تاثیرات باورنکردنی رنگ‌ها بر کودکان

رنگ‌ها نفوذ عجیبی بر سلسله اعصاب کودکان دارند؛ مثلا چنانچه رنگ سیاه یا سفید مطلق مدتی مرتب در معرض دید کودکان قرار گیرد اعصاب آن‌ها خسته و مختل می‌شود.

انستیتو برای تعیین درجه نفوذ رنگ در اطفال ، در کودکستان‌های آلمان به مطالعات مداوم و پیگیری پرداخت و متوجه شد مثلا یکی از خانم‌های معلم فقط به خاطر کت و دامن قهوه‌ای که می‌پوشد، مورد نفرت اطفال واقع شده و لقب بدعنق گرفته، ولی همین معلم پس از آن که لباس‌هایی به رنگ روشن و جالب تن کرد، موفق شد محبوب شاگردان کودکستان شود.

طی سال ها، آزمایش‌های فراوانی برای تعیین ارجحیت رنگ‌ها صورت گرفته است؛ مثلا نوزادان به رنگ‌های درخشان مثل زرد، سفید، صورتی و قرمز بیشتر خیره می‌شوند و با بزرگ شدن کودکان علاقه به رنگ زرد به تدریج کم می‌شود و قرمز و آبی جای آن را می‌گیرد. پس از بلوغ، علاقه به رنگ‌هایی با طول موج کوتاه‌تر (آبی و سبز) بیشتر از رنگ‌های با طول موج بلند (قرمز، نارنجی و زرد) می‌شود.

انتخاب رنگ در وسایل کودکان بسیار مهم است مثلا هنگامی که از رنگ قرمز پر انرژی در اطراف یک کودک بیش فعال استفاده می‌شود، این ترکیب می‌تواند منجر فعالیت بیش از حد کودک در تمام روز شود و همچنین می‌تواند بر روی کودک تأثیر منفی بگذارد.

لازم است که در طراحی اتاق‌های کودکان نیز بسیار حساس باشیم. به طور طبیعی، همه اتاق‌ها در خانه‌های ما اهمیت دارد، اما اتاق کودک باید با عناصری که به تحصیل و توسعه مغز کمک می‌کند جذاب و سرگرم کننده باشد، در انتخاب رنگ دیوار برای اتاق، باید تلاش کنیم که برای آن‌ها یک محیط مطالعه مناسب، که باعث آرامش جسمی و روحی آنان را در پی داشته باشد؛ و محیطی را مهیا سازیم که کودک بتواند خواب راحت داشته باشد. شاید اتاق‌های خواب برای والدین اهمیت عادی داشته باشند. با این حال، برای یک کودک، این مکانی است که در آن می‌خوابد، نقش خود را بازی می‌کند و وقت خود را با دوستانش می‌گذراند. اتاق یک نوزاد و یک کودک ۴ ساله نباید حتی الامکان یکسان باشد.

رنگ یکی از قوی‌ترین و مهم‌ترین اجزای طراحی داخلی است. رنگ میتواند بر واکنش‌های روانشناختی و همچنین سلامت فیزیولوژیکی کودکان تأثیر بگذارد. به خصوص در کودکان سنین ۶ تا ۷ ساله که مدرسه را شروع کرده اند، اما هنوز نمیتوانند با مهارت‌های خواندن و نوشتن به طور کامل ارتباط برقرار کنند، رنگ نشان دهنده منبع بسیار مهمی از اطلاعات بیرونی است.

مطالعات انجام شده در سال‌های اخیر به ما نشان داده است که رنگ تنها برای ایجاد محیط‌های زیبا و ظریف استفاده نمی‌شود بلکه رنگ مولفه مهم طراحی فضا‌های آموزشی کودکان است؛ که کودکان به وسیله آن در فضایی که امکانات و فرصت یادگیری آن‌ها را فراهم می‌کنند یاد می‌گیرند تا توانایی بالقوه خود را نشان دهند. تحقیقات انجام شده نقش عوامل محیطی در ایجاد سطوح موفقیت و بهره وری، کاهش میزان خطا و القا رفتار مثبت کودکان ایفا می‌کنند، نشان می‌دهد.

رنگ‌ها می‌توانند بسته به شرایطی که در آن استفاده می‌شوند، اثرات مثبت یا منفی داشته باشند. هر رنگی که در یک اتاق استفاده می‌شود باعث ایجاد یک اثر مثبت، یا ایجاد واکنش منفی شود. یا در معرض تحریکات بیش از حد می‌تواند باعث تغییر در الگوی تنفس، ضربان قلب، فشار خون و تنش عضلانی شود. از سوی دیگر، محرک‌های خیلی کمی می‌توانند منجر به اضطراب، بی خوابی، واکنش عاطفی بیش از حد، از دست دادن حوصله شوند. به عنوان مثال، یک محیط کاملا سفید باعث عدم تحرک می‌شود و بر خلاف انتظارات، یک اثر متعادل یا خنثی ایجاد نمی‌کند.

