سرشاخ با سوئد و فنلاند؛ اردوغان از جان ناتو چه می‌خواهد؟

به گزارش «پارسینه»، هنگامی که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه تهدید کرد که مانع عضویت فنلاند و سوئد در ناتو خواهد شد، مقامات غربی خشمگین شدند، اما شوکه نشدند.

در این ائتلاف نظامی که بر اساس اجماع عمل می‌کند، رئیس جمهور ترکیه به‌عنوان یک هنرپیشه برجسته شناخته می‌شود. در سال ۲۰۰۹، او از انتصاب رئیس جدید ناتو از دانمارک جلوگیری کرد و گلایه کرد که این کشور نسبت به کاریکاتور‌های پیامبر اسلام بسیار مدارا می‌کند و با «تروریست‌های کرد» مستقر در ترکیه بیش از حد همدردی می‌کند. ساعت‌ها طول کشید تا با چاپلوسی رهبران غربی و قول شخص باراک اوباما، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، مبنی بر این که یک ترک را در هیات رهبری ناتو منصوب خواهد کرد، تا اردوغان راضی شود.

یک سال بعد و به دنبال گسستگی در روابط ترکیه و اسرائیل، اردوغان به مدت شش سال از همکاری این ائتلاف با اسرائیل جلوگیری کرد. چند سال بعد، اردوغان طرح ناتو برای تقویت کشور‌های اروپای شرقی در برابر روسیه را برای ماه‌ها به تعویق انداخت و دوباره به شبه‌نظامیان کُرد اشاره کرد و از این ائتلاف خواست کرد‌هایی که در سوریه فعال هستند را تروریست اعلام کنند. در سال ۲۰۲۰، آقای اردوغان یک کشتی اکتشاف گاز با پشتیبانی جت‌های جنگنده نزدیک آب‌های یونان فرستاد که باعث شد فرانسه کشتی‌هایی را برای حمایت از یونان، که عضو ناتو هم است اعزام کند.

اکنون رهبر ترکیه به نقش مانع بازگشته است و بار دیگر ادعا کرده که سوئد و فنلاند با شبه‌نظامیان کردی که او آن‌ها را دشمن اصلی خود ساخته است، همدلی می‌کنند.

او گفت: «این کشور‌ها تقریباً به مهمانخانه‌های سازمان‌های تروریستی تبدیل شده‌اند. ممکن نیست که ما موافق باشیم.»

موضع اردوغان یادآور یک مشکل طولانی مدت برای ناتو است که در حال حاضر ۳۰ عضو دارد. حمله روسیه به اوکراین ممکن است حس جدیدی از ماموریت به ائتلاف داده باشد، اما ناتو همچنان باید با یک رهبر مستبد تعامل کند که مایل است از اهرم خود برای به دست آوردن امتیازات سیاسی داخلی استفاده کند.

این وضعیتی است که به نفع ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه است که در سال‌های اخیر با اردوغان دوستی بیشتری پیدا کرده است. برای رهبر روسیه، رد پذیرش سوئد و فنلاند در ناتو یک پیروزی قابل توجه خواهد بود.

اگر ترکیه برای ناتو اهمیت نداشت، حل معضل ساده‌تر بود. این کشور در سال ۱۹۵۲ پس از همسویی با غرب در برابر اتحاد جماهیر شوروی به ناتو پیوست. ترکیه به این ائتلاف موقعیت استراتژیک مهمی در تقاطع اروپا و آسیا، در خاور میانه و هم دریای سیاه می‌دهد. این کشور میزبان یک پایگاه هوایی بزرگ ایالات متحده است که در آن تسلیحات هسته‌ای آمریکایی ذخیره می‌شود و اردوغان راه کشتی‌های جنگی روسیه که به سمت اوکراین حرکت می‌کنند را مسدود کرده است.

اما در دوران اردوغان، ترکیه به طور فزاینده‌ای به مشکلی که باید مدیریت شود تبدیل شده است. او به عنوان نخست‌وزیر و سپس به عنوان رئیس‌جمهور، کشورش را از اروپا دور کرد و به‌ویژه پس از کودتای نافرجام در سال ۲۰۱۶ سیاست‌های اقتدارگرایانه و پوپولیستی را پیش گرفت.

