فضیلت نیمه شعبان و احیای آن مانند شب قدر

از جمله‌ی شب‌های پر برکت و با فیض ماه شعبان، شب پر فضیلت نیمه شعبان است که دارای ارزش‌های معنوی زیادی است و از لحاظ برتری و با فضیلت بودن همانند شب‌های قدر دارای ارزش و منزلت فراوان می‌باشد همانطور که در مقام معنوی شب‌های قدر فرموده اند: «فإنّها لیلة آلی الله علی نفسه الا یردّ سائلاً له فی‌ها ما لم یسأل معصیة». (طوسی، الامالی، ص ۲۹۷.)
در سپیده دم پانزده شعبان سال ٢۵۵ هجری قمری نوزادی چشم به جهان گشود که با آمدنش دنیا را سراسر نور فرا گرفت و، چون آن کودک جحت الخلف بر روی زمین است و مایه‌ی خیر و برکت جهانیان، چرا که با ظهورش زمین را سراسر شادی و عدل پر خواهد کرد و ظلم و ستم برچیده خواهد شد برای همین نیمه شعبان، این شب مبارک ممکن است با شب قدر همسانی داشته باشد چرا که به بعضی اعمال شب قدر نیز در این شب توصیه شده است که انجام نیز آن‌ها مستحب می‌باشد.
احیا
اهمیت احیای شب نیمه شعبان و اعمال آن
رسول اکرم (ص) در برتری این شب پر خیر و برکت می‌فرمایند:
خداوند در شب نیمه شعبان به اندازه‌ی ریگ‌های زمین و موی گوسفندان بندگانش را می‌آمرزد. (مجلسی، بحارالانوار، ج ۹۴، ص ۸۶.) این کلام پر گهر نشانگر عظمت و شکوه شبی است که حتی ریزترین گناهان نیز به واسطه‌ی این شب مورد مغفرت قرار می‌گیرد.
سخن ارزشمند امام صادق (ع)
از حضرت صادق (ع) روایت است که می‌فرماید از حضرت باقرع از فضیلت و برتری شب نیمه شعبان سؤال شد فرمود:آن شب برترین شب‌ها بعد از لیلة القدر است و در آن شب است که خداوند فضل خود را به بندگان عطا می‌فرماید و آن‌ها را به کرم خود می‌آمرزد. پس در تقرّب جستن به سوی خدا در این شب تلاش کنید. همانا شبی است که خدا قسم یاد کرده به ذات مقدّس خود که سائلی را از درگاه خود دست خالی برنگرداند و نیمه شعبان شبی است که حقتعالی آنرا برای ما و امامان در مقابل شب قدر که برای پیامبرص است، قرار داده است. (مفاتیح الجنان، ص ۲۷۲.)
سخن ارزشمند امام صادق (ع) نیز بیانـگر این مطلب است که نیمه‌ی شعبان به اندازه خودش، یک شب قدر تلقی می‌گردد و یکی از مهمترین شب‌هایی است که سرنوشت امور را به دست می‌گیرد چرا که از لحاظ مقام و منزلت معنوی با شب قدر همسانی و حالت مساوات دارد: «انّها اللیلة التی جعل‌ها الله لنا أهل البیت بإزاء ما جعل لیلة القدر لنبیناصلی الله علیه و آله و سلم» خداوند کریم همانطور که شب قدر، این شب عزیز و پرفیض را به رسول اکرم لطف و مرحمت نمود نیمه‌ی شعبان را نیز از لطف و کرم خود به اهل بیت و مومنین بخشش نمود.
آیت الله جوادی آملی در باره سرّ نهانی که در مورد همتایی شب تولد امام عصر با شب قدر وجود دارد فرموده اند:
امام باقر (ع) در یک جلسه‌ی پرسش و پاسخ در باره مقام و منزلت شامخ نیمه شعبان فرموده اند که باشکوه‌ترین شب بعد از شب قدر شب نیمه‌ی شعبان است که خداوند در این شب عزیز بخشش خود را بر امتش روا داشته است و با بزرگواری و سخاوت خود بندگانش را مورد رحمت و آمرزش قرار می‌دهد پس اگر می‌خواهید دراین شب پر خیر و برکت به تقرب خداوند دست یابید پس در این شب بسیار تلاش کنید و اعمالش را به جای بیاورید چرا که خدواند مهربان خودش گفته است هیچ نیازمندی را تا زمانی که به گناه آلوده نگردد از رحمت بی کران خود محروم نمی‌کند. (الامالی، طوسی، ص ۲۹۷ و مفاتیح الجنان - ص ۲۷۲)

