گوناگون

کرونا جهان را وارد لایه ای به نام «ارتباط با خود از نوع رنج آور» کرد

کرونا جهان را وارد لایه ای به نام «ارتباط با خود از نوع رنج آور» کرد

پارسینه: نشست مجازی سوگواری در تنهایی با هدف تحلیل پیامدهای ارتباطی، جامعه شناختی و روانشناختی کرونا به همت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به صورت مجازی برگزار شد.

در این نشست که با دبیری منصور ساعی ، استادیار پژوهشگاه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دکتر مهدی محسنیان‌راد استاد دانشگاه امام صادق، نعمت‌الله فاضلی استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و روح‌الله شهابی استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد هر کدام از اساتید به تحلیل مسأله سوگواری در تنهایی از زاویه دید دانش خود پرداختند.

دکتر محسنیان راد در ابتدای این نشست مجازی گفت: در طول تاریخ بشر هیچ واژه ای به اندازه کرونا همه گیر نشد و وارد همه زبان ها نشد. کرونا به تمام زبان ها با یک واژه مشترک وارد شد و به نظرم پر استعمال ترین واژه در طول تاریخ بشر بوده است.

استاد دانشگاه امام صادق با اشاره به موضوع انسان و ارتباط با خود گفت: به نظرم با توجه به فراگیری و پیشروی کرونا در جهان و ایران، شرایطی برای همگان پیش آمده که وارد لایه پیچیده بسیار ناشناخته ای به نام «ارتباط درون فردی» یا به زبان عامیانه «ارتباط با خود از نوع رنج آور» شده ایم.

محسنیان راد با بیان اینکه، سوگواری نوعی ابراز اندوه عمیق برای کسی است که یک جایگاه ویژه ای از نوع جهت گیری مثبت به متوفی دارد،گفت: این اندوه عمیق در هنگام فوت نزدیکان ، امری طبیعی است. زمانی که فرد در اندوه عمیق فرو می رود تا زمانی که به آرامش و وضعیت عادی برگردد، زمان بر است. واژه چهلم یا چهل روز قطعا در طول تاریخ و از درون تجربیات گذشتگان در انسان معاصر درست شده است و مقطع مناسبی است تا فرد به حالت طبیعی خود برگردد.

او بیان کرد: شواهد علمی نشان می دهد که طولانی شدن دوره اندوه و سوگواری اگر که در تنهایی بگذرد، بیشتر رنج آور خواهد شد. امروزه در همه جوامع کرونازده، افرادی که به دلایل غیرکرونایی هم فوت می کنند از تمام مواهب سوگواری جمعی در فضای واقعی محروم می شوند و در تنهایی سوگواری می کنند. یک نکته بسیار مهم این است که این اندوه عمیق سوگوار با اجرای هنجارهای خاصی همراه است که در فرهنگ های مختلف متفاوت است. در تقریبا ۹۰ درصد جوامع پوشیدن لباس سیاه یکی از این نمادهای ارتباطی مرتبط با سوگواری است. می دانیم در بندرعباس سوگواری همراه با حرکت ها و رفتارهای خاص است. یا مثلا در هند طبق تجربه ای که داشتم شاهد تدفین مادری بودم که همه اقوام به آرامی شاهد سوزاندن جسد بودند و کسی عکس العمل پر جنب و جوشی نداشتند. اینها مجموعه ای از کنش ها و به کارگیری نشانه های ارتباطی است.

از دیدگاه دکتر محسنیان راد، سوگواری هم بروز درونی و هم بروز بیرونی دارد که همه آنها دربرگیرندۀ مجموعه ای از کنش ها است. او توضیح داد: از نحوه ایستادن نزدیکان متوفی در مجلس ترحیم به ترتیب جایگاه و میزان قرابت با متوفی، نوع رفتاری که انجام می دهند. اینها مجموعه ای از نشانه های ارتباطی هستند که از یک فرهنگ به فرهنگ دیگر فرق می کنند. این هنجارها و رفتارها در دوره ای از زمان رخ می دهند. خارج از دیگر هنجار محسوب نمی شود.

