سفر شی جین پینگ به عربستان چه تاثیری بر خاورمیانه دارد؟

به گزارش «پارسینه»، شی جین پینگ، رهبر چین این هفته برای چند نشست با سران کشور‌های خاورمیانه، به عربستان سعودی سفر کرد و بیش از ۳۰ قرارداد در حوزه‌های انرژی و سرمایه گذاری را منعقد کرد.

این دیدار گرم در تضاد با نشست بی‌صدای جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی در تابستان گذشته بود که به دنبال آن تصمیم عربستان سعودی برای کاهش تولید نفت باعث ناراحتی بایدن شد.

اندیشکده شورای آتلانتیک در مطلبی نظر کارشناسان مختلف درباره پیامد‌های این سفر و تقویت روابط چین با عربستان و کشور‌های عربی منطقه را جویا شده است که با هم می‌خوانیم:

۱. این نشست چه معنایی برای عربستان و چین دارد؟ چرا آنها وارد تعامل شده اند؟

طبیعی است که به سفر شی به عربستان سعودی به عنوان نقطه مقابل سفر بایدن در ژوئیه نگاه کنیم، اما این موجب می‌شود که تصویر بزرگتر و بسیار جالب‌تر را از دست بدهیم. این پنجمین بار است که یک رئیس جمهور چین به پادشاهی سعودی می‌رود. با هر سفر -که با جیانگ زمین در سال ۱۹۹۹ شروع شد- روابط دوجانبه عمیق‌تر و گسترده‌تر شده است. دو کشور طیف وسیعی از منافع را برای تعامل با یکدیگر دارند و این مهمتر از چیزی است که واشنگتن تصور می‌کند. اگر موضوع صرفاً نشان دادن نارضایتی سعودی‌ها به ایالات متحده بود، واشنگتن می‌توانست در نهایت روابط را به مسیر خود بازگرداند و ریاض پکن را کنار بگذارد، اما این اتفاق نخواهد افتاد.

چین معمولاً حدود ۱۸ درصد نفت خود را از عربستان تامین می‌کند. تجارت بین این دو در سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۸۰ میلیارد دلار بود و شرکت‌های چینی از سال ۲۰۰۵ تاکنون بیش از ۳۶ میلیارد دلار از قرارداد‌های خود در عربستان سعودی درآمد کسب کرده اند و با توجه به مشکلاتی که چین با اقلیت‌های مسلمان خود دارد، نقش عربستان سعودی در جهان اسلام این کشور رابه شریکی مهم برای چین بدل می‌کند. از سوی عربستان چین شریک تجاری شماره یک پادشاهی، تامین کننده بزرگ فناوری، مشتری بلندمدت انرژی و شریک راهبردی جامع با کرسی دائمی در شورای امنیت سازمان ملل است. دو کشور در طول قرن گذشته روابط خود را تقویت کرده اند و این دیدار بر همین اساس استوار است. این چیزی بیش از یک واکنش به گام‌های اشتباه ایالات متحده است.

- جاناتان فولتون، عضو ارشد غیر مقیم «در برنامه‌های خاورمیانه» شورای آتلانتیک و «ابتکار امنیت خاورمیانه» اسکوکرافت

۲. آیا این سفر نقطه عطفی در روابط اقتصادی دو کشور خواهد بود؟

شرکت‌های چینی و سعودی ۳۴ توافقنامه را امضا کردند که شامل انرژی پاک، فناوری اطلاعات، زیرساخت‌ها و موارد دیگر می‌شود. این در حالی است که گزارش‌های قبلی اظهار می‌داشتند دو کشور ۲۰ قرارداد اولیه به ارزش ۲۹ میلیارد دلار را امضا خواهند کرد.

روشن است که انرژی ستون فقرات روابط چین و عربستان است. سفر شی جین پینگ در حالی انجام می‌شود که در بحبوحه ساختاریابی مجدد بازار‌های جهانی نفت و گاز به دنبال تعیین سقف قیمتی گروه هفت برای عرضه نفت روسیه، چین به دنبال حفظ امنیت انرژی خود است. عربستان سعودی در حال حاضر تامین کننده شماره یک نفت چین است. حفظ این موقعیت نه تنها اهمیت عربستان را برای چین چند برابر می‌کند، بلکه قدرت چانه زنی زیادی را برای چین فراهم می‌کند تا قیمت واردات نفت از روسیه را در سطوح پایین نگه دارد. همچنین تعجب آور نیست که ببینیم دو طرف این هفته یادداشت تفاهمی در مورد هیدروژن امضا کردند، زیرا پکن تلاش می‌کند در خاورمیانه به عنوان ابرقدرتی در فناوری انرژی پاک و پایدار شهرت پیدا کند.

این همکاری مزایای ژئواستراتژیک نیز برای چین دارد. مقاومت ولیعهد سعودی در برابر فشار‌های دولت بایدن برای افزایش تولید نفت، به گوش چین خوش آمد. رهبران چین می‌خواهند بیشتر از این‌ها ببینند. هر چه چین بتواند نفوذ بیشتری بر بخش انرژی شورای همکاری خلیج فارس (GCC) داشته باشد، قدرت بیشتری برای کاهش هژمونی آمریکا در خاورمیانه خواهد داشت.