خواندن دعای کمیل

از اعمال سفارش شده‌ی شب نیمه‌ی شعبان، خواندن دعای کمیل در سجده است روایت شده که کمیل گوید دیدم حضرت علی (علیه‎السلام) این دعا را در شب نیمه شعبان در سجده خواندند.
زیارت امام حسین (ع)
در شب نیمه‌ی شعبان زیارت سالار شهیدان به خصوص در صورت امکان در کنار قبرش بسیار سفارش شده است، فضیلت زیارت امام حسین (ع) در شب نیمه شعبان در کتاب مفاتیح الجنان این گونه آمده است:
افضل اعمال این شب و باعث آمرزش گناهان است و هر که خواهد با او مصافحه کند روح صد و بیست و چهار هزار پیغمبر زیارت کند آن جناب را در این شب و اقل زیارت آن حضرت آن است که به بامی برآید و به جانب راست و چپ نظر کند پس سر به جانب آسمان کند پس زیارت کند آن حضرت را به این کلمات «السَّلامُ عَلَیْکَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَیْکَ وَ رَحْمَهُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ» و هر کس در هر کجا باشد در هر وقت که آن حضرت را به این کیفیت زیارت کند امید است که ثواب حج و عمره برای او نوشته شود. زیارتی دیگر که هم برای نیمه شعبان و هم برای اول ماه رجب نقل شده است؛ از حضرت صادق (ع) روایت است که هر که زیارت کند امام حسین (ع) را در روز اول ماه رجب، البته حق تعالی بیامرزد او را و از ابن ابی نصر منقول است که از حضرت امام رضا (ع) سؤال کرد که در کدام وقت بهتر است که زیارت کنیم امام حسین (ع) را؟ فرمود که در نصف رجب و نصف شعبان. شیخ مفید و سید بن طاوس ذکر کرده اند که این زیارت که ذکر می‌شود برای روز اول رجب و شب نیمه شعبان است و لکن شهید علاوه کرده بر آن شب اول رجب و شب و روز نیمه رجب و روز نیمه شعبان را، پس به حسب فرموده ایشان این زیارت برای شش وقت است.