این استاد دانشگاه با اشاره به دو گونه سوگواری در دوران کرونا گفت: یکی تجربه اندوه عمیق همراه با کمک دیگران با برگزاری هنجارهای سوگواری و دیگری، تجربه اندوه عمیق بدون کمک دیگران. مثلا در مذهب شیعه وقتی کسی، صدای صدا لا اله الا الله را هنگام تشریع میّتی می شنود و می بیند، میت را همراهی می کند و به تشیع میت می پیوندد و اطرافیان متوفی در آن لحظات احساس می کنند که تنها نیستند.اما در نوع دوم یعنی تجربه اندوه عمیق بدون کمک دیگران در اجرای هنجارهای سوگواری، اصلا هنجارها به هم می ریزد و زمینه و امکان اجرا وجود ندارد.

محسنیان راد درباره عوامل تاثیر گذار در کنش های ارتباطی افراد هنگام سوگواری توضیح داد: سه عامل مهم تعیین می کند که کنش ارتباطی سوگواران در چه درجه ای قرار دارد. یکی جایگاه سوگوار در هرم وابستگی فرد از دست رفته است. در نظر بگیرید که در نوک هرم نزدیکترین درجه وابستگی فرد به متوفی مثل فرزندان و همسر تا پایین ترین درجه وابستگی به متوفی نظیر کسانی که مغازه را تعطیل کرده و ایستاده اند تا تشییع آغاز بشود، قرار دارند.پس جایگاه سوگوار در هرم وابستگی متوفی یک عامل مهم در کنش های ارتباطی او است. عامل دوم این است که سوگوار چه وزنی به اطلاعات مربوط به مرگ فرد از دست رفته می دهد و عامل سوم، درجه انتظارات دریافت آن اطلاعات( خبر مرگ عزیزان) است. فرد چه میزان انتظار دریافت خبر یک مرگ ناگهانی را دارد.

استاد ارتباطات دانشگاه امام صادق افزود: کسانی که در نوک هرم وابستگی قرار دارند به طور نسبی، بالاترین وزن اطلاعاتی را به خبر درگذشت متوفی می دهند. این موضوع را لیتل جان این طور تحلیل می کند که ما به هنگام مواجهه با هر اطلاعاتی وزن مشخصی به آن می دهیم که تابع عوامل مشخصی است. که حاصل همه آن عوامل درجه اهمیتی است که آن اطلاعات برای ما دارد. در مورد اطلاعات دریافتی از رسانه ها نیز این دیدگاه مطرح است که هر قدر وزن تعیین شده بیشتر باشد، میزان توجه و اثرپذیری از آن بیشتر است. اما عامل مهم درجه انتظار دریافت اطلاعات است.مترقبه یا غیرمترقبه بودن اطلاعات اینجا نقش دارد. مثلا درجه بالای انتظار دریافت اطلاعات در کنار وزن بالای اطلاعات، بروز اندوه کمتری به دنبال دارد تا درجه پایین انتظار اطلاعات و وزن متوسط اطلاعات. در همان حال درجه پایین انتظار دریافت اطلاعات و وزن بالای اطلاعات اندوه بیشتری را به دنبال دارد.

او تصریح کرد: در سوگ در تنهایی بیشترین فشار را بر دارندگان پایین ترین درجه انتظار دریافت اطلاعات و بالاترین وزن اطلاعات وارد می کند. در کرونا دقیقا از لحظه ای که از بیماری نزدیکان تان باخبر می شوید تا انتهای بیماری، تنها ۱۴ روز طول می کشد. این چهارده رو، در مقایسه با بیماری که مدت ها است که درگیری بیماری مزمن قلبی و دیابت و سرطان دارد، دوره غیرمترقبه ای است. یعنی ظرف ۱۴ روز این درجه ها از صفر به ۱۰۰ تبدیل می شود، دو هفته ای که در آغاز به دلیل نامشخص بودن آن در چهارده روز فشار مضاعفی را برای افراد در نوک هرم ایجاد می کند و وقتی به مرگ منجر می شود، سوگوار با یک فرسایش عمومی جسمی و روحی وارد مرحله سوگواری می شود. چون هیچگونه اطلاعاتی در مورد اینکه این مسیر درمان جواب می دهد یا نه، ندارد. و بیش از همیشه به کارهای مناسکی پرکنش متقابل و پرهنجار واقعی نه مجازی احتیاج دارد.

