رد پای اختلالات ‌روانی در اعتیاد به سلفی

ویدا ادبی، ‌کارشناس ‌ارشد روانشناسی بالینی، در یادداشتی در روزنامه خراسان نوشت: «یک کاربر شبکه‌های اجتماعی با انتشار ویدئویی از لحظه نجات یک خانم توسط آتش‌نشانی نوشت: «ساختمان کناری ما دچار حریق شده، اومدن نجات‌شون بدن، خانم موقع اومدن پایین داره سلفی می‌گیره! این جور همسایه‌های باحالی داریم.» تب سلفی‌گرفتن و به‌اشتراک‌گذاری آن در اینستاگرام و دیگر شبکه‌های اجتماعی، روزبه‌روز بیشتر می‌شود و حتی بعضی افراد، جانشان را در این راه از دست می‌دهند. طبق آمارهای منتشرشده در حد فاصل سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۸ میلادی، میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرفتن عکس‌های سلفی در جهان، ۲۵۹ نفر ثبت شده است که گفته می‌شود بیشتر جان‌باختگان را مردان رده سنی ۲۰ و ۲۱ ساله تشکیل داده‌اند. در ادامه و به بهانه پربازدیدشدن ویدئوی این خانم در شبکه‌های اجتماعی، نگاهی روانشناسانه به سلفی‌گرفتن زیاد خواهیم داشت.


از سلفی تا خودشیفتگی و احساس دوست‌داشتنی‌نبودن
افرادی که از زندگی خود مرتب عکس می‌گیرند و دغدغه اشتراک‌گذاری آنها را با دیگران دارند، معمولا دچار خودشیفتگی و اختلالات فکری و روانی هستند. هر چه زمان بیشتری پای شبکه‌های اجتماعی صرف شود، اختلالات شدت می‌گیرد و سلامت روانی فرد آسیب بیشتری می‌بیند. روانشناسان می‌گویند که اگر روزی بیشتر از سه عکس سلفی از خودتان می‌گیرید، باید سلامت روان خود را بررسی کنید. سلفی‌گرفتن بیش از حد می‌تواند مشکل‌ساز باشد و تحقیقات نشان داده اشتراک‌گذاری بیش از حد عکس‌های شخصی در رسانه‌های اجتماعی می‌تواند به روابط اجتماعی هم آسیب برساند. پژوهش‌ها روی صدها کاربر واقعی اینستاگرام نشان داده است کسانی که سلفی‌های زیادی ارسال می‌کنند، کمتر دوست‌داشتنی هستند، احساس موفقیت و امنیت کمتری می‌کنند و کمتر برون‌گرا هستند. به ‌طور کلی گرفتن و روتوش عکس‌های سلفی ممکن است تاثیر منفی بر تصویر بدن و عزت ‌نفس به خصوص برای دختران و زنان جوان داشته باشد. استفاده از رسانه‌های اجتماعی با نگرانی‌های ظاهری، ارتباط مستقیم دارد.

شش انگیزه افراد برای سلفی ‌گرفتن
شش انگیزه اصلی برای گرفتن سلفی وجود دارد:
۱- اعتمادبه‌نفس (مثلا گرفتن سلفی برای افزایش احساس مثبت بیشتر به خود)
۲- بهبود محیط (سلفی در مکان‌های خاص برای اثبات داشتن احساس خوب و نشان‌دادن به دیگران)
۳- رقابت اجتماعی (گرفتن سلفی برای گرفتن لایک بیشتر در رسانه‌ها)
۴- جلب توجه
۵- تغییر حالت روانی (سلفی برای این که احساس بهتری داشته باشید)
۶- انطباق ذهنی (گرفتن سلفی برای همخوانی با گروه اجتماعی و همسالان خود)


میل وسواسی اجباری به سلفی
یک مطالعه جدید جهانی نشان می‌دهد که سال ۲۰۲۱ به‌ طور میانگین هفته‌ای یک مورد مرگ و میر مرتبط با سلفی‌گرفتن رخ داد که بیشتر شامل جوانانی می‌شد که سعی می‌کردند عکس‌های سلفی پرمخاطره‌ای برای جذب فالوئرهای بیشتر در شبکه‌های اجتماعی بگیرند. در این بین، بعضی از افراد هم به اختلال سلفیتیس (selfitis) مبتلا هستند. این اختلال شامل میل وسواسی اجباری برای گرفتن عکس از خود و ارسال آنها در رسانه‌های اجتماعی به عنوان راهی برای جبران فقدان اعتمادبه‌نفس و پرکردن خلأ صمیمیت است. این اختلال در سه سطح مرزی، متوسط و شدید طبقه‌بندی می‌شود. اگر سه سلفی در روز از خود می‌گیرید اما آنها را منتشر نمی‌کنید خود را در سطح مرزی بدانید. اگر حداقل سه سلفی از خود در روز منتشر می‌کنید، دچار سلفیتیس متوسط هستید. اگر دچار وسواس و تمایل غیر قابل کنترل برای گرفتن و انتشار بیش از شش سلفی در روز هستید، دچار اختلال شدید هستید. توجه داشته باشید که ابتلا به نوع شدید این اختلال با افسردگی، اضطراب، نارضایتی از بدن و افزایش تمرکز بر ظاهر مرتبط است.


یک توصیه کاربردی به والدین
درست است که سلفی‌گرفتن می‌تواند عوارض خاص خود را داشته باشد اما به هر صورت همچنان این سبک عکس‌گرفتن، سبک محبوب عکاسی بسیاری از افراد و به‌ویژه نوجوانان و جوانان است. اگر فرزندی دارید که نگران او در این زمینه هستید، توجه داشته باشید که سرزنش او بابت این رفتار، تنها باعث تشدید عوارض در او می‌شود. پس در عوض این کار، سعی کنید ارتباط خود را با او افزایش دهید و او را تشویق کنید تا درباره این موضوع بیشتر اطلاع کسب کند. آگاهی از عوارض می‌تواند به استفاده بهتر منجر شود.»