چطور فضای مجازی را برای کودکانمان امن کنیم ؟

چند روز پیش در حال بررسی گوشی همراهم بودم که متوجه شدم چندین برنامه و بازی روی آن نصب شده است، خیلی تعجب کردم، چون نه خودم برنامه جدیدی نصب‌کرده بودم و نه اهل بازی کردن بودم. مدتی از آن زمان گذشت تا اینکه یک شب برادر زاده ام که حدودا ۸ ساله است میهمان من بود، متوجه شدم که در حال بازی و جستجو در گوشی همراه من است. متعجبانه دیدم که در گوشی من بازی می‌کند. به او گفتم عمه جان شما این بازی‌ها را در گوشی من نصب کردی؟ گفت بله، می‌خواستم بازی کنم، اما بابا و مامان اجازه نصب بازی در گوشی خودشان را به من نمی‌دادند، برای همین روی گوشی شما نصب کردم. از این همه حاضرجوابی و کاربلدی او تعجب کردم، چون خودم هنوز نصب بازی و بعضی از برنامه‌هایی که او در گوشی ام نصب کرده بود را بلد نبودم.

پس از آن برایم سوال شد که پدر و مادر‌ها باید با چه میزان دقت و مراقبتی در فضای مجازی از فرزندانشان محافظت کنند تا آن‌ها آسیبی نبینند، با وجود همه امکاناتی که این روز‌ها در اینترنت فراهم است و با یک گوشی یا لپ تاپ بچه‌ها می‌توانند به سراسر دنیا وصل شده یا به انواع بازی‌ها و نرم افزار‌ها مرتبط شوند و حتی براساس کنجکاوی محتوا‌های بالاتر از سن و نامناسب خودشان را ببینند.

همه ما به این امر اذعان داریم که پدر و مادر‌ها در سراسر دنیا باید مراقب و حامی بچه‌های امروز در فضای مجازی باشند، بچه‌هایی که شاید به دلیل کنجکاوی‌های زیاد خیلی چارچوب‌ها را رعایت نکنند و با چیز‌هایی مواجه شوند که اینترنت به راحتی در اختیارشان قرار می‌دهد.

در بسیاری از کشور‌های دنیا راهبرد‌های مشخصی برای محدود کردن اینترنت و استفاده از فضای مجازی برای بچه‌ها تعبیه شده است تا بچه‌ها هم حضور امنی در این فضا داشته باشند و خانواده‌ها هم خیالشان راحت باشد. قوانین منطبق سازی اینترنت در کشور انگلستان در سال ۲۰۲۰ اجرا شد و طبق آن پلتفرم‌های مختلف در بازار نحوه تعامل خود با کاربران کودک و نوجوان را با حفظ حریم آنلاین و امنیت فضا‌های مختلف اجرا کردند.

قوانین «کوپا» و «سیپا» در آمریکا هم در زمینه دسترسی به اینترنت برای بچه‌ها وضع شده و طبق قانون کوپا بچه‌های زیرسن قانونی به موارد آسیب رسان اینترنت دسترسی ندارند یا محدود هستند. اتحادیه اروپا هم استراتژی «اینترنت بهتر برای کودک» را برای فعالیت‌های خلاقانه کودکان در محتوای فضای طراحی کرده و تنظیمات استفاده از این اینترنت را نیز متناسب با سن درنظر گرفته است.

سایر کشور‌ها مثل هند، ایرلند، بلژیک و ... نیز برنامه‌هایی برای حمایت از کودکان در این زمینه طراحی کرده اند. در ایران نیز سند صیانت از کودکان در فضای مجازی در شورای عالی فضای مجازی به منظور ایجاد یک زیست بوم حفاظت شده سال گذشته تصویب شد و طبق آن قرار شد فضای مجازی امنی برای کودکان و نوجوانان در چارچوب‌های مشخص ایجاد شود، منتها هنوز مشخص نیست که چقدر از مفاد آن قابل اجرا شده یا به اجرا رسیده است چرا که در دنیای واقعی به بار ننشسته است.