او در ادامه به کارکردهای سوگواری جمعی پرهنجار واقعی و رابطه اش با ارتباطات دورن فردی پرداخت و گفت: ارتباطات درون فردی، وسیع ترین لایه ارتباطی ما است و ارتباط رسانه ای پایین حجم ارتباطات انسان را به طور طبیعی در بر می گیرد. ارتباط با خود دو گونه است که یکی یک ارتباط محاوره ای و صامت به صورت گفتگوی درونی است و دیگری مکالمه ای شنیدنی و بیرونی که به خود فرد ارجاع داده می شود و فرد با خودش حرف می زند که شاید دیگران هم آن را بشنوند که در حال گفتگو با خود است. ارتباط با خود هم می تواند آگاهانه و عامدانه انجام بشود و هم ناخودآگاه.

محسنیان راد توضیح داد: ارتباط با خود هنوز یکی از پیچیده ترین و ناشناخته ترین سطوح ارتباط برای ارتباط شناسان است که با تفکر متفاوت است و ظهور بیرونی ندارد و یا کمتر دارد و لذا از جبرهای هنجارهای اجتماعی برای ارتباط کاملا رها است. چون رها از قیود ارتباط اجتماعی است، اجازه بیشترین ادراک و تفسیر انتخابی از موضوع را به فرد(سوگوار) می دهد. درک پدیده مرگ و تفسیر ماهیت مرگ به دلیل جاودانگی این سوال مهم و به طور عملی بی جوابی همه انسان های در طول تاریخ از همه موضوعات برای ارتباط به ویژه ارتباط با خود دشوارتر است.به نظرم «رنجی» که ادراک و تفسیر انتخابی در سوگواران مرگ های کرونایی ایجاد می کند، علاوه بر اینکه متاثر از عوامل درجه وابستگی فرد متوفی، درجه انتظارات دریافت اطلاعات و وزن اطلاعات است، به میزان زیادی به هویت و شخصیت فرد هم بستگی دارد.مثلا بیشتر کسانی که تقدیرگرا و آخرت باور هستند به هنگام مواجهه با مرگ عزیزان شان در موضع ترکیب درجه انتظار پایین دریافت اطلاعات و وزن بالای اطلاعات و درجه وابستگی بالای فرد، در مدیریت رنج و اندوه خود تواناتر هستند و این با ویژگی ادارک انتخابی و تفسیر انتخابی از مرگ انجام می شود. ادارک و تفسیر انتخابی یعنی اینکه فرد کوشش می کند بر اساس چارچوب های مرجع خاص خود و آنچه می شنود و می بیند و در ارتباط با خود هر آنچه دریافت می کند را با باورهایش سازگار کند.

محسنیان راد معتقد است مهم ترین کارکرد سوگواری جمعی پرهنجار واقعی به زبان ساده این است که حواس شما را پرت می کند تا فرد به وادی ارتباط باخود پررنج نیفتد. زیرا فرد سوگوار در حالت تنهایی اندوه عمیقی را در ارتباط با خود متوجه می شود که بسیار رنج آور است.

این استاد دانشگاه در ادامه به تاثیرات حضور افراد در کنار فرد بازمانده اشاره کرد و گفت: طبق تحقیقات انجام شده زمانیکه فرد دچار سوگ از دست دادن عزیزی می شود، همراهی دیگران در فرستادن پیام های از جنس همدردی با بازمانده تنها ۳ درصد می تواند تسکین بخش برای بازمانده باشد و بقیه ۹۷ درصد به حضور افراد در کنار بازمانده برمی گردد. این نوع حضور به معنای تنها نگذاشتن و بیشتر گوش دادن همدلانه است و همه اینها در واژه به نام «خدمت حضور» معنا پیدا می کند.مهم ترین ویژگی خدمت حضور می تواند همین مسأله باشد که اجازه ندهد فرد به ارتباط با خود برود و گوش دادن همدلانه راهکاری برای نجات برای نرفتن فرد برای ارتباط با خود است.

او ادامه داد: در چند دهه گذشته در متون درسی ارتباطات، فصلی به نام گوش دادن نبود و بیشتر بر صحبت کردن و گفتگو تاکید می شد، در حالیکه الان چندین سال است که فصولی به نام گوش دادن به دروس اضافه شده است. گوش دادن همدلانه در سوگواری ها به شدت تاکید شده است.

