نقش بازى در تجسم و خلاقيت كودكان؛ بازی‌های فکری و نمایشی

بازی موجب شکوفایی استعدادهای نهفته و بروز خلاقیت در کودکان می‌شود. بازی، در واقع، ماکت و بدل زندگی واقعی است در مقیاس کوچک برای دورانی که انسان، این اشرف مخلوقات هنوز طفل است.

بازی، مشق زندگی است با رویکرد شادمانی و بی‌خیالی، البته اگرچه شکست‌ها و ناکامی‌ها در بازی همانند زندگی، بی‌شمار است و برای کودکان، جدی، اما سطحی و گذرا است. در واقع، بازی، هر گونه فعالیت جسمی یا ذهنی هدفدار است که به صورت فردی یا گروهی، انجام می‌شود و موجبات شادی و یا گاهی احساس شکست و نیز برآورده شدن نیازهای کودک و یا ناکامی او را فراهم می‌آورد.

صفات بارز کودکان از طریق بازی، مشخص می‌شود. از جمله تمایل به فرمان دادن یا فرمان بردن، تهاجم یا تسلیم، اجتماعی یا منزوی بودن و همچنین احساسات دوستانه یا خصمانه، افسردگی و یا شادی. به تعبیری کودکان، امیال و آرزوهای خود را از طریق بازی نشان می‌دهند. بازی، موجب رشد عاطفی، اجتماعی، جسمانی و ذهنی کودک می‌شود.

بازی چه بازی‌های پرتحرک و چه بازی‌های فکری – همیشه بهترین فعالیت طبیعی برای هر کودک بوده است. در جریان بازی، نیروهای روحی و جسمی کودک؛ یعنی دقت، حافظه، تخیل، نظم و ترتیب، چالاکی، مهارت، قدرت جسمانی و… رشد می‌یابند و علاوه بر اینها، بازی برای کودک، محرک و انگیزه‌ای می‌شود در جهت کسب تجارب اجتماعی. کودک به طور طبیعی با بازی «خود» را بیان می‌کند. کودک با بازی کردن، موقعیتی را به دست می‌آورد تا احساسات و مشکلات خود را عرضه کند و به عبارت دیگر، ابراز وجود نماید. یاد می‌گیرد که کمک کند و کمک بگیرد. لازم به یادآوری است که لزوما برای بازی مفید به وسایل گران‌قیمت نیازی نیست. پدران و مادران باید توجه داشته باشند که در مراحل مختلف بازی، روش‌های گوناگونی اتخاذ گردد و نیز همیشه به یاد داشته باشند که باید به کودک امکاناتی بدهند که آزادانه و مبتکرانه فعالیت نماید تا استعدادهای نهفته‌اش به درستی شکوفا گردد. تنها در این صورت است که بازی می‌تواند باعث انگیزش، نشاط، فعالیت، ابتکار و خلاقیت در کودکان شود.


بازی‌های فکری خوب و خرید اسباب‌بازی مناسب
والدین با آگاهی داشتن در زمینه انتخاب بازی فکری مناسب برای کودکان می‌توانند آنها را تبدیل به فردی مفید برای جامعه کنند و باعث تقویت اعتماد به نفس کودکان و افزایش آگاهی آنها از خود و جهان در ورود به جامعه شوند. حق بازی به عنوان یکی از اساسی‌ترین شرایط برای سلامتی کودکان محسوب می‌شود که حتی سازمان ملل متحد آن را به عنوان یک حق جهانی برای کودکان تبیین کرده است. بازی‌های فکری یکی از مهم‌ترین شیوه‌های یادگیری کودکان خردسال و پیش‌دبستانی هستند. این امر یادگیری را به صورت رسمی در دوران کودکی پایه‌گذاری کرده و کودک را قادر به توسعه ارزش خود می‌کند. این یادگیری از بازی‌های فکری، اساسا برای موفقیت کودکان در آینده در کلاس درس، تعاملات اجتماعی و نحوه برخورد با هنجارها تا آغاز تفکر علمی کودکان تمرکز دارد و باعث تقویت هوش هیجانی، خلاقیت و استدلال‌های فکری در کودکان می‌شود.

بازی فکری چیست و ویژگی‌های بازی فکری خوب چه چیزی است؟
قبل از اینکه فعالیت‌ها و بازی‌های فکری که برای کودکان جهت یادگیری بهتر است بیان شود، ابتدا تعریفی از بازی فکری ارائه می‌شود.

بازی فکری چیست؟
بازی‌های فکری، بازی‌هایی هستند که نیاز به اطلاعات معنی‌دار و تلاش‌های شناختی دارند. بازی‌های فکری ممکن است تا حد زیادی بر اساس یک دانش عمیق و گسترده باشند، در حالی که آزمون اصلی فقط به توانایی فرد در به یاد آوردن و فراخواندن اطلاعات تمرکز دارد. بازی‌های فکری در انواع مختلفی وجود دارند که قابلیت بازی به صورت فردی، دو به دو و تیمی را داراهستند.