مطالعات علمی نشان می‌دهد که رنگ نه تنها بر لایه بیرونی مغز، بلکه کل سیستم عصبی مرکزی بدن نیز تاثیر می‌گذارد. با توجه به سیستم اندازه گیری EEG و پالس، مردان و زنان به رنگ متفاوت واکنش نشان می‌دهند. مشاهده شده است که پالس یک کودک پرخاشگر در یک اتاق که در رنگ آبی یا صورتی رنگ دارد، آرام‌تر است. توضیحی هم که پشت این قضیه وجود دارد این است که نور وارد هیپوتالاموس (که مرکز کنترل اعصاب، ضربان قلب، تنفس است) می‌شود. طول موج و انرژی هر رنگ متفاوت است و تاثیر مختلفی روی کودکان دارد. حتی نوزادان هم به نور واکنش نشان می‌دهند، این حقیقت وقتی زردی نوزاد با نور آبی درمان می‌شود، اثبات می‌شود.

هنگامی که رنگ از چشم به مغز منتقل می‌شود، مغز هورمونی را که تأثیری بر احساسات، وضوح ذهن و سطوح انرژی دارد، منتشر می‌کند. اثرات منفی و مثبت روانشناختی رنگ‌ها میتواند بر اساس ترکیباتی که در آن‌ها استفاده میشود، در انسان‌ها مشاهده شود. در حالی که نوزادان در اتاق عمدتا زرد احساس ناراحتی میکنند، در یک اتاق رنگ آمیزی در ترکیب آبی و سبز و زرد رنگ، احساس آرامش می‌کنند.

رنگ‌ها واکنش‌های عروقی به همراه خود دارند باعث افزایش تعریق، میزان پلک زدن چشم، واکنش‌های عضلانی می‌شود. رنگ آبی طبق آزمایش‌های انجام شده، باعث کاهش فشار خون می‌شود. واکنش به رنگ نارنجی، قرمز و زرد یکسان است و واکنش به رنگ‌های بنفش همانند آبی است. واکنش کودک به میزان گرم بودن رنگ‌ها هم موضوع دیگری است، رنگ‌های گرم می‌تواند یک کودک را آرام کند، ولی ممکن است یک کودک دیگر را هیجان زده بکند. به همین منوال رنگ‌های سرد ممکن است یک کودک را تحریک کند و کودک دیگر را آرام کند.

قرمز غالب‌ترین رنگ در بین همه رنگ‌ها است. یک محرک قوی است. در مطالعات علمی مشاهده شده است که رنگ قرمز در مقایسه با رنگ آبی تأثیر تحریک کننده تری بر فعالیت بینایی و عملکرد‌های سیستم عصبی خودمختار دارد. قرمز تمام توجه‌ها را به خود جلب می‌کند و تأثیر رنگ‌های دیگر را مخدوش می‌کند. لنز چشم باید تنظیم شود تا بتواند روی قرمز تمرکز کند. نقطه کانونی طبیعی پشت شبکیه است.

پویایی رنگ قرمز به دلیل تبدیل شدن به رنگ صورتی با افزودن رنگ سفید و به دست آوردن ته رنگ نرم و آرام کاهش می‌یابد. به همین دلیل، باید از استفاده از رنگ قرمز بر روی دیوار اتاق کودکان خودداری شود.

به دلیل تأثیر زیاد و گرم آن، می‌توان از رنگ قرمز در اتاق کودکان با رنگ بژ، آبی و قهوه‌ای استفاده کرد. استفاده از رنگ قرمز شدید در اتاق کودک شما که از آن برای مطالعه، بازی با دوستانش و خوابیدن استفاده می‌کند، می‌تواند بر کودک شما تأثیر منفی بگذارد. کودکان در اتاق‌هایی که با رنگ قرمز شدید رنگ آمیزی می‌کنند، می‌توانند احساس تنش و پرخاشگری کنند.

زرد رنگ شاداب‌ترین در بین رنگهاست. این رنگ نشان دهنده خرد و مهربانی است. این باعث گرم شدن، شادی، شور و شوق، سرگرم کننده و الهام بخش می‌شود. اثر آن به اندازه قرمز نیست. رنگ زرد نسبتا سبک‌تر است و به همین ترتیب دارای اثر طراوت است.