محسنیان راد در ادامه به کارکرد گوش دادن همدلانه اشاره کرد و بیان کرد: این نوع گوش دادن باعث می شود تا نوعی تخلیه در فرد بازمانده صورت بگیرد. به نوعی نگرانی هایش تخلیه می شود در نتیجه این تخلیه، نوعی آرامش برای فرد ایجاد می شود. کارکرد دوم این است که برای ذهن افراد بازمانده موضوع شفاف می شود و راهکارهایی برایش نمایان می شود. در اینجا باید به این نکته اشاره کنم که ارتباط با خود با تفکر متفاوت است. تفکر برای حل مسأله است و هر اندیشمندی هر محصولی دارای تفکر است. سومین کارکرد گوش دادن همدلانه این است که ممکن است خود فرد بازمانده به راهکارهایی دست پیدا می کند. به طور کلی فرد به یک آرامش بیشتری می رسد و این دوره را با راحتی بیشتری طی می کند.

در ادامه این نشست دکتر نعمت الله فاضلی در ابتدای صحبت های خود با تحلیل چرایی مسأله شدن سوگواری در تنهایی توضیح داد: منظورم از مسأله شدن سوگواری در تنهایی این است که مرگ از همان لحظه تولد انسان، متولد می شود و از همان لحظه، ماتم و غم از دست دادن انسان در دل آدمیان می نشیند و همین باعث شد تا فرهنگ به عنوان مجموعه ای از معناها و راهبردها و الگوهایی که ما انسان ها آنها را برای رویارویی برای زندگی شکل می دهیم، مرگ در کانون این فرهنگ قرار بگیرد و مجموعه ای از راهبردها و مدل های فرهنگی و طرحواره های شناختی برای معناپذیر کردن مرگ به وجود میآ ید که می توانیم به آنها «آیین های مرگ» بگوییم.

او ادامه داد: آیین های مرگ دربرگیرنده مراسم های تشییع و تدفین تا آیین های تسکین بخشیدن به انسانهاست‌. در واقع مجموعه ای از آیین ها، فرهنگ جامعی در تمام جوامع تشکل داده است. شاهدیم از همان زمان انسان های تکامل گرا، همگی درگیر این آیین های مرگ بودند و هستند. برای علوم اجتماعی و جامعه شناسی همواره این مسائل از موضوعات قابل توجه بوده است. چون این آیین ها دریچه ای برای شناخت جامعه و انسان هستند.

این استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، با اشاره به اینکه مرگ در نوع خود یکی از بزرگترین معماها برای پژوهشگران علوم اجتماعی است، بیان کرد: در همه فرهنگ ها و اقوام، مسأله آیین های مرگ اهمیت دارد و همین باعث شده تا انسان شناسان در همه کشورها بر روی شناخت این مقوله متمرکز شوند. هر فرهنگ و تاریخ و جامعه ای شیوه خاصی از برساخت شدن مرگ و معنای مرگ را تجربه می کند. در کشور ما مرگ به شیوه خاصی برساخته شده است. پیش از اسلام به یک شکل بوده، بعد از اسلام شکل دیگر. در دوره معاصر تا الان ما با یک «گسست معنا» در مرگ روبرو بوده ایم. این گسست بیشتر تاریخی بوده است. یعنی یک شکلی از تغییر در معنای هویت مرگ در زندگی ایرانی آشکار شده است.

فاضلی با توضیح درباره این گسست معنا در خصوص مرگ گفت: محققان درباره این تغییر در حوزه مرگ توضیحاتی داده اند. خانم هاجر قربانی پژوهشگر مردم شناسی، سال گذشته کتابی را منتشر کرد که اولین کتابی است که مساله مرگ را از جنبه های گوناگون و از دیدگاه نویسندگان اجتماعی و فرهنگی شرح داده است و مسأله شدن آیین های مرگ را هم توضیح داده اند.

او تشریح کرد: مسأله شدن آیین های مرگ به این دلیل است که باعث تغییرات عمیقی در نحوه برگزاری سوگواری و آیین ها و معنای مرگ شده است. مرگ از معنای امری طبیعی زیستی یا یک تقدیر ابدی بیرون آمده و از معناهای تاریخی که یا در پرتو الهیاتی یا در چشم انداز طبیعی بود، خارج شده و مرگ تبدیل به امری شده که می توان آن را کنترل کرد و می توان آن را دستکاری کرد و می توان برداشت های متکثر و متنوع از آن داشت.