او یک سامانه پدافند موشکی پیشرفته از روسیه خریداری کرده است که مقامات ناتو آن را تهدیدی برای سیستم‌های دفاعی یکپارچه خود می‌نامند. در سال ۲۰۱۹ نیز یک تهاجم نظامی را برای نبرد با کرد‌های مورد حمایت آمریکا در شمال سوریه ترتیب داد.

ایوو دالدر، سفیر ایالات متحده در ناتو در دوران دولت اوباما، زمانی که ائتلاف دارای ۲۸ عضو بود، گفت: «در چهار سالی که آنجا بودم، اغلب ۲۷ [کشور]در مقابل یک [کشور]قرار داشتند.»

اعتراضات اردوغان به عضویت سوئد و فنلاند حتی پرسش‌هایی را در مورد اینکه آیا ناتو بدون ترکیه بهتر است یا نه، دوباره مطرح کرد.

سناتور باب منندز از نیوجرسی، سناتور ارشد دموکرات عضو کمیته روابط خارجی سنا، پس از تهاجم ترکیه به سوریه در سال ۲۰۱۹ گفت: «ترکیه در زمان اردوغان نباید و نمی‌تواند به عنوان یک متحد دیده شود».

اما ناتو یک ائتلاف نظامی است و ترکیه با دومین ارتش بزرگ در این سازمان، صنایع دفاعی پیشرفته و موقعیت جغرافیایی حیاتی آن، نقش حیاتی ایفا می‌کند.

مقامات غربی می‌گویند که ترکیه به عنوان یک کشور خشمگین خارج از ناتو تنها مشکلات بیشتری ایجاد خواهد کرد و ممکن است به روسیه نزدیکتر شود.

آلپر کوسکون، دیپلمات سابق ترکیه که اکنون یکی از اعضای ارشد بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی است، گفت: «ترکیه وجهه خود را تضعیف کرده است، اما هنوز یکی از اعضای مهم ائتلاف است.»

بار دیگر، این سوال مطرح می‌شود که چه چیزی اردوغان را آرام می‌کند و حمایت او از پذیرش سوئد و فنلاند را تضمین می‌کند.

پرزیدنت بایدن هنگام میزبانی از رهبران دو کشور در کاخ سفید در این ماه بر حمایت ایالات متحده از این اقدام تاکید کرد و از ائتلاف بزرگتر به عنوان یک نیروی بازدارنده در برابر قدرت روسیه تمجید کرد. جیمز جفری، سفیر ایالات متحده در ترکیه در دوران دولت اوباما، گفت: «بایدن با دعوت از آن‌ها به واشنگتن موضع بسیار آشکاری گرفت.»

اکثر تحلیلگران بر این باورند که اردوغان در نهایت مانع از الحاق سوئد و فنلاند نخواهد شد، بلکه می‌خواهد نگرانی‌های امنیتی ترکیه را برجسته کند و پیش از انتخابات سال آینده در کشورش به دستاورد‌های سیاسی داخلی دست یابد.

اردوغان عمدتاً نگران حمایت دیرینه سوئد از حزب کارگران کردستان یا پ. ک. ک است که به دنبال ایجاد یک کشور کرد مستقل در بخشی از مرز‌های ترکیه است.

«پ‌ک‌ک» که به اهداف غیرنظامی ترکیه حمله کرده و غیرنظامیان را در ترکیه کشته است، در این کشور غیرقانونی است و از سوی ایالات متحده و اتحادیه اروپا به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته می‌شود، اما برخی از دولت‌ها، از جمله سوئد، آن را بیشتر به عنوان یک جنبش ملی گرای کرد نگاه می‌کنند.

ایالات متحده همچنین از جنگجویان وابسته به خود در سوریه، یگان‌های مدافع خلق (YPG) که به نبرد با دولت اسلامی کمک کردند و آقای اردوغان در تهاجم سال ۲۰۱۹ خود به این کشور به آن‌ها حمله کرد، حمایت کرده است.

