نیاز امروزجامعه ایران به «هنر درمانی» است

به گزارش سرویس اجتماعی پارسینه، هنر می‌تواند به عنوان یک ابزار مؤثر در درمان بیماری‌های ذهنی به کار رود. هنر چه نقشی می‌تواند در روان‌درمانی داشته باشد؟ هنر به عنوان یک رسانه بیانگر، می‌تواند به بیماران در برقراری ارتباط، غلبه بر استرس و کشف جنبه‌های مختلف شخصیت شان کمک کند.

در روان‌شناسی، استفاده از روش‌های هنری برای درمان اختلالات روانی و بهبود سلامت روانی، «هنر درمانی» نام دارد.

برای اطلاع از کارکرد «هنر درمانی» در روند درمان افراد، اثر گذاری آن بر روی مراجعین و لزوم استفاده از این تکنیک و مهارت تواسط روان درمانگر  برای بهبود فردی و اجتماعی به سراغ خانم دکتر زهرا اکبری رفتیم و لحظاتی در این خصوص از نقطه نظرات ایشان پرس و جو کردیم.

دکتر زهرا اکبری دانش آموخته فلسفه و روانشناسی، پژوهشگر و هنردرمانگر است. ایشان با تلفیق هنردرمانی با رویکرد‌های جامعه شناختی و انسان شناختی روش‌هایی نوین را در بهبود سلامت روان به کار می برد.

از نگاه ایشان استفاده از هنر در ترمیم زخم‌های روحی و روانی یکی از روش‌های جدید در حوزه روان درمانی است که متاسفانه در ایران کمتر دیده شده و به کار رفته است. وی در آلمان، سوییس، امارات متحده و عمان فعالیت علمی و درمانگری دارد و مدرک هنردرمانگری خود را از دانشگاه فلوریدا اخذ و همچنین عضو انجمن هنردرمانگران انجمن هنردرمانگرای اروپاست.

مشروح گفتگوی پارسینه با خانم دکتر زهرا اکبری به شرح ذیل است:

پارسینه: خانم دکتر اکبری، به عنوان اولین سوال لطفا تعریفتان از «هنردرمانی» را بیان کنید.

پاسخ: هنردرمانی یکی از شاخه های روان درمانی است که با به کارگیری روش های خلاقانه و ابزار‌های هنری و با استفاده از رنگ، موسیقی و هنر‌های تجسمی به افراد کمک می کند تا خود را ابراز کرده و سلامت روان خود را بازیابند

پارسینه: آیا هنردرمانی برای گروهی خاص مورد استفاده است و آیا میتواند جایگزین دیگر درمان‌های رایج در این حوزه باشد؟

پاسخ: هنردرمانی از ابزار‌های مکمل در روان درمانی و تامین سلامت روان است. برای هنردرمانی شما نیاز به پیشینه یا استعداد هنری ندارید و بالعکس، هرچه ذهن شما خالی از پیش فرض‌ها یا آموزش‌های هنری باشد بهتر نتیجه می گیرید. باوجود اینکه این شاخه علمی نسبتاً جوان است، ولی تحقیقات نشان داده است که اگر از هنردرمانی در کنار مشاوره استفاده شود، نتایج بسیار بهتری حاصل می شود.

پارسینه: با این تعریف، آیا هنردرمانگر در پی تشخیص مشکلات فرد است و یا اینکه می¬خواهد راه¬حل و درمان ارایه کند؟

پاسخ: هنردرمانگر از ابزار‌های هنری استفاده می کند تا در وهله نخست پایه مشکلات فرد را تشخیص دهد. باید تاکید کنم که روش هنردرمانی متکی بر «خودابرازی» (Self-expression) است و فرد تشویق می شود تا خود را به ساده ترین شکل ممکن ابراز کند. رنگ و موسیقی و هنر‌های تجسمی برخلاف کلمات و جملات به ما مجال می دهند تا آزادانه افکار و احساسات خود را بروز دهیم. روان درمانگر باید دو ویژگی داشته باشد و با تشخیص و ترجمه این تجلیات افکار و احساسات مشکلات روان شناختی فرد را دسته بندی کند و سپس با به کارگیری تکنیک‌های مناسب به فرد کمک کند تا سلامت روان خود را بازیابد.