این انسان شناس با نگاهی اجتماعی به تغییر معنای مرگ در زندگی ایرانیان بیان کرد: فرآیندهایی که در چند دهه اخیر در ایران به وجود آمده، مرگ، سوگ و ماتم را دستکاری کرده و با فرآیندهای متعدد پزشکی، بوروکراتیک شدن مسأله مرگ، مداخله های گسترده ایدیولوژیکی و سیاسی مرگ و درآمیختن مرگ با شهرنشینی و تکنولوژی و درآمیختن مرگ با سازمان مدرن زندگی اجتماعی همه این موارد مذکور به طور طبیعی آیین های مرگ را دستخوش تغییر کرده است. به این معنا که هر چقدر جامعه، فرآیندهای معاصر شدن خود را بیشتر تجربه می کند،(فرآیندهایی مثل رسانه ای شدن، بروکراتیک شدن، شهری شدن، جهانی شدن و….) مسأله مرگ، سوگ و ماتم و رویارویی بشر با آن نیز دستخوش تغییرات جدی شده است.

فاضلی معتقد است احساس ماتم و اندوه و آیینی که برای ابراز اندوه به کار می گیریم، برگرفته از برساخت های جمعی فرهنگی و تاریخی هستند. او توضیح داد: در حال حاضر اگر چه فرد در خلوت و تنهایی خود آنها را تجربه می کند، اما رمزگان عاطفی و احساسی که ماتم و معنای آن را شکل می دهد، بخش عظیمی از آن به برساخت های جمعی فرهنگی و رسانه ای و اجتماعی است که باید از آن زاویه به آن نگاه کرد.

این استاد دانشگاه با اشاره به تغییرات در مفهوم مرگ و ارتباط آن با شهرنشینی گفت : با توسعه شهری و شهرهای مدرن مثل تبریز و تهران و….ما شاهد اولین مواجه با مفهوم مرگ شهری شده هستیم. چون از همینجا آرامستان ها هویت جدیدی در فضای شهری پیدا می کنند. تا اینکه به دورانی می رسیم که آرامستان ها از شهرها خارج و به حاشیه شهرها می روند. سمبل همه اینها بهشت زهرای تهران هست. اتفاقی که در دوره قاجار و دور بعد یعنی دوره پهلوی شکل گرفت و بعداً گسترش پیدا کرد. آرامستان ها به عنوان یک فضای تاریخی جمعی جدیدی از معنای مرگ است. مرگ را از درون امامزاده ها و محل ها بیرون آورد و به حاشیه شهر راند.

او توضیح داد: بوروکراتیک شدن مقوله مرگ به این معنا است که با تولد آدم ها و فوت آنها و ثبت این موارد در شناسنامه افراد، به نوعی تبدیل به بخشی از آمار دموگرافیک جامعه می شود و نوعی کنترل نظارت اجتماعی و سازمانی جدیدی برای مرگ است تا تحولاتی که با پیدایش رسانه ها و مطبوعات و رادیو و تلویزیون به وجود آمد که مقوله بازنمایی مرگ شکل دیگری به خود گرفت.

فاضلی به عرفی شدن مسأله مرگ برای افراد می پردازد و گفت: نکته مهم دیگر، عرفی شدن مسأله مرگ در جامعه است. به معنای درگیر شدن همه مردم ایران با ارزش های دنیوی و فهم دنیوی از مقوله مرگ و زندگی است و به نوعی عقلانی شدن مواجه ما با مقوله مرگ است که با فرایند پزشکی شدن بدن و سلامتی این موضوع را بسیار برجسته تر می کند.

او ادامه داد: یعنی میزان باورهای عمیق آدمیان با اینکه مرگ واقعا چه معنایی دارد ، معنای خود را از دست می دهد و این مفهوم سست تر می شود و در نتیجه به لحاظ معنایی، تلقی های بدیهی به وجود می آید که البته در این مورد جامعه ما همدست و همگن نیست. به مقداری که باورهای الهی و متافیزیکی درباره مرگ تغییر می کرد، مسأله تجاری و مسلکی شدن آیین های مرگ نیز بیشتر می شود.