رئیس‌جمهور ترکیه همچنین می‌خواهد «یگان‌های مدافع خلق» که از کرد‌های سوریه تشکیل شده و مورد حمایت آمریکاست نیز در فهرست گروه‌های تروریستی قرار گیرد.

اردوغان فنلاند و سوئد را به پناه دادن به پیروان فتح الله گولن، روحانی ترک مقیم آمریکا، متهم می‌کند که او را مسئول کودتای ۲۰۱۶ می‌داند. ترکیه درخواست استرداد حدود ۳۵ نفر را دارد که می‌گوید با جدایی طلبان کرد یا آقای گولن در ارتباط هستند.

اردوغان همچنین به تحریم‌های تسلیحاتی سوئد و فنلاند علیه کشورش که پس از تهاجم سال ۲۰۱۹ به سوریه اعمال شد، اعتراض دارد. سوئد در حال حاضر مشغول بحث در مورد لغو تحریم با توجه به رویداد‌های فعلی در اوکراین است.

مقامات دولت بایدن این بن بست را کم اهمیت جلوه می‌دهند و انتظار دارند که اردوغان با فنلاند و سوئد به سازش برسد. مقامات ترکیه هفته گذشته برای چند ساعت در آنکارا با همتایان فنلاندی و سوئدی دیدار کردند.

امره پکر، مدیر میز اروپا در شرکت مشاوره «گروه اوراسیا»، گفت که او معتقد نیست اردوغان به دنبال امتیاز گرفتن از واشنگتن باشد. وی ابراز اطمینان کرد که ترکیه می‌تواند با میانجیگری ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو، با سوئد و فنلاند به توافق برسد.

پکر گفت که اولویت‌های اصلی اردوغان شنیدن نگرانی‌های امنیتی کشورش در مورد جدایی طلبان کرد و لغو تحریم‌های تسلیحاتی است.

البته برخی از تحلیلگران آمریکایی تردید دارند. اریک ادلمن، سفیر سابق ایالات متحده در ترکیه و فنلاند، هشدار داد که اردوغان ممکن است به دنبال جلب نظر پوتین باشد یا حداقل خشم مسکو در مورد فروش پهپاد به ارتش اوکراین را کاهش دهد.

ادلمن گفت: «او رابطه بسیار پیچیده‌ای با پوتین دارد که باید حفظ کند. این یک راه خوب برای پرتاب استخوان کوچک به پوتین است - من هنوز برای شما مفید هستم.»

برخی دیگر بر این باورند که رهبر ترکیه به دنبال زورگیری از واشنگتن است. اردوغان از اینکه ایالات متحده پس از خرید سامانه موشکی اس-۴۰۰ روسیه در سال ۲۰۱۷، ترکیه را از دسترسی به جنگنده رادارگریز F-۳۵ محروم کرد، عصبانی است. ترکیه اکنون در حال لابی گری برای خرید جنگنده‌های اف-۱۶ پیشرفته است، اما با مقاومت سختی در کنگره از جانب افرادی مانند منندز مواجه است.

اردوغان همچنین ممکن است به دنبال توجه رئیس جمهور باشد. او با دونالد ترامپ رابطه دوستانه داشت، اما بایدن فاصله اش را با او حفظ کرده است.

پکر معتقد است که می‌توان قبل از نشست سران ناتو در ماه آینده در مادرید، توافقی را بین ترکیه و کشور‌های شمال اروپا مورد مذاکره قرار داد که اجازه می‌دهد پروتکل‌های الحاق در آنجا امضا شود.

برخی تحلیلگران می‌گویند که به احتمال زیاد، بایدن برای جلب رضایت اردوغان در مادرید باید به او اشاره کند، همانطور که اوباما در نشست ناتو در سال ۲۰۰۹ برای اطمینان از انتصاب آندرس فوگ راسموسن به عنوان دبیر کل این کار را کرد.