یک بازی فکری خوب برای کودکان چه مشخصه‌هایی باید داشته باشد؟
الف) باید سرگرم‌کننده و لذت‌بخش باشد.
ب) اهداف تعیین‌شده داشته باشد.
ج) خودجوش و به صورت داوطلبانه باشد.
د) مشارکت فعال کودکان را دربرگیرد.
ه) عنصری از یک قصه یا افسانه را شامل شود.
انواع بازی فکری و مزایای آنها برای تقویت ذهن و روابط اجتماعی
بازى فكرى هم فال است و هم تماشا، لحظات‌مان را شاد و مفرح می‌کند و از طرفی مغزمان را هم ورزش می‌دهد و برای تقویت ذهن و حافظه مفید است.

مزایای بازی فکری چیست؟
بازی‌های فکری عموما باعث می‌شوند تا در ذهن خود برنامه‌ریزی کنید، نقشه بکشید و تلاش کنید، اطلاعاتی را به خاطر بسپارید که در شکست دادن حریفان به کمک‌تان می‌آیند. وقتی که از مغزتان به اندازه کافی کار بکشید، از پیری و اختلالات حافظه و … دور خواهید ماند. هدف از انجام بازی فکری، بهبود حافظه، قدرت تفکر، افزایش سرعت انتقال و تقویت مهارت‌های شناختی است.

شاید بپرسید مهارت‌های شناختی چیست؟
مهارت‌های شناختی همان مهارت‌هایی است که باید برای پردازش افکارتان داشته باشید. به عبارت ساده‌تر، توانایی‌هایی که در یادگیری و حل مسأله به کمک‌تان می‌آیند. چه کودک باشید و چه بزرگسال، برای بهتر زندگی کردن باید دائما فکر کنید و تصمیم بگیرید. پس چه خوب که به کمک روش‌هایی مانند استفاده از بازی فکری به مغزتان کمک کنید. اگر سلول‌های مغزی به فعالیت کردن تشویق نشوند، استدلال نکنند و به دنبال حل مسائل و رفع چالش‌های گوناگون نباشند، کارایی خود را از دست خواهند داد، اما به کمک بازی فکری می‌توان مغز را تمرین داد و قبراق نگه داشت.

از جمله مزایای بازی فکری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تقویت حافظه؛
افزایش سرعت انتقال؛
افزایش سرعت تفکر؛
افزایش مهارت‌های شناختی؛
افزایش سطح تمرکز؛
افزایش مهارت استقلال در تفکر و برنامه‌ریزی

انواع بازی فکری را بشناسید
بازی فکری انواع مختلفی دارد که هر یک به تقویت مهارت‌ها و توانایی‌های مشخصی می‌پردازند. به طور کلی می‌توان چند دسته‌بندی برای آن در نظر گرفت:
بازی‌ با کارت؛
بازی‌های رومیزی؛
بازی با طرح تست هوش، معما؛
بازی‌های ساختنی.

فواید بازی‌های فکری برای رشد اجتماعی کودک
کودک در جریان بازی‌ها، هم‌بازی دارد. از فواید بازی فکری برای کودک این است که علاوه بر هم‌بازی، هم‌فکر نیز دارد. در روند بازی‌های فکری کودکان در تمرکز، توجه و نتیجه‌گیری‌ها، یاری‌دهنده یکدیگر هستند. آنان افکار و ایده‌های خود را با هم‌سالان‌شان مطرح می‌کنند، به تجزیه و تحلیل یافته‌های ذهنی یکدیگر می‌پردازند و از جمع‌بندی فکرها و ایده‌های گوناگون‌شان به نتایجی می‌رسند. همچنین افزایش مسئولیت‌پذیری کودکان در قبال خود و هم‌سالان و نیز تقویت روحیه پذیرش تفاوت‌ها، مدارا و مدیریت روابط، از سایر فواید بازی فکری برای بچه‌ها به شمار می‌آید.

فواید بازی‌های فکری برای رشد روانی و شخصیت فردی
رشد فردی زمینه‌ای برای رشد اجتماعی است. اگر می‌خواهیم فرزندان‌مان عملکرد نیرومندی در اجتماع داشته باشند، باید ابتدا روی زمینه‌های فردی آنان نیز تمرکز کنیم.

تقویت اعتمادبه‌نفس
از فواید بازی‌های فکری برای کودکان، رشد اعتمادبه‌نفس در آنان است. هماهنگی نوع بازی با سن و توانایی‌های کودک به طور ویژه در این مورد، مطرح است. درک توانستن، طی فرایندی که متشکل از برخی مراحل است و به حصول نتیجه می‌انجامد، از طریق بازی‌های فکری برای کودک فراهم می‌شود.