فاضلی درباره نوع سوگواری افراد در تنهایی ناشی از مرگ های کرونایی چنین تحلیل کرد: اگر همه این موارد را کنار یکدیگر بگذاریم، به نکته مهمی می رسیم که آقای دکتر محسنیان از آن تحت عنوان ارتباط با خود یاد کردند. به نظرم در دوران کرونا، آن ارتباط با خود، تنها شدنش بیشتر شد. چون در واقعیت روز به روز جامعه، آیین های بیرونی را مصرفی، تجاری و وجوه مادی مرگ را پررنگ می کرد. اما وجوه درونی و معنایی درباره مرگ نحیف تر و کمرنگ تر شد و اغلب ما این باور و تجربه زیسته را داشتیم. مثلا شاهد برگزاری مراسم ها با آداب و آیین های فراوانی چون مراسم های پررنگ و لعاب تر و سنگ های گران قیمت تر در دهه های اخیر بودیم و همه این ها نشانه ای بود برای اینکه بدانیم تغییر مفهوم مرگ و سوگواری معنای خود را از سال ها پیش شروع کرده بود.

او ادامه داد: سوگواری در تنهایی در یک فرایندی اتفاق افتاد که سال ها پیش رخ داد و آنچه کرونا برای ما رویت پذیر کرد، یک تنهایی بود که در واقعیت جامعه کمابیش رخ داده بود. کاری که کرونا کرد سوگ را کم کرد. به نوعی قید سوگواری را زد.


روح الله شهابی، استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی هم در ابتدای صحبت های خود توضیح داد: در ادبیات روانشناسی هنوز به اندازه کافی پژوهش درباره سوگواری ناشی از پاندمی کرونا انجام نشده است و این مسئله، صحبت بر پایه پژوهش درباره این پاندمی را سخت می کند. با این حال گفته می شود به ازای هر مرگ ۹ نفر سوگوار می شوند. البته با توجه به ویژگی های جامعه ما این عدد احتمالاً بیشتر است. به عبارتی در یک سال گذشته چند میلیون از هموطنانمان دچار سوگی شده اند که با سوگ ناشی از کرونا اشتراک های زیادی دارد.

او گفت: مجموعه عواملی دست به دست هم می دهند تا هموطنان ما آمادگی ابتلا به سوگ پاتولوژیک یا پیچیده را داشته باشند. اول؛ مشخصه های پروماتیک مرگ ناشی از پاندمی کرونا است. دکتر محسنیان اشاره کردند که مرگ ناشی از کرونا خیلی ناگهانی و غیرمنتظره اتفاق می افتد، علاوه بر آن بیمار در شرایط انزوا و تنهایی کامل است و فرصت خداحافظی با آشنایان و نزدیکانش را ندارد. شواهد پژوهشی نشان می دهد بستگان و نزدیکان افرادی که در آی سی یو فوت می کنند، ۲ الی ۳ برابر بیشتر از مرگ های دیگر احتمال ابتلا به سوگ پاتولوژیک را دارند، افراد در یک ضعف بدنی شدید فوت می کنند، دارای علائمی چون زجر تنفسی هستند، علاوه بر آن بازماندگان اجازه در آغوش کشیدن یکدیگر را ندارند و… . مجموعه این عوامل یک وجه پروماتیک به مرگ ناشی از کرونا می دهد و باعث می شود ضربه روحی شدیدی به بازماندگان وارد شود.

این استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی علاوه بر وجه پروماتیک، نحوه به تصویر کشیدن مرگ ناشی از کرونا در رسانه ها را بر روی سوگواری تاثیرگذار خواند و گفت: در پژوهشی اخبار مربوط به مرگ های ناشی از کرونا در ۷ روزنامه پرمخاطب انگلیسی تحلیل محتوا شده بودند و نشان داد که رسانه ها در آن دوره برای مرگ ناشی از کرونا از توصیفاتی مثل احساسات گرایی، مدیریت نامطمئن، استیصال و… استفاده می کنند. در عین حال از کادر درمان و فوت شدگان کادر درمان به شایستگی یاد می کنند. نکته مهم این مطالعه، احساسات گرایی است که از مرگ در روایت رسانه ای وجود داشته است. باید توجه داشته باشیم که اگر احساسات گرایی متعادل نباشد ممکن است به حساسیت زدایی منجر شود. کاهش حساسیت نسبت به مرگ و میر، به کم شدن حمایت اجتماعی برای بازماندگان می انجامد که بر روی سوگ، اثر منفی دارد.