سرانجام سیم کارت‌های دانش آموزی چه شد؟

علاوه بر این‌ها از دوران کرونا نیز قرار شد، بچه‌ها سیم کارت‌های مشخص با امکانات اینترنتی محدود داشته باشند و براساس آن بتوانند در فضای مجازی و فضا‌های آموزشی حضور داشته باشند. دراین رابطه الهام صامعی خبرنگار حوزه ارتباطات و فضای مجازی به فارس می‌گوید: «این سیم کارت‌ها در راستای همان صیانت از کودکان در فضای مجازی تهیه شد. سیم کارت‌هایی مثل انارستان و تبلت نارتب و ... که در دوران کرونا مطرح شد، اما رواج پیدا نکرد چرا که بچه‌ها از همان سیم کارت‌های پدر و مادرشان به اینترنت متصل می‌شدند و کمتر کسی به سمت خرید این سیم کارت‌ها رفت، به هرحال پدر و مادر‌ها دراین صورت باید برای بچه هایشان گوشی جدا هم تهیه می‌کردند و برایشان هزینه داشت.»

صامعی می‌گوید: «طبق قانون سیم کارت معمولی برای بچه‌های زیر ۱۸ سال قابل خرید نیست، البته اپراتور‌هایی مثل همراه اول در نمایشگاه‌ها به خانواده‌ها این سیم کارت‌ها را می‌دادند منتها، چون اینترنتش محدود و ترافیک داخلی دارد، خیلی از آن استقبال نشد. در هر حال وزارت ارتباطات دراین مدت برنامه‌های مختلفی برای زیست بوم‌های مخصوص بچه‌ها طراحی کرده و طبق سند صیانت از حقوق کودکان هم می‌تواند اجرایی شود منتها هنوز آن چیزی که مشخص باشد و خانواده‌ها از آن استفاده کنند، دیده نمی‌شود.»

در هر حال با وضعیت کنونی و اعتیادی که خیلی از بچه‌ها به اینترنت و فضای مجازی دارند خانواده‌ها باید هوشیار باشند تا زمانی که بتوان از استراتژی‌های بهتر در زمینه محدودسازی اینترنت به طور کلی برای کودک و نوجوان استفاده کرد، بچه‌هایشان آسیب کمتری ببینند.

در این زمینه کارشناسان نظرات مختلفی دارند مثل اینکه پدر و مادر اجازه دهند که بچه‌ها فقط در ساعت‌های مشخصی در کنار خانواده از فضای مجازی و اینترنت استفاده کنند، نه شب هنگام دراتاق خودشان و به دور از چشم والدین.

نکته دیگر هم این است که خود پدر و مادر‌ها می‌توانند نظرات بیشتری بر فعالیت‌های بچه هایشان در فضای مجازی و اینترنت داشته باشند، مثل بررسی کردن تاریخچه جستجو‌های بچه‌ها در اینترنت و یا نصب برنامه‌هایی که امکان محدودسازی فضای وب و جستجو را برای بچه‌ها امکان پذیر می‌کند.

والدینی که در این زمینه هیچ اطلاعاتی ندارند و یا تحقیقی برای چنین نظارت‌هایی روی بچه‌های خودشان نمی‌کنند، در آینده ممکن است بچه هایشان آسیب ببینند.

«محمدعلی سعیدی مهندس آی تی و شبکه‌های اینترنتی» در این زمینه به فارس می‌گوید: «خانواده‌ها برای پیدا کردن تاریخچه جستجو‌های بچه‌ها در رایانه‌ها و لب تاب‌ها می‌توانند از این مسیر بروند، ابتدا مرورگر را باز کنید، هم از گوگل کروم و هم دیگر مرورگر‌ها قابل بررسی است. در سمت راست مرورگر گزینه‌های که سه نقطه دارد را انتخاب کنید، لیستی از امکانات اینجا باز می‌شود. از بین موارد مختلف هیستوری را انتخاب کنید. سپس نوار دیگری به همان نام مشاهده می‌کنید، روی آن کلیک کنید.

در نهایت برای شما لیستی می‌آورد از جستجو‌های مرورگرتان که در آن می‌توانید مشاهده کنید، براساس تاریخ و ساعت چه چیز‌هایی جستجو شده است. پدر و مادر ازاین بخش می‌توانند مشاهده کنند که مثلا فرزندشان چه چیز‌هایی را جستجو کرده است».

