می کردند.
حدود ۷ هزار سال پیش بود که نیاکان ما به دانش گاهشماری دست یافتند و در یافتند که این شب (بلند ترین شب سال) هر ساله تکرار می‌شود. دیگر دلیل جشن گرفتن گذشتگان در این شب زاد روز تولد میترا یا همان ایزدمهر بود که از خدایان اهورایی است.افسانه ها میگویند زمانی که ایزدمهر به جهان پا نهاد، تصمیم گرفت قدرت خویش را بیازماید. او به عنوان حریف خود خورشید را برگزید و خواست تا با او کشتی بگیرد. خورشید که فکر می کرد در این نبرد پیروز خواهد شد این پیشنهاد را پذیرفت. اما ایزدمهر بسیار قوی تر و سرسخت تر از آن بود که از خورشید شکست بخورد. بنابراین خورشید با تمام نیرومندی اش مغلوب ایزدمهر شد و ایزد مهر او را بر زمین کوبید. بر اساس همین افسانه و روز تولد ایزدمهر که ۳۰ آذر است گفته می شود پس از تولد ایزدمهر نور به جهان داده می‌شود.

گرفتن فال حافظ برای رسیدن به شادکامی، شاهنامه خوانی برای حفط آیین و فرهنگ، گفتن داستان تا افسانه ها نسل به نسل منتقل شوند، خوردن هندوانه با این باور که موجب در امان ماندن از سرمای زمستان می‌شود، خودن تنقلاتی مانند انار نخود و کشمش آجیل و... از آیین هایی است که در شب چله انجام می شود.
این آیین ها با توجه به قومیت های مختلف و باور های افراد محلی تغییر کرده است به عنوان مثال خوردن " آوکونوس" از رسومات مردم شمال کشور محسوب میشود. در واقع " کونوس" به معنای ازگیل و " آو" به معنای آب است. مردم این منطقه در پاییز ازگیل خام را می‌چینند و همراه با آب و مقداری نمک در خمره ای میریزند تا در زمستان ازگیل تازه و آبدار داشته باشند.
درکرمان افسانه ای وجود دارد مبنی بر اینکه هر کس شب یلدا را تا نیمه شب بیدار نباشد از هدیه قارون محروم می ماند. پس شب یلدا به انتظار قارون افسانه ای می‌نشینند تا در لباس هیزم شکن برایشان هیزمی از چوب زر بیاورد. آنها عقیده دارند فردای یلدا این هیزم ها تبدیل به زر می‌شود.
مردم آذربایجان عقیده دارند که یلدا شروع چله اول زمستان است و پس از یلدا با اینکه روزها بلند تر میشود هوا رو به سرما میگذارد و سختی زمستان روی خود را نشان می‌دهد.