شهابی با اشاره به مفهوم سازی یا گفتمان سوگ در جامعه گفت: به نظر می آید در دوره پاندمی کرونا، ساخت مفهوم سوگ در جامعه ما از حوزه عمومی و مرتبط با آیین ها و سنت ها به سمت پزشکی شدن پیش رفته است. به عبارتی به نظر می رسد به موازات کم شدن سهم جامعه در سوگ، افراد برای تسکین سوگشان به دنبال دارو درمانی و روان درمانی باشند که احتمالا نتوانند آن را برطرف کنند و یک تجربه عدم موفقیت و عدم توانایی در حل سوگ به تجاربشان اضافه شود.

او به آسیب دیدن ماهیت اجتماعی سوگ در دوره پاندمی کرونا اشاره کرد و گفت: سوگواری اساسا یک ماهیت اجتماعی دارد و در محیطی که افراد بتوانند یکدیگر را حمایت و تقویت کنند، بهتر سازگار می شود. با این حال ماهیت اجتماعی سوگ در دوره پاندمی کرونا به شدت آسیب دیده است. اساساً تشییع جنازه آیین یا رسمی برای جلب حمایت دیگران از فرد داغ دیده بوده است و مراسم هفتم و چهلم به این حمایت تداوم می بخشید ولی تغییر آیین های سوگواری در دوران کرونا مانع از شکل گیری این حمایت و تداوم آن شد.

شهابی ادامه داد: در ماه های اول شیوع کرونا، افراد تمایلی برای صحبت کردن درباره مرگ عزیزانشان نداشتند. یعنی بازماندگان و افرادی که برای حل سوگشان نیازمند ارتباط و صحبت با دیگران بودند، به دلیل ترس ناشی از انگ، درباره شرایط مرگ نزدیکانشان سکوت کرده بودند.

او به ویژگی های فردی سوگواران و تاثیر آن بر میزان حل شدن طبیعی یک سوگ پیچیده اشاره کرد و گفت: ویژگی هایی چون توانایی افراد در سازگاری با مشکلاتشان، دلبستگی هایی که در دوران کودکی وجود داشته، سوگ ها و جدایی های گذشته، وسواس، اضطراب و افسردگی های گذشته، سلامتی جسمانی ضعیف فرد، کیفیت رابطه فرد با متوفی و… از جمله عوامل فردی هستند که می تواند در حل شدن طبیعی یک سوگ پیچیده موثر باشند.

شهابی گفت: مرگ های قابل پیشگیری مورد دیگری است که می تواند در حل شدن طبیعی یک سوگ پیچیده موثر باشند. به عنوان مثال فردی که کرونا را به مادر یا پدرش منتقل کرده و منجر به فوتشان شده، سوگ عمیق و پیچیده ای را می گذراند. مرگ پدر یا مادر برای او مرگ قابل پیشگیری تفسیر می شود.

او تصمیمات اتخاذ شده مرتبط با سلامت عمومی را از دیگر عواملی خواند که روند مواجهه با سوگ را بدتر می کند و گفت: به عنوان مثال منع برگزاری مراسمات، الزام به تشییع در ساعت مشخص و با حضور تعداد مشخصی از افراد و… ممکن است منجر به خشم و عصبانیت در افراد بازمانده شود و متعاقباً روند مواجهه با سوگ را بدتر کند.

شهابی پیشنهاد داد: برای اینکه سوگ پیچیده در جامعه شیوع پیدا نکند و واکنش طبیعی اتفاق بیفتد، باید از راه های مختلف به توسعه روابط اجتماعی در اطراف سوگواران کمک کنند، مسئله سوگ به عنوان بخشی از برنامه های نظام سلامت به رسمیت شناخته شود و از بازماندگان حمایت اجتماعی شود.

ارسال نظر

اخبار مرتبط سایر رسانه ها
    اخبار از پلیکان

    نمای روز

    اخبار از پلیکان

    داغ

    حواشی پلاس

    صفحه خبر - وب گردی

    آخرین اخبار