پارسینه: به نظر شما چرا مردم ما به این هنر¬درمانی نیاز دارند و این شاخه چه کمکی می¬تواند به آن‌ها بکند؟

پاسخ: اکثر افراد تصور می کنند هنر برای قشری خاص است که یا استعداد دارند و یا مسایل اصلی آن‌ها حل شده و دیگر مشکلی در زندگی عادی اجتماعی و اقتصادی خود ندارند. به عنوان یک پژوهشگر و هنردرمان گر معتقدم این روش می تواند هنر را که در جان انسان‌ها ریشه دارد و از غار‌های انسان‌های نخستین تا کنون نشانه های آن را دیده و می بینیم، به زندگی انسان‌ها هدیه دهد و نه تنها با تکیه بر ابزار‌های هنری افراد روان‌هایی سلامت تر داشته باشند بلکه بهتر و آزادانه تر بتوانند خود را ابراز کنند.

پارسینه: هنردرمانی در درمان چه نوع مشکلاتی بیشتر مفید است؟

پاسخ: مشکلاتی مانند افسردگی، اضطراب، وسواس، عدم اعتماد به نفس، خشم و پرخاشگری و استرس و دیگر مشکلات مرتبط به سلامت روان در کودکان، بزرگسالان را می توان با هنردرمانی تا حدود زیادی درمان کرد. بر پایه تحقیقات علمی، هنردرمانی در بهبود شرایط روانی بیماران مبتلا به سرطان یا کسانی که به تازگی درمان شده اند نیز تاثیری شگفت انگیز دارد.

البته باید درنظر داشت که هنردرمانی یک شیوه منحصر به فرد در بیان ناهشیار افراد در درمان است که با چندین جلسه پی در پی با توجه به نظر مشاور یا روانشناس ممکن است به فرد توصیه شود. جالب است که فرد به محض شرکت در جلسات هنردرمانی اثرات آشکار و تغییرات محسوسی را در خود می بیند. با اینکه جلسات هنردرمانی کلاس آموزش هنر نیستند، ولی از آنجا که هنر ابزار ارتباطی روح ما با جهان پیرامون است، هرکس که از این ابزار استفاده کند تغییرات روحی و حالات روانی بهتری را تجربه می کند.

پارسینه: می توانید یک جلسه هنردرمانی را برای ما تشریح کنید؟

پاسخ: هنردرمانگر در ابتدا از فرد می خواهد که با ابزارو وسایل هنری که در مقابلش قرار دارد ارتباط برقرار کند و وسایل مناسب برای ابراز احساسات خود انتخاب کند. در بخش بعدی جلسه از فرد می خواهیم که یک احساس درونی خود را انتخاب کند و با تمرکز بر آن به شیوه های خودابرازی از وسایل هنری انتخابی اش استفاده کند. حاصل کار یک اثر هنری مرسوم نیست بلکه یک ابراز احساسات است که از طریق یک ابزار هنری متجلی شده است.

پارسینه: آیا به نظر شما هنردرمانی در زندگی روزمره و بدون حضور هنردرمانگر هم ممکن است؟

پاسخ: مانند دیگر روش‌های روان درمانی، در هنردرمانی هم تکنیک های فردی و گروهی وجود دارد که با توجه به شرایط هر شخص تعیین می شود. جلسات هنردرمانی ممکن است انفرادی یا گروهی باشد.

پارسینه: توصیه شما در مورد روان درمانی و به خصوص استفاده از هنردرمانی چیست؟

پاسخ: در شرایط کنونی تقریبا همه ما نیاز به آرامش و سلامت روانی داریم و یکی از بهترین روش‌های تامین سلامت روان برای همه گروه‌های سنی و افراد مختلف جامعه یافتن شیوه ای سالم برای ابراز افکار و احساسات است. با اینکه مراکز زیادی در ایران وجود ندارند که این شیوه نوین را به کار گیرند، ولی توصیه میکنم این روش را امتحان کنید.