اهل بیت و قرآن مجید به هیچ عنوان از هم جدا نیستند

انسان بی گناه و کامل که نمونه‌ی بارز آن اهل بیت هستند که در عدالت شبیه قرآن مجید می‌باشند و براساس حدیث متواتر ثقلین این دو یعنی اهل بیت و قرآن مجید به هیچ عنوان از هم جدا نیستند و همیشه و در کنار هم خواهند بود قرآن بیانگر کتاب تدوینی خداوند کریم و انسان معصوم و مبری از گناه بیانگر کتاب تکوینی خداوند می‌باشد. آنگونه که با نازل شدن قرآن در یک برهه‌ی زمانی مشخص، آن شب معروف، ارزش و منزلت پیدا کرده و شب قدر می‌شود و با ظهور امام پاک و معصوم از منبع بی کران رحمت الهی بهره مند می‌گردد و در یک زمان خاص و مشخص آن شب، به عنوان شب قدر تلقی می‌گردد و بعنوان یک شب پر فیض و برکت بدل می‌گردد و زمین و زمان نیز از این خیر و برکت سرشار می‌گردد.
طبق این گفته‌ها تولد امام معصومی که میلادش همزمان با شب قدر یکی است پس درستی و امامت او نیز باید با شب قدر برابری کند. آنچه که در مورد حضرت فاطمه‌ی زهرا و هم چنین تولد، ولی عصر امام زمان (عج) مبنی بر تطبیق حقیقت صاحبان مبارک شب باشکوه قدر یا معرفی میلاد آن‌ها به نام شب قدر عنوان شده است از اصل تمثیل است نه تعیین، همانطور که در دعای شب مبعث پیامبر (ص) از تجلی اعظم یا حقیقت باطن قرآن سخن می‌گوید:اللّهمّ إنّی أسئلک بالتجلّی الأعظم فی هذه اللیلة من الشّهر المعظّم والمرسل المکرّم. (بلد الامین، شیخ کفعمی)
تمامی روایاتی که از معصومان بزرگوار برجای مانده نیز بیانگر این مطلب است که یک پیوند و درهم تنیدگی عجیبی بین عترت و قرآن وجود دارد که حدیث ثقلین نیز این مسئله را که این دو از هم جدا نخواهند بود را به روشنی برای عالمیان آشکار کرده است این همیشگی بودن و جدایی ناپذیری در مقام معرفت نیز وجود دارد. امامان معصوم برای شناساندن خود از قرآم کریم کمک می‌گیرند و برای معرفی این کتاب آسمانی از حقیقت خودشان سخن می‌گویند، زیرا هیچ یک از این‌ها را بدون آن یکی نمیتوان شناخت.
همانطور که در مطالب بالا هم اشاره کردیم امام زمان جحت الهی بر روی کره خاکی هستند و نمونه یک انسان کامل که تمامی فضیلت‌های نه تنها اهل بیت (ع) در ایشان نهفته است بلکه ایشان ازمنبع لایزال الهی سرشته شده اند و به این جهت است که شب میلاد ایشان مساوی با لیالی قدر گردیده است. زمان ولایت امام زمان (ع) از شب تولدشان در نیمه شعبان آغاز گردیده است تا زمانی که غیبت‌های ایشان به پایان برسد و ایشان ظهور کنند و جهان را از ظلم و ستم رهایی بخشند و عدل و داد را در گستره پهناور این جهان خاکی بگستراند.
به خاطر اینکه حضرت مهدی قائم (عج) نه تنها عصاره فضائل اهل بیت وحی (علیهم السلام)، بلکه تمام انسان‌های کامل است، زمان تولد آن حضرت در میان سایر روز‌های مبارک و تولد امامان معصوم دیگر، دارای برجستگی خاص و ویژه‌ای است و شبی از شب‌های قدر محسوب می‌شود. گویی در زمان زندگی ما که امام زمان (عج) ولایت دارند، مقدرات عالم در مراتبی رقم می‌خورد که از شب نیمه شعبان و تولد آن حضرت شروع می‌شود و در شب‌های ماه مبارک رمضان یکی پس از دیگری تثبیت می‌شود.
نیمه شعبان
عید میلاد حضرت مهدی (عج)
در قرآن کریم بزرگداشت و گرامیداشت آیات خدا از نشانه‌های تقوای قلب و صفات متقیان دانسته می‌شود:﴿ومَن یُعَظِّم شَعئِرَ اللهِ فَاِنَّها مِن تَقوَی القُلوب﴾ (آیه ۳۲ سوره حج) و وجود گرامی امام معصوم از برترین آیات، نشانه‌ها و شعائر آن ذوات قدسی الهی است و تکریم و بزرگداشت در ایام میلاد یا شهادت، مصداق تعظیم شعائر خدای سبحان است؛ اما در بزرگداشت ائمه هدایت به ویژه امام عصر (عج) کاری شایسته انجام است که در پرتو آن، کشور امام زمان (عج) تا ظهور حضرت، ولی عصر، تا حد ممکن از خطرات در امان بماند.
بعضی از کار‌هایی که در این اعیاد مذهبی انجام می‌شود مانند چراغانی‌های زیبا، تهیه کیک‌های بزرگ و شادباش گفتن است که در برخی موارد به میلاد حضرت مهدی (عج) کاملا بی ارتباط است، به طوری که در ژاپن، چین و سایر ممالک الحادی و در عید‌های موهوم و بی اساسی که هیچ حقیقتی در پس آن‌ها وجود ندارد نیز این اعمال صورت می‌پذیرد، در حالی که باید کار‌ها و برنامه‌هایی را در این جشن‌های بزرگ و ایام خجسته انجام داد که با مولود آن عید پیوند داشته باشند و، چون از دستاورد‌های ظهور حضرت بقیة الله الاعظم (عج) بلوغ عقل انسان‌ها و کشف گنجینه‌های فهم بشر است، در چنین روز‌های خجسته‌ای می‌بایست کار‌هایی انجام شود که رشد و تکامل فهم و عقل انسان‌ها و منتظران آن حضرت را تأمین می‌کند. آنجایی که برای فهم و رشد عقل تلاش می‌شود، شایسته بزرگداشت عید میلاد حجة بن الحسن (علیه السلام) و جایگاه اهل انتظار است.
مفسر بزرگ قرآن می‌فرماید:
در ظهور بابرکت و السرور امام عصر (عج) هیچ تردیدی وجود ندارد و همه عالم در انتظار ظهور ایشