فواید علمی خوابیدن به پهلو

همانطور که از تعالیم دین اسلام پیداست، شیوه‌های درست رفتار‌های زندگی در بسیاری از متون دینی آمده است. این توصیه‌ها علاوه بر مسائل مربوط به بعد معنوی انسان، به بعد مادی و دنیوی انسان نیز پرداخته است. در بسیاری از موارد، تطبیق این توصیه‌ها با علم مدرن صورت پذیرفته و ارتباط آن با سلامتی انسان به اثبات رسیده است.

یکی از این توصیه‌ها که بسیار مورد تاکید قرار گرفته است، توصیه به خوابیدن به پهلو است که در بسیاری از متون به صراحت بیان شده است.

تاکنون نظریه‌هایی مبنی بر اثرات سودمند این نوع خوابیدن از لحاظ آناتومیک ارائه شده است، ما آیا این توصیه دین اسلام به لحاظ مولکولی در مطالعات علوم پزشکی قابل توجیه است؟

به منظور پاسخ به این سوال می‌توان به بررسی سیستم گلیمفاتیک و ارتباط آن با حالت‌های مختلف بدن پرداخت.

سیستم گلیمفاتیک یک سیستم پاکسازی مواد زاید ماکروسکوپی است که اخیراً کشف شده است.

سیستم گلیمفاتیک از یک شبکه منحصربه‌فرد کانالی در اطراف عروق توسط سلول‌های آستروگلیال تشکیل شده است.

هدف اصلی این سیستم تسهیل و تسریع حذف موثر پروتئین‌ها و متابولیت‌های محلول از سیستم عصبی مرکزی است که غالبا در طول روز در مغز تولید می‌شوند. علاوه بر حذف مواد زائد، سیستم گلیمفاتیک همچنین توزیع چندین ترکیب از جمله گلوکز، لیپیدها، اسید‌های آمینه، فاکتور‌های رشد و تعدیل کننده‌های عصبی را در سراسر مغز تسهیل می‌کند.

جالب اینجاست که سیستم گلیمفاتیک عمدتاً در هنگام خواب عمل می‌کند و در هنگام بیداری تا حد زیادی فعالیت آن کاهش می‌یابد؛ بنابراین نیاز بیولوژیکی به خواب در همه گونه‌ها ممکن است منعکس کننده این باشد که مغز باید وارد حالتی از فعالیت شود که باعث حذف مواد زائد عصبی، از جمله بتا-آمیلوئید شود. بتا آمیلوئید از جمله عناصر اصلی دخیل در ایجاد و پیشرفت بیماری آلزایمر است. علاوه بر این، این سیستم در پاکسازی آلفا-سینوکلئین، از عناصر اصلی دخیل در پاتوفیزیولوژی بیماری پارکینسون نیز دخیل است.

مطالعات گوناگون بیانگر این مهم هستند که اختلال در عملکرد سیستم گلیمفاتیک در پیشرفت بیماری‌های آلزایمر، پارکینسون، ALS و سکته‌های مغزی دخیل است [۱]. اما ارتباط سیستم گلیمفاتیک با حالت بدن در هنگام خواب چیست؟

در مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۵ توسط Lee و همکاران، اثر خوابیدن در حالت‌های مختلف بدن (خوابیدن به پهلو، خوابیدن روی شکم و پشت) بر فعالیت سیستم گلیمفاتیک مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه که در مجله وزین The Journal of Neuroscience به چاپ رسیده است، نتایج حاصل به این صورت است که خوابیدن به پهلو در مقایسه با خوابیدن به پشت یا شکم بصورت معناداری سبب افزایش عملکرد سیستم گلیمفاتیک می‌شود.

بررسی‌های MRI و ارزیابی‌های میکروسکوپی فلورسنس بیانگر افزایش معنی دار پاکسازی پروتئین بتا-آمیلوئید در حالت خوابیدن به پهلو در مقایسه با حالت خوابیده به پشت و شکم بوده است [۲]. از طرفی، در مطالعاتی نشان داده شده است افزایش فعالیت این سیستم در کاهش سرعت پیشرفت بیماری ALS سودمند بوده است [۳].

این مطالعات می‌تواند تاییدی بر تعالیم دین اسلام در آموزش آداب زندگی و رفتار‌های روزمره باشد که می‌تواند در زمینه سایر توصیه‌های آن نیز مورد بررسی قرار بگیرد.