زرد نشان دهنده روشنایی و دارای جنبه روحانی و ارتباطات است. با توجه به این که بر حافظه، انگیزه و توجه تاثیر می‌گذارد، مناسب برای استفاده در اتاق‌های کودکان است. با این وجود، استفاده شدید از آن ممکن است باعث تنگی خلق و خشم شود. مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که استفاده شدید از زرد باعث می‌شود نوزادان بیشتر گریه کنند.

با استفاده از زرد در ترکیب با آبی و سبز در اتاق نوزادان، محیطی آرام و آرامتر برای کودکان ایجاد می‌شود.

آبی، در همه جهات، کاملا مخالف قرمز است. در حالی که آبی رنگ شفاف و مرطوب است، قرمز مات و خشک است. ماهیت روانشناختی سرد و آرام آبی، و قطب مخالفش گرما و هیجان قرمز است. در مقایسه با قرمز، آبی دمای بدن، فشار خون و میزان ضربان قلب را کاهش می‌دهد. با توجه به رنگ آسمان و اقیانوس، آبی احساسات رضایت، گستردگی و آسایش را به همراه می‌آورد. آبی رنگی است که به طور گسترده‌ای برای استفاده در اتاق‌های کودکان توصیه می‌شود. استفاده از رنگ آبی در پوشش دیوارها، به خصوص در مهدکودک ها، اثرات خوبی بر روی کودکان دارد و ایجاد احساس صلح و دوستی و باعث خوابی آرام برای کودکان می‌شود. با توجه به اثر آرام بخش آن می‌توان به راحتی با کودکان بیش فعال و پر جنب و جوش نیز استفاده کرد.

سبز، بر سلامت روان تاثیر دارد، و اثر آرام بخش بر روی سیستم عصبی دارد. سبز یادآور صلح و آرامش است. با توجه به این واقعیت که لنز چشم بر روی سبز بر روی شبکیه تمرکز می‌کند، سبز آرام‌ترین رنگ است.

رنگ زرد در سبز، شخصیت ظریفی را به این رنگ می‌دهد در حالی که آبی آن را گرم می‌کند. نور سبز سبب کاهش فشار می‌شود. رنگ سبز نماد قدرت طبیعت و زندگی است و به همین ترتیب طبیعی‌ترین رنگ، آرامش بخش و متعادل است. سیگنال‌های قرمز "توقف" خطر است، در حالی که سیگنال‌های سبز "عبور امن" و در نتیجه کاهش تنش در بدن است. سبز می‌تواند به راحتی در مهد کودک و اتاق‌های کودکان و نوجوانان مورد استفاده قرار گیرد.

استفاده از رنگ سبز در مهد کودک باعث ارتباط صلح آمیز و راحت کودکان می‌شود. هنگامی که سبز با زردی بیشتر استفاده می‌شود، ذهن را روشن می‌کند و بنابراین می‌تواند در اتاق نوجوانان مورد استفاده قرار گیرد تا موفقیت در مدرسه را تقویت کند. ترکیب سبز با آرامش آبی و وضوح ذهنی به دست آمده با زرد تاثیر خوبی بر آن‌ها خواهد گذاشت.

نارنجی نسبت به قرمز نرم‌تر و ساده‌تر است. این نشان دهنده خوشبختی، اجتماعی بودن، ماهیت بیرونی و همچنین شادی با هیجان قرمز و انرژی زرد است. این در شرایط غلبه بر خستگی ایده آل است. این رنگ باعث گرم شدن و اشتها شده و به شما کمک می‌کند تا سحرخیز شوید. این رنگ ایده آل برای استفاده در اتاق کودکان درونگرای دارای مشکل در برقراری ارتباط است. نارنجی از نظر فیزیکی، اعتماد به نفس، استقلال و رقابت خاصی را نشان می‌دهد. اگر یک اتاق تفریحی جداگانه در خانه شما وجود داشته باشد و کودک شما وقت خود را با دوستان خود صرف کند، می‌توانید از سایه‌های نارنجی در این اتاق استفاده کنید.

بنفش ترکیبی از قرمز و آبی است که به لحاظ جسمی و روانی مخالف یکدیگر هستند. سایه‌های مختلف آن شبیه به شکنندگی، ظرافت و ثروت هستند؛ با این حال، گاهی اوقات برخی از سایه‌ها می‌تواند ناامید کننده باشد.

