مصرف سیگار و مواد دیگر لذت‌جویی نیست؛ خودزنی است

دکتر امیرحسین جلالی ، روانپزشک اجتماعی درباره دلایل افزایش مصرف دخانیات گفت: در هر جامعه‌ای درصدی از افراد دخانیات یا انواع مواد دیگر را مصرف می‌کنند. افرادی هستند که از نظر زیست‌شناختی، زمینه گرایش به انواع این مواد را دارند، اما مسئله اینجاست که بیولوژیک، تنها عامل تعیین‌کننده نیست. یعنی از یک طرف تمام افرادی که این زمینه زیستی را دارند، در حالت متعارف مصرف‌کننده نمی‌شوند و می‌تواند عوامل دیگری هم در گرایش افراد به مصرف و وابستگی به مواد تعیین‌کننده باشد. مثل عوامل اجتماعی- روانشناختی.

این روانپزشک، با بیان این که در شرایط پایدار اجتماعی، افراد در وضعیت بهتری از سلامت روان هم به‌سر می‌برند و رفتارهای متعادل‌تری از خود نشان می‌دهند، افزود: وقتی شرایط پایدار باشد و افراد بتوانند وضعیت متعادلی از آینده‌ را برای خود متصور شوند، تعادل روانی بهتری هم خواهند داشت، اما در شرایط ناپایدار، زمانی که فرد تصور روشنی از آینده ندارد و این تصورش همراه با اضطراب باشد، یک نوع بی‌تعادلی در روان را تجربه خواهد کرد. در این شرایط یکی از راهکارهایی که افراد تصور می‌کنند می‌تواند توازن و تعادل‌شان را به آنها بازگرداند، راهکار غیرانطباقی با استفاده از دخانیات و مواد اعتیادآور است.

به گفته جلالی اینکه مطرح شود در دوران کرونا، شیوع این ویروس به‌تنهایی منجر به افزایش مصرف دخانیات و مواد دیگر شده، علمی نیست و اصولا این موضوعات تک‌متغیره نیستند: می‌توان گفت که در دوران کرونا، افراد تنش فراوانی را تجربه کردند، یا قبل از کرونا، برخی از تنش‌ها مرئی نبودند و... به‌هرحال یک وضعیت هستی‌شناختی و وجودشناختی و در عین حال یک وضعیت بهداشتی پزشکی در دوران کرونا ایجاد شد که هم افراد را با مسئله مرگ و ترس از آن روبه‌رو کرد و هم آنها را در برابر مسئله بهداشتی- پزشکی قرار داد که پیامدهای خیلی روشنی داشت. مثل زمانی که افراد مقابل چشمان ما بیمار می‌شدند و جان می‌باختند.»

جلالی معتقد است: این تنش‌ها تصویری از وضعیت شکننده انسانی ایجاد می‌کند که می‌تواند بر فرد بعد از دوران کرونا تأثیر بگذارد. به هر حال اینطور که پیش‌بینی می‌شود، نسلی که ما هستیم از این پس، با نوعی تنش و اضطراب فراتر از تنش‌های روزمره زندگی خواهیم کرد؛ چراکه تصور پاندمی بعدی و مشکلات گرمایشی و تغییرات آب و هوایی در زمین همراه ما خواهد بود و دوباره این کابوس وحشت و انزوای همگانی تکرار می‌شود. در چنین اتمسفری تنش روانی بالاست؛ در حالی که ظرفیت ما انسان‌ها محدود است.

به‌ گفته این روانپزشک، جامعه با یک انباشتگی روانی مواجه است که در پس بحران‌های اقتصادی و اجتماعی که از ۴ سال پیش رخ داده، پنهان شده است.

وی تاکید می‌کند:‌ جامعه در شرایطی وارد بحران کووید-۱۹ شد که مردم هنوز درگیر موضوعات جدی قبلی بودند که بخشی از آنها حل نشده بود. بعید نیست که هم در این دوران و هم بعد از کرونا، زمینه افزایش مصرف مواد اعتیادآور ازجمله دخانیات افزایش پیدا کند و در کنار آن مشکلات سلامت روان هم بیشتر شود و پارامترهای اجتماعی تحت‌تأثیر قرار گیرد.

جلالی افزود:‌ در شرایط فعلی، دیگر مصرف سیگار یا سایر مواد، نوعی لذت‌جویی نیست، بلکه به‌عنوان خودزنی شناخته می‌شود. افرادی که احساس منفی زیادی دارند و انگیزه زندگی را از دست داده‌اند، شروع به رفتارهای خودویرانگر و آسیب‌رسان می‌کنند. در این شرایط خودمراقبتی کم می‌شود و مسئله سلامت در اولویت افراد قرار نمی‌گیرد. حتی ممکن است گروهی از افراد برای معاینه‌های دوره‌ای هم مراجعه نکنند؛ اتفاقی که تنها به‌دلیل ناتوانی مالی نیست.

گفتنی است بر اساس جدیدترین مطالعات منتشر شده از سوی غلامرضا حیدری، رئیس مرکز تحقیقات کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی، میزان گرایش به مصرف سیگار و قلیان بالا رفته و سن مصرف کاهش پیدا کرده است. پیش از شیوع کرونا، حدود ۱۵درصد افراد بالای ۱۵سال کشور، مصرف سیگار داشتند که سهم مردان ۲۵درصد و زنان حدود ۵درصد بود. مصرف قلیان هم در زنان و مردان حدود ۲۰درصد بود. حالا بررسی‌ها نشان می‌دهد که حدود ۳۰درصد مردان و ۱۰درصد زنان سیگار مصرف می‌کنند و مصرف قلیان در هر دو جنس به ۳۰درصد رسیده است.

منبع: همشهری آنلاین