روابط دوجانبه و تحولات اوکراین، محور سفر وزیر خارجه لهستان به تهران

بر اساس بیانیه وزارت امور خارجه لهستان «زبیگنیو رائو» قرار است در این سفر سه روزه(۱۷ تا ۱۹ اردیبهشت)، علاوه بر ملاقات با حسین امیرعبداللهیان همتای ایرانی خود، با آیت الله ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری اسلامی ایران و محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی دیدار می کند.

در این بیانیه آمده است که مذاکرات رسمی بین دیپلمات‌های ارشد لهستان و ایران، فرصتی را برای بحث و گفتگو درباره مهم‌ترین موضوعات مرتبط با همکاری‌های دوجانبه، به‌ویژه در مورد حوادث اوکراین فراهم می‌کند. رائو به عنوان رئیس کنونی سازمان امنیت و همکاری اروپا قرار است موضع لهستان را در مورد وضعیت امنیتی اروپای شرقی ارائه کند.

بر اساس گزارش بیانیه یادشده، امضاء موافقتنامه همکاری در زمینه های فرهنگی، آموزشی، علمی، ورزشی، جوانان و رسانه های گروهی بین دولت جمهوری لهستان و دولت جمهوری اسلامی ایران از دیگر برنامه‌هایی است که در دستورکار دیپلمات‌های ارشد لهستانی قرار دارد.

در همین حال خبرگزاری رسمی لهستان PAP گزارش داد که آقای رائو در اقدامی که موید روابط دوستانه سنتی بین لهستان و ایران است، از آرامستان لهستانی‌ها در تهران و اصفهان بازدید خواهد کرد. در این گزارش آمده است: رائو به سربازان و پناهندگان لهستانی و دیگر کشورها که در جنگ جهانی دوم در ایران مورد استقبال قرار گرفتند، ادای احترام خواهد کرد.

مروری بر تاریخ روابط ایران و لهستان

روابط دیپلماتیک ایران با لهستان از یک قدمت طولانی برخوردار است. سکه‌های ایرانی دوران سامانیان که در قلمرو لهستان کشف شد، گواه تاریخ روابط (در این مورد اقتصادی) بین دو کشور است که به هزار سال پیش می‌رسد.

البته اولین سندی که گواهی مکتوب از تماس های رسمی ایران و لهستان است به سال ۱۴۷۴ و نامه اوزون حسن، فرمانروای ایرانی از سلسله آق قویونلو، به کازیمیر چهارم یاگیلون (کازیمیرز یاگیلونچیک)، پادشاه وقت لهستان بر می‌گردد.

لهستانی‌ها در آن دوره، همیشه در میان هیئت‌های اروپایی که با دربار صفوی در ایران ارتباط داشتند، حضور داشتند و این تماس‌ها باعث شد که زبان، فرهنگ و صنایع ایرانی جایگاه ویژه‌ای در میان اشراف لهستانی داشته باشد.

در سال ۱۷۹۵، ایران یکی از تنها دو کشور جهان بود که هرگز به طور رسمی تقسیمات و اشغال لهستان را به رسمیت نشناخت. در عوض، ایزدور بوروسکی افسر لهستانی نیز در جریان نبرد هرات در سال ۱۸۳۸ جان خود را در دفاع از تمامیت ارضی ایران فدا کرد.

علاوه بر این، ایران یکی از اولین کشورهایی بود که زمانی که لهستان پس از جنگ جهانی اول استقلال خود را دوباره به دست آورد، جمهوری لهستان را به رسمیت شناخت و با استقرار یک نمایندگی در ورشو، روابط دیپلماتیک خود را از سرگرفت. همچنین ادعا می شود که حتی قبل از جنگ جهانی اول، ایران کنسول افتخاری در ورشو داشته است.

در دسامبر ۱۹۲۰ یک نمایندگی دیپلماتیک ایران توسط اسد بهادر در ورشو افتتاح شد. در ابتدا آقای بهادر تا مارس ۱۹۲۲ کاردار و سپس تا اکتبر ۱۹۲۶ به عنوان وزیر مختار مشغول به کار بود. در سال ۱۹۲۵، جمهوری لهستان نیز نمایندگی خود را در تهران افتتاح کرد و دو سال بعد معاهده دوستی که یکی از مهم ترین اسناد پیوند دو کشور را تشکیل می‌دهد امضاء شد و روابط دوستانه دو کشور حالتی پایدار و نهادینه به خود گرفت.

در طول جنگ جهانی دوم و اشغال لهستان، حدود ۱۲۰ هزار شهروند لهستانی آزاد شده از زندان‌های سیاسی شوروی در سیبری به ایران، جایی که پذیرایی انسان دوستانه و مهمان نوازی ایرانیان از مهاجران نقش مهمی در تحکیم روابط اجتماعی، فرهنگی و سیاسی داشت، سرازیر شدند.

پس از پایان جنگ، تعدادی از مهاجران لهستانی در ایران ماندند و امروزه در چندین شهر از جمله تهران، گورستان‌هایی با قبرهای لهستانی وجود دارد.