بنفش بخشی از مغز مربوط به خلاقیت را تحریک می‌کند. در عین حال اثری آرام بخش دارد؛ و یک رنگ مناسب برای کودکان است. بنفش را می‌توان به راحتی در اتاق کودکان پیش دبستانی که معمولا در فعالیت‌های خلاقانه و بخصوص اتاق‌های دختران، به منظور کمک به مهارت‌های تحصیلی آنان استفاده کرد؛ و این واقعیتی است که به آرامش فیزیکی و معنوی آن‌ها کمک می‌کند، بنفش و سایه‌های مختلف آن را می‌توان در اتاق کودکان بسیار فعال و پر جنب و جوش استفاده کرد.

صورتی که مخلوطی از قرمز و سفید است، به لحاظ جسمی ما را به شیوه‌ای مثبت تحت تاثیر قرار می‌دهد. آرامش بخش است و گرم است. این تنها سایه روشن‌تر از قرمز است که نام خاص خود را دارد. صورتی از نظر روانشناختی یک رنگ قوی است. این نشان دهنده پیوستگی موجودات زنده و همچنین زنانگی و دارای یک اثر عمیقا تسکین دهنده است. استفاده از رنگ صورتی در اتاق کودکان خجالتی و درونگرا، مناسب نیست، زیرا این یک رنگ پر انرژی نیست. صورتی با ترکیب کمتری از قرمز می‌تواند به راحتی در اتاق کودکان فعال و پر انرژی مورد استفاده قرار گیرد. این رنگ احساسات گرم و صلح را تحریک می‌کند.

قهوه‌ای از قرمز، زرد و سیاه تشکیل شده است؛ و می‌توان گفت که نرم‌تر و گرم‌تر از سیاه است. این ویژگی‌ها به لطف قرمز و زرد در محتوای آن است. این یک رنگ مربوط به طبیعت و جهان است. رنگی شدیدا قابل اعتماد، گرم و مثبت است. در مقابل سیاه و سفید، بسیاری از مردم آن را قابل اعتماد و حمایتی در نظر می‌گیرند. این را می‌توان به طور خاص در اتاق نوجوانان استفاده کرد. با توجه به این واقعیت که رنگ زمین تحت تأثیر انرژی قرمز و زرد و جدی بودن رنگ سیاه است، می‌تواند در ایجاد حس مسئولیت و حفاظت در نوجوانان مفید واقع شود. این یک رنگ با اراده و اختیار است. قهوه‌ای به عنوان یک رنگ تاثیر مثبتی بر خانواده و دوستی نوجوانان دارد. در زمانی که صلح و آرامش می‌دهد، روحیه نوجوانان را آرام می‌کند و به آن‌ها کمک می‌کند که در زمینه علمی، برای رسیدن به موفقیت گام بردارند و تاثیر توام با آرامش در آموزش دارد. می‌توانید بخشی از اتاق نوجوان خود را به رنگ قهوه‌ای با سایه‌ای که به شدت زرد رنگ است، رنگ کنید. علاوه بر این، رنگ بژ ابریشمی و کاه را می‌توان با هم در مهد کودک‌ها استفاده کرد. این رنگ موجب احساس اعتماد به نفس و آرامش می‌شود.

به طورکلی رنگ‌های روشنی که نوعی شادی و سرزندگی را با خود به همراه دارند، باعث شادابی و نشاط افراد می‌شوند. وقتی شما لباس‌هایی با رنگ‌های روشن و نزدیک به رنگ‌های طبیعت به تن می‌کنید، هم برای خودتان نشاط روحی به همراه می‌آورید و هم برای اطرافیانتان. از سوی دیگر، پوشیدن لباس‌هایی با رنگ‌های تیره و خنثی مانند مشکی یا خاکستری مشکلاتی مانند حس اندوه، غم و کرختی را در خود فرد و نزدیکان او ایجاد می‌کند. نگاه کردن به رنگ‌های شاد، باعث افزایش سلامت روانی جامعه می‌شود.

مکانیسم شاد شدن در اثر مشاهده رنگ‌های زیبا و روشن در بدن هم به این صورت است که ذهن افراد به محض دیدن این رنگ ها، زیبایی خاصی از محیط برداشت می‌کند و به نشاط می‌رسد. رنگ‌های شاد و روشن پیام‌های خوشی را از خود متصاعد می‌کنند و باعث رضایت خاطر افراد می‌شوند.

توصیه ما به آموزش و پرورش که آن را به معلم ها، به خصوص معلم‌ها و مربی‌های دبستان و پیش دبستان، ابلاغ کرده، این است که حتما هنگام حضور در کلاس، لباس‌هایی با رنگ‌های شاد و روشن بپوشند. منظور ما از رنگ شاد حتما استفاده از مقنعه، مانتو یا پیراهن‌هایی با رنگ سرخابی و نارنجی نیست؛ منظور رنگ‌هایی مانند کرم، لیمویی، آبی آسمانی، سفید یا سبز است.

