نقدی یا کالابرگ؛ پرداخت کدام یارانه برای دولت به صرفه تر است؟

پارسینه: مهم‌ترین نکته در پرداخت یارانه این است که این یارانه به گروه های هدف و نیازمندان واقعی جامه برسد و به نظر می‌رسد در این راستا، یارانه‌ های نقدی اصابت بیشتری به گروه هدف خواهند داشت.

به گزارش پارسینه؛ اردیبهشت ماه امسال بود که دولت سیزدهم پس از اصلاح ارز ترجیحی مقرر کرد فعلا یارانه‌ ها به صورت نقدی پرداخت شود تا زمانی که زیرساخت‌ها برای توزیع کالابرگ فراهم گردد. مهم‌ترین نکته در مورد پرداخت یارانه‌ها اطمینان از این مورد است که کم‌ درآمدترین خانوارها نیز از آن بهره‌مند شوند. اما سوال اصلی اینجاست که یارانه نقدی بهتر است یا کالابرگ؟

دولت رئیسی می‌خواهد نهایتاً پرداخت یارانه‌های جدید را به سمت کالابرگ الکترونیک سوق دهد. یعنی احتمالاً اعتبار یارانه داخل کارت بانکی افراد فقط برای خرید کالا‌های اساسی قابل استفاده شود. به این یارانه کالایی می‌توان ایرادات مهمی وارد کرد؛ اجازه‌ ندادن به افراد برای تصمیم‌گیری مصرفی خود، سطح رفاهشان را کاهش می‌دهد و آزادی‌شان را محدود می‌کند. اما در دفاع از کالابرگ می‌توان به احتمالاتی مانند این اشاره کرد که سرپرست خانوار به فکر تأمین کافی نیاز‌های سایر اعضای خانوار نباشد یا این که والدین به نیاز‌های تغذیه‌ای فرزند خود توجه کافی نداشته باشند.

به طور کلی از دو منظر می‌توان به پرداخت یارانه کالایی به جای یارانه نقدی ایراد وارد کرد. نقد اول این است که اگر معیار اصلی سیاستگذاری رفاه افراد است، خود آن‌ها با توجه به بودجه‌ای که در اختیار دارند (مثلاً مجموع درآمد خودشان به اضافه یارانه) و سلایقشان، بهترین تصمیم ممکن را برای تخصیص بودجه شخصی می‌گیرند. بنابراین دخالت دولت باعث می‌شود رفاه آن‌ها کمتر از این یا در بهترین حالت، به همان اندازه شود.

اما نکته دوم به آزادی‌های فردی مربوط است؛ دخالت دولت در شیوه تخصیص یارانه به گونه‌ای اجبار مردم به صرف پولشان در زمینه‌ای خاص است. در اینجا باید مرزی برای دخالت دولت در تصمیمات شخصی افراد تعیین کرد. اصولاً دولت نباید فکر کند نقش قیّم مردم را دارد که بهتر از خودشان صلاحشان را می‌داند.

البته گاهی توجیهات قابل تأملی هم برای یارانه‌های کالایی مطرح می‌شود و این نوع یارانه‌ها هم در موارد خاصی در کشور‌های توسعه‌یافته دیده می‌شوند. مثلاً اگر هدف دولت این باشد که تغذیه کودکان بهبود یابد، یارانه خوراکی به مدارس می‌دهد تا به طور ویژه صرف تغذیه دانش‌آموزان شود. درمورد کمک به خانوار هم می‌توان این استدلال را داشت که برخی خانوار‌ها دچار بدسرپرستی هستند و ممکن است سرپرست خانوار که یارانه را دریافت می‌کند، تصمیم عقلانی در جهت تأمین نیاز‌های خانوار خود نگیرد یا به خواسته آن‌ها بی‌توجهی کند.

در مورد تغییر شیوه پرداخت یارانه معیشتی، معلوم نیست دولت چه زمانی به جمع بندی نهایی خواهد رسید، اما به نظر می‌رسد، هم دولت و هم شهروندان از نقدی بودن یارانه جدید استقبال می‌کنند.

وزیر اقتصاد در آخرین اظهارنظر خود گفته بود که وزارت رفاه وعده داده است که در شهریور ماه پیشنهاد رسمی کالابرگ الکترونیک را به ستاد هماهنگی اقتصادی دولت ارائه کند؛ هر چند پیشنهاد رسمی به معنای اجرای طرح نیست.

به زبان ساده‌تر تا این طرح بخواهد به تصویب نهایی برسد احتمالا پروسه به مهرماه هم کشیده خواهد شد.

از سوی دیگر سخنگوی سازمان هدفمندی یارانه‌ها هم گفته است تا زمانی که ابلاغ رسمی صورت نگرفته باشد، یارانه‌ها به صورت نقدی پرداخت می‌شود و هنوز هم ابلاغی صورت نگرفته است.

در چنین شرایطی احتمالا در شهریور ماه هم شاهد واریز یارانه نقدی باشیم. البته طبیعی است که این واریز نقدی، شامل استان‌هایی که در حال حاضر طرح کالابرگ الکترونیکی به شکل آزمایشی در آن‌ها به اجرا در آمده، نمی‌شود.