تحولاتی از جمله تأسیس انجمن ایران شناسی در سال ۱۹۴۲ در تهران و تشکیل انجمن پیشاهنگی و راهنمایی لهستان و مدارس لهستانی در سراسر ایران گواهی تاریخی بر حضور مهاجران لهستانی در کشور است.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، دولت سوسیالیست وقت لهستان از اولین کشورهایی بود که حکومت نوین اسلامی ایران را به رسمیت شناخت. در آن دوره، رایزنی‌ها و همکاری‌های سیاسی از طریق تبادل هیأت‌های مقامات عالی‌رتبه، نمایندگان مجلس، وزرا و معاونان وزیران صورت گرفت.

همکاری جمهوری اسلامی ایران و جمهوری لهستان از طریق رایزنی های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در سطح وزیران، هیئت های اقتصادی و فرهنگی و به ویژه نمایندگان وزارتخانه های امور خارجه دو کشور همچنان ادامه دارد.

آخرین تحولات در روابط دو جانبه

وزرای امور خارجه ایران ولهستان اسفند ماه گذشته در گفت‌وگوی تلفنی وضعیت روابط دوجانبه، تحولات منطقه ای و بین المللی از جمله بحران اوکراین و مذاکرات وین گفتگو و تبادل نظر کردند.

وزیر امور خارجه کشورمان در این گفتگوی تلفنی از تلاش های دولت لهستان برای کمک به آوارگان و پناهجویان جنگ اوکراین به ویژه برای انتقال اتباع ایرانی تشکر و قدردانی کرد.

وزیر امور خارجه لهستان نیز در این گفت و گوی تلفنی ضمن اشاره به سابقه تاریخی روابط دو کشور به ویژه میزبانی انساندوستانه مردم ایران از مهاجران لهستانی طی جنگ جهانی دوم، این روابط را برای هر دو طرف افتخار آمیز ذکر کرد و اظهار داشت: تاکنون ۱۴۰۰ ایرانی از مرز اوکراین وارد لهستان شده اند و تلاش مقامات ما در جهت کمک به آنها پس از اتفاقات ناگوار در اوکراین و ترک لهستان همراه با خاطره خوب بوده است.

امیر عبداللهیان نیز متقابلا وجود مجموعه ای از ذهنیت های مثبت میان مردم دو کشور را در روابط دیرینه دو دولت با اهمیت توصیف کرد و آمادگی کشورمان را برای برگزاری مراسم مشترک گرامی داشت هشتامین سالگرد میزبانی ایرانیان از اتباع لهستانی همزمان با سفر وزیر خارجه لهستان به تهران اعلام کرد.

وزیر امور خارجه کشورمان با اشاره به ارسال یک فروند هواپیما حامل کمک های بشردوستانه با همکاری هلال احمر و صلیب سرخ جهانی و اعلام آمادگی برای ارسال کمک های انساندوستانه به آوارگان اوکراین اظهار داشت: تیم های امدادی ایران با هماهنگی صلیب سرخ جهانی آماده هر گونه همکاری و ارائه کمک های بشردوستانه به پناهجویان در لهستان می باشند.

امیر عبداللهیان موضع کشورمان را مبتنی خاتمه بحران اوکراین از مسیر راه حل سیاسی دانست و افزود: ما بر مبنای اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و بدون اعمال استاندارد دوگانه، جنگ را نه در اوکراین، نه در یمن و افغانستان و نه در هیچ جای جهان راه حل نمی دانیم.

زبیگنیو رائو موضوع کریدور انسانی برای خروج زنان و کودکان و ارائه کمک های غذایی و دارویی به آوارگان از اوکراین را یک ضرورت اساسی دانست و تاکید کرد: برخی از سازمان های بین المللی از جمله صلیب سرخ جهانی تلاش می کنند یک کریدور انسانی با رعایت مسائل نظارتی ایجاد و مستقر نمایند و تاکنون لهستان پذیرای یک و نیم میلیون پناهجو از اوکراین بوده است و احتمالا این عدد به پنج میلیون نفر بالغ خواهد شد و به این جهت حمایت های بین المللی برای همسایگان اوکراین اهمیت حیاتی دارد.

وزیر امور خارجه لهستان از اعزام یک تیم امدادی کشورمان به لهستان برای کمک به پناهجویان با هماهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در ورشو و بخش همکاریهای منطقه ای وزارت خارجه لهستان استقبال نمود و ابراز امیدواری کرد جامعه بین المللی کمک های بشردوستانه به اوکراین و همسایگانش را بیش از پیش افزایش دهد.

سعید خطیب زاده سخنگوی وزیر امور خارجه کشورمان می‌گوید که در جریان دیدار دیپلمات‌های ارشد دو کشور، طیف وسیعی از مسایل دوجانبه، منطقه ای و بین المللی مورد گفت وگو و تبادل نظر قرار خواهد گرفت.

بر اساس برنامه اعلام شده وزیر امور خارجه لهستان تا نهم ماه «می» (۱۹ اردیبهشت) در ایران خواهد بود.