این واقعیت که چین اهمیت زیادی به «هماهنگ کردن» ابتکار کمربند و جاده (BRI) و چشم انداز ۲۰۳۰ سعودی می‌دهد - واقعیتی که با توافق نامه امضا شده در پنجشنبه نشان داده شد - این نظریه را تضعیف می‌کند که «ابتکار کمربند و جاده» در تفکر پکن اهمیت نازلی دارد. البته این بدان معنا نیست که روابط چین و عربستان بدون مشکل است. به عنوان مثال، غیبت گفتگو‌های تجاری چین و شورای همکاری خلیج فارس در نشست‌ها گویا بود. این نشان می‌دهد که، علی‌رغم حجم بالای تجارت متقابل و روابط عمومی باشکوه و گسترده، کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس هنوز در مورد برخی از جنبه‌های مشارکت خود با چین مردد هستند.

- احمد عبودوه از اعضای غیر مقیم برنامه‌های خاورمیانه شورای آتلانتیک

۳. در حال حاضر منافع چین در خاورمیانه چیست؟

در حالی که کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس در مورد چین مردد هستند، اشتباه است که این تردید را با هر مسیر بلندمدتی در روابط چین و شورای همکاری خلیج فارس قاطی کنیم. بسیاری در واشنگتن دوست دارند فکر کنند که این رابطه ماهیت استراتژیک ندارد، بلکه به نوعی تجاری است. این منطق تمایل دارد که عمداً اهمیت همکاری بین چین و شورای همکاری خلیج فارس در زمینه‌های اقتصادی، فناوری و دیپلماتیک، و اینکه چگونه هر دو طرف ممکن است این همکاری را برای پنجاه سال بعد نگاه کنند، دست کم بگیرند.

چین روی ثبات و امنیت ژئواستراتژیک وسواس دارد، زیرا اهرم‌های منافع اقتصادی پکن هستند. این امر خاورمیانه را به یکی از معدود مناطق در جهان تبدیل می‌کند که منافع و ترجیحات چین و ایالات متحده در آن به هم نزدیک می‌شود. تا آنجا که به منافع چین مربوط می‌شود، تنها یک تضمین وجود دارد: سیستم امنیتی منطقه‌ای کنونی تحت رهبری ایالات متحده. چین دنبال به چالش کشیدن وضعیت موجود نیست، بلکه به سرمایه گذاری در آن علاقه‌مند است. این امر باعث می‌شود چین تا زمان ممکن از این سواری رایگان استفاده کند، اما می‌تواند منبع بزرگی از آسیب پذیری برای چین نیز باشد. صادرات نفت شورای همکاری خلیج فارس به چین مظهر این پیوند عجیب است. به عنوان مثال، چین می‌تواند محموله‌های نفتی را که از شورای همکاری خلیج فارس خریداری می‌کند، کنترل کند، اما نمی‌توان تضمین کرد که محموله‌ها در مواقع درگیری با خیال راحت به بنادر چین می‌رسند.

- احمد عبودوه، از اعضای غیر مقیم برنامه‌های خاورمیانه شورای آتلانتیک است.

۴. سفر شی جین‌پینگ چگونه بر روابط آمریکا با عربستان سعودی تأثیر خواهد گذاشت؟

اکثر کشور‌های حوزه خلیج فارس می‌دانند که صلح و امنیت آن‌ها به روابط آن‌ها با ایالات متحده بستگی دارد و کاملاً آگاهند که چین یا نمی‌تواند یا نمی‌خواهد جای ایالات متحده را در آینده قابل پیش بینی بگیرد. در عین حال، آن‌ها نگران واکنش ضعیف کاخ سفید به مجموعه‌ای از حملات توسط نیرو‌های نیابتی ایران به زیرساخت‌های حیاتی انرژی و مراکز غیرنظامی و مالی هستند. تهران اکنون بیش از هر زمان دیگری به دستیابی به سلاح هسته‌ای نزدیک شده است، اما دولت بایدن نگران مشکلاتی مانند آزادی سیاسی و حقوق بشر است. همچنین، در حالی که بسیاری از کشور‌های خلیج فارس در چشم انداز خود برای آینده پس از سوخت‌های فسیلی غوطه ورند، مانند چشم انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی، واشنگتن در تلاش است تا گزینه‌های آن‌ها را در رابطه با چین محدود کند.

با این وجود، سفر شی جینپینگ نشان داد که عربستان سعودی و سایر کشور‌های منطقه بدون گزینه نیستند و همچنان از اهمیت استراتژیک فزاینده خود برای به دست آوردن بهترین‌ها استفاده خواهند کرد. همانطور که شاهزاده فیصل، وزیر خارجه عربستان سعودی در این هفته گفت، «ما به قطبی شدن یا انتخاب بین یک شریک و شریک دیگر اعتقاد نداریم... اقتصاد پادشاهی به سرعت در حال رشد است و ما به همه شرکا نیاز داریم.» حتی از نظر امنیتی، در حالی که هیچ جایگزین مطلقی برای بازدارندگی یکپارچه ایالات متحده وجود ندارد، چین در حال حاضر جایگزین‌هایی را در سیستم‌های تسلیحاتی پیشرفته با قیمت‌های رقابتی ارائه می‌دهد.

- توویا گرینگ، عضو «مرکز جهانی چین» در اندیکشده شورای آتلانتیک