محدود کردن موتور جستجو برای کودکان

نکته دیگر پدر و مادر‌ها می‌توانند برای محدود کردن جستجو در فضای وب نیز کار‌هایی را انجام دهند. درحال حاضر موتور جستجوی Google از بزرگترین جستجوگر‌ها طبق آمار در دنیا است. هر فردی در هر رده سنی از اطلاعات آن استفاده می‌کند که البته گاهی نیز این مطالب، تصاویر و فیلم‌ها اخلاقی و مناسب سن بچه‌ها نیست.

طبق آمار منتشر شده به دلیل شرایط کرونایی در دو سال اخیر بچه‌ها از بیشترین کاربران استفاده از اینترنت و جستجوگر‌ها در این فضا بودند که البته در کنار محاسن، معایب هم این امر داشته است؛ بنابراین در سایت Google در قسمت تنظیمات، بخشی تحت عنوان Google Safesearch قرار داده است که با فعال شدن آن بچه‌ها دسترسی محدودتری به سایت‌های غیر ایمن و نامناسب خواهند داشت؛ بنابراین شما برای فعال کردن این نوار ابزار، برنامه Google را باز کنید. در پایین سمت چپ، روی گزینه بیشتر و سپس بر روی Settings کلیک کنید. در کنار «Google Safesearch یا جستجوی ایمن»، کلید را روی روشن قرار دهید. اکنون با انتخاب گزینه Save تنظیمات جدید را ذخیره کنید.

فقط با چند کلیک اینترنت را محدود کنید

علاوه بر این‌ها برای کنترل بیشتر بچه‌ها در فضای وب و محدود کردن جستجو در برخی سایت ها، مودم‌های جدید اینترنت قابلیتی با عنوان کنترل والدین Parental Control دارند که با تنظیمات آن می‌توانید به راحتی اینترنت را کنترل و محدود کنید، فقط کافی است موقع خرید اطلاعات آن را بپرسید و یا جستجو کنید و به راحتی با چند کلیک اینترنت را محدود کنید.

محمدعلی سعیدی راه‌های دیگر محدود کردن فضای اینترنت برای استفاده نکردن از سایت‌های هرزه نگاری، تصاویر و فیلم‌های مستهجن و محتوا‌های نامناسب سن بچه‌ها را نصب نرم افزار‌هایی مثل Blumentals Surfblocker، OpenDNS FamilyShield، Qustodio، نرم‌افزار KidLogger، نرم‌افزار Kaspersky Safe Kids برای رایانه‌های شخصی، تبلت و گوشی‌های هوشمند همراه و ... معرفی کرد و گفت که نحوه نصب و تهیه هر یک از این نرم افزار‌ها هم در اینترنت وجود دارد.

البته طبق گفته مهندسان رایانه هیچ یک از این راه‌ها امنیت کامل ایجاد نمی‌کند و این خانواده‌ها هستند که باید ضریب مراقبت و حمایتشان از بچه‌ها بالا باشد وگرنه با نصب یک برنامه یا فعال کردن یک نوار ابزار نمی‌توان با خیال راحت یک اینترنت را در طول شبانه روز در اختیار بچه‌ها قرار دارد، کما اینکه خیلی از نوجوانان نیز راه‌های دور زدن این برنامه را یاد می‌گیرند؛ بنابراین پدر و مادر آگاه مراقبت خود را از کودک و نوجوانشان در فضای اینترنت بالا می‌برند، زیر سن قانونی برایشان گوشی شخصی تهیه نمی‌کنند، تنها یک نرم افزار برای ارتباط در فضای مجازی در گوشی هایشان نصب می‌کنند و تنها در ساعت‌های خاصی اجازه استفاده از اینترنت و فضای مجازی برای ارتباط با دوستانشان را به آن‌ها می‌دهند.

همچنین والدینی که خودشان ۲۴ ساعت شبانه روز به دلائل کار یا هر چیز دیگری در فضا‌های اینترنتی گشت می‌زنند، نمی‌توانند از فرزندانشان نیز انتظار چیز دیگری داشته باشند یا والدینی که تمام زمان روزشان را کار می‌کنند و بچه‌ها را با فضای مجازی سرگرم می‌کنند، باید منتظر عواقب آسیب‌های آن بر فرزندانشان باشند.

شما چه راه‌های دیگری برای حمایت از بچه‌ها در برابر آسیب‌های فضای مجازی بلد هستید؟ برایمان به اشتراک بگذارید.