دلیریوم و دمانس

دليريوم، ناگهاني شروع مي شود ومحدوديت سني ندارد دمانس مزمن است حال آن كه دليريوم حاد است شروع دمانس تدريجي و به آهستگی است، اما دليريوم شروعی سريع دارد، دمانس برگشت ناپذير است اما دليريوم اكثراً برگشت پذير است.

اين اختلالات قبلاً تحت عنوان اختلالات رواني ـ عضوي طبقه بندي مي شدند و هم اينك نيز با اين نام بيشتر معروف هستند. Delirium به معنايOut Of line  شدن است.
30ـ20% بـيـمـاران روانـي، 20% بـيـمـاران سـوخـتـگـي، 20% بـيـمـاران بستري در c.c.u و 30%  بيمارانpost Surgery ممكن است دچار دليريوم شوند.
اين بيماري ناگهاني شروع مي شود ومحدوديت سني ندارد،اما بيماران بسيار جوان و بسيار پير آسيب پذيرتر هستند.دليريوم يك اختلال برگشت پذير حاد، مشخص باconfusion، اختلال هوشياري، بي ثباتي هيجاني، توهم و رفتار نامتناسب، خشونت بار و ناگهاني است. دليريوم مي تواند ناشی از يك اختلال داخلي، يك دارو و يا هر علت ديگري باشد.محروميت حسي دربيماران ناشنوا و نابينا مي تواند علت دليريوم باشد.
دليريوم يك فوريت پزشكي است و بايد سريعاً درمان شود. قند خون بالاو پايين، پتاسيم بالاو پايين،ضربه مغزي، تومورمغزي و...مي توانند ايجاد دليريوم كنند. نشانه های زیر نیز در دلیریوم دیده می شوند: ممكن است سيكل خواب و بيداري بيمار به هم بخورد (روز بخوابد و شب بيدار باشد)، از دست دادن حافظه  Disorientation,Recentو Misidentification وجود دارد. عواطف فرار (خوشحالي گذرا، گريه موقت و...) و اختلال در قضاوت و تفكر انتزاعي بيمار ديده مي شود. توهم بيشتر بينايي است.
 
درمان
ممكن است خود به خود بهبود یابد در عين حال ممكن است اگر درمان نشود تبديل به   Dementia شود (يا مرگ). جهت درمان بايد علت شناسايي و برطرف شود. بيماري دليريوم  Reversible است. اگر تا چهار  هفته علايم بهبود پيدا نكرد بايد به Dementia مشكوك شد. توهم ها، اختلالات رفتاري و اختلال خواب را با داروهاي مربوط درمان مي كنند.
 
دمانس
 دمانس با تخريب كلي در اعمال هوشي و غالباً با ضعف حافظه،اشكال در محاسبه ، Distractibility، تغييرات خلق وعاطفه ،اختلال درقضاوت وانتزاع و  Disorientation تظاهر مي كند. غالباً بيماري برگشت نا پذير است، چرا كه تغييرات دژنراتيو مغزي معمولاً رخ مي دهد.

انواع دمانس
1ـ دمانس آلزايمر
2ـ دمانس عروقی
3ـ دمانس دوران سالمندي

بالا رفتن سن عمده  ترين عامل خطرمحسوب ميشود .شايع ترين نوع دمانس آلزايمراست. دمانس را بايد با افسردگي زمان پيري كه ممكن است با علايم اختلال شناختي تظاهر كند افتراق داد. اين نوع افسردگي را اصطلاحاًPsedo  Dementia مي نامند.چنين بيماري بخصوص به داروهاي ضد افسردگي و ECTپاسخ مي دهد.
دمانس با  Delirium از جهاتي تفاوت دارد. دمانس مزمن است حال آن كه دليريوم حاد است (چند هفته). شروع دمانس تدريجي است، اما دليريوم شروع سريع دارد، دمانس برگشت نا پذير است اما دليريوم اكثراً برگشت پذير است، در دمانس توهم كمتر شايع است  اما در دليريوم توهم بينايي شايع است

درمان
 بيشتر حمايتي است. بيماري هاي داخلي و طبي بيمار را درمان مي كنند تغذيه مناسب، ورزش و فعاليت بيمار بايد تامين شود. محيطي براي بيمار فراهم كنيد كه داراي سر نخ هاي فراوان براي وقوف به تاريخ و زمان و مكان باشد. اختلال شناختي غالباً شب ها شدت مي يابد، ولي مي توان فعاليت در شب را براي بيمار برنامه ريزي كرد. از داروهاي گروه بنزوديازپيني و باربيتورات ها استفاده نمي شود،چون موجب بدترشدن وضعيت شناختي مي شود.
 
دمانس نوع آلزايمر(D.A.T)
دو نـوع ديـر آغـاز (شـروع بـعـد از 65 سـالـگـي) و زود آغـاز (شـروع قـبل از 65 سالگي) دارد. توسط فردي به نام Lois Alzheimer نخستين بار مطرح شد. بيماري مشخص است با علايم مطرح شده در Dementia كه علت آن دژنراسيون تدريجي و برگشت ناپذير اعصاب نوروفيبريلر است كه در قشر مخ و چند نقطه ديگر مغز مشاهده مي شود، داروي تاكرين (Tacrin) درمان انتخابي است.
 
پاركينسون(Parkinson.Disease)
يك اختلال حركتي ناشناخته و دير آغاز است كه با برادي كينزيا، Tremor at Rest، لرزش انگشت شبيه حالت تسبيح انداختن، صورت ماسك مانند، رژ يديته چرخ دنده اي و گام شتابنده (shuffling) مشخص است. IQدچار اختلال و فرد غالباً Depress مي شود. علت بيماري مشخص نيست، اما كاهش Dopamin وجود دارد. درمان با داروي(ال-دوپا)و آمانتادين است.
 
دليريوم ترك الكل (دلیریوم ترمنس)
مـعـمـولاً پـس از قـطـع يـا كاهش اخيركسي كه مصرف شديد و افراطي داشته است ظاهر مي شود. علايم دليريوم، تاكي كاردي و تعريق، توهم بينايي يا لمسي و تب و لرز دیده مي شود. درمان شامل كنترل مداوم T.P.R،كاهش تـحـريـكات، جبران عدم تعادل الكتروليتي و مشكل خواب  است. تيامين و اسيدفوليك نيز  با نظر پژشک  در مواردی مصرف مي شود.