کاهش استرس
از بهترین فواید بازی‌های فکری که اتفاقا بزرگسالان نیز به آن توجه نشان می‌دهند، کاهش اضطراب و فشار روانی است. بازی‌های فکری معمولا با جلب توجهات پراکنده به سمت خود، افکار آشفته را سروسامان می‌دهند. این بازی‌ها در بهبود عملکرد ذهن در راستای حل مسائل نیز بسیار مؤثر هستند.

افزایش تعاملات مثبت میان کودک با اعضای خانواده
برخی بازی‌های فکری به شیوه‌ای طراحی شده‌اند که برای همه اعضای خانواده جذاب هستند. در این شرایط، کودک طی مراحل بازی، ارتباطی متفاوت با اعضای خانواده پیدا می‌کند. ممکن است طی بازی، بیان و رفع نیازهای خود را از نوع دیگری تجربه کند. مهم‌تر از آن، این‌که پذیرش مسئولیتی در بازی که می‌تواند با آن نقش یاری‌رسانی را در قبال خانواده بازی کند، تجربه بی‌نظیری از توانایی برای او است.

آثار و فواید بازی نمایشی و نقش بازی کردن برای کودکان
کودکان در هر سن و سالی که باشند عاشق نمایش دادن هستند، در مدرسه در منزل و تقریبا در هر جایی که هستند.
انواع بازی‌ها نمایشی مناسب کودکان

بازی‌های نمایشی شامل دو قسمت اصلی هستند:
بازی فانتزی (خیالی رویایی)

بازی نمایشی اجتماعی
در بازی فانتزی، فرزندتان در یک کاراکتر باقی نمی‌ماند و دائما نقش خود را با شخصیت‌های مورد علاقه‌اش تغییر می‌دهد. این‌گونه نمایش‌ها از سن دو سالگی شروع شده و تا زمان پیش‌دبستانی به اوج خود می‌رسند. در بازی نمایشی اجتماعی کودک کاملا به نقش خود متعهد است.
به طور مثال اگر دختر خردسال شما نقش یک شاهزاده خانم را بازی می‌کند، او کاملا در نقش خود باقی می‌ماند و آن نقش را تمام و کمال بازی می‌کند. در این نوع بازی‌ها کودک داستان خود را بر اساس اشخاص و کاراکترهای مورد علاقه‌اش که در فیلم‌ها و داستان‌های کودکانه دیده و شنیده است، انتخاب می‌کند.

فواید بازی نمایشی برای کودکان
هر دو نوع بازی‌های نمایشی برای کودکان مفید هستند. بگذارید نگاهی به تاثیرات مفید این بازی‌ها بیندازیم:

افزایش مهارت‌های اجتماعی در کودکان
بازی نمایشی مهارت‌های اجتماعی را از طرق مختلف ارتقاء می‌بخشد؛ از بازی کردن با دیگر کودکان، تا پی بردن به اینکه چه احساسی داری وقتی به جای یک شخصیت دیگر هستی.

افزایش روحیه کار جمعی در کودکان
با دادن نقش به کودکان دیگر در داستان خود، کودکان یاد می‌گیرند که چگونه با دیگران همبازی شوند و دیگران را در کار خود سهیم کنند.

بلوغ عاطفی
نقش بازی کردن می‌تواند به کودکان موارد بسیاری را در مورد احساسات یاد بدهد و این درس‌ها در تمام دوران زندگی با کودک همراه هستند و کمک می‌کنند که یاد بگیرند چگونه احساس خود را بیان و ابراز کنند.

رشد آگاهی
کودکان از طریق بازی نمایشی و نقش بازی کردن در‌می‌یابند که جهان چگونه کار می‌کند. این به آنها کمک می‌کند تا نتیجه‌گیری و تصمیم‌های منطقی را اتخاذ کنند.

تقویت حس امنیت درونی در کودک با بازی
دالی‌موشه و قایم‌باشک از لذت‌بخش‌ترین بازی‌های دنیا هستند. به محض اینكه شروع كنید به دالی كردن، بچه‌ها از خنده ریسه می‌روند و اگر قرار باشد قایم ‌باشک‌بازی كنید، هنوز چشم نگذاشته آنها فرار می‌كنند و همیشه در یک جای ثابت پنهان می‌شوند و وقتی پیدایشان می‌كنید، جیغ می‌زنند و از خنده غش می‌كنند، اما همین بازی‌های ساده هویت كودک‌تان را می‌سازند، احساس امنیت درونی‌شان را تقویت می‌كنند و آنها را به سمت اجتماعی شدن پیش می‌برند.