از آنجا که روحیه کودکان از ما بزرگ تر‌ها لطیف‌تر است، دنیای آن‌ها با شادی، نشاط و بازی همراه است و سلامت روانی شان به آن بستگی دارد و شخصیت آن‌ها هنوز در حال رشد و شکل گیری است، ارتباط‌های آن‌ها بیشتر به صورت لمسی است. یعنی بچه‌ها از قدرت ذهن و تجزیه و تحلیل‌های منطقی، کمتر استفاده می‌کنند و به همین دلیل ارتباط آن‌ها با محیط اطرافشان بیشتر به صورت کلامی و دیداری است.

به همین دلیل هم از مربیان مهد یا والدین کودکان خواسته می‌شود در ارتباط کلامی از صدا‌های ظریف و لفظ‌های زیبا (مانند عزیزم، قربونت برم، خاله جون یا…) برای ارتباط برقرار کردن با کودک استفاده و در حوزه دیداری هم با پوشیدن لباس‌هایی با رنگ‌های شاد با کودک ارتباط بیشتری برقرار کنند.

اصلا به دلیل همین لطافت روحیه بچه هاست که معمولا در دبستان‌ها و مهد‌های کودک از رنگ‌های روشن و شاد برای رنگ آمیزی در و دیوار استفاده می‌شود. بچه‌ها در چنین فضایی سلامت روانی و آرامش بیشتری دارند و قادر به تحمل محیطی غیر از محیط خانه برای چند ساعت متمادی خواهند بود. بچه‌ها با چنین فضایی می‌توانند ارتباط عمیق تری برقرار کنند.

اصولا هیچ رنگی برای هیچ سنی ممنوع نیست. این خود ما هستیم که با طرح قوانین بسته یا نسبتا بسته همه چیز را در محدوده‌ای معین متوقف می‌کنیم. رنگ لباس از نظر علمی زمانی نامناسب است که در آن یک ترکیب بندی مناسب برای ایجاد یک هارمونی موفق به کار نرفته باشد. رنگ‌ها در لباس باید دارای یک ترکیب بندی هنرمندانه و علمی باشد تا چشم نوازش شود و احساس درونی انسان نفسی تازه کند.

در جامعه ما که افسردگی با ضرایب گوناگون، درصد قابل توجهی از جوانان و مردم را در برگرفته که کسالت‌ها و خستگی‌های درازمدت از مهم‌ترین نتایج آن است، پیشنهاد می‌شود برای بهبود این وضعیت از لباس‌هایی با رنگ‌های پر نشاط استفاده شود، چرا که انرژی رنگ در افراد تاثیر خواهد داشت.

پس بهتر است ابتدا سلیقه هایمان را کمی تغییر دهیم و در استفاده از رنگ‌های لباس هایمان مقداری تجدیدنظر کنیم. رنگ‌های مختلف را در لباس‌های دیگران عجیب و غریب ندانیم و آن‌ها را سبک نپنداریم، چرا که همه رنگ‌ها زیبا هستند.

حتما می‌دانید که همه ما انسان‌ها به طور ذاتی به دنبال شادی، خوشحالی، زیبایی و زیباگرا هستیم و به همین دلیل علاقه فراوانی به رنگ‌های شاد و زیبا داریم. شاید با استناد به همین دلایل بتوان گفت گاهی آن‌هایی که به رنگ‌های تیره و خنثی مانند مشکی یا خاکستری علاقه دارند، به نوعی از برخی ناراحتی‌های روانی مانند افسردگی یا انزوا رنج می‌برند.

البته گاهی استفاده از رنگ‌های تیره نوعی قرارداد اجتماعی است و نمی‌توان آن را نتیجه افسردگی یا حزن و اندوه یک جامعه دانست؛ مثلا ممکن است پوشیدن لباس‌های خاکستری، قهوه‌ای یا سرمه‌ای از قوانین شرکتی باشد و پیروی از چنین قانونی به هیچ وجه به معنای افسرده بودن کارمندان آن شرکت نیست.

استفاده از رنگ‌های روشن و شاد در جامعه باعث بروز شادی عمومی، نشاط، تمدد اعصاب، بالا رفتن قدرت تصمیم گیری، دوری از پرخاشگری و استرس و اضطراب و رسیدن به آرامش می‌شود به این ترتیب سلامت روانی افراد جامعه تامین خواهد شد، حتی ممکن است اعتماد به نفس در چنین جوامعی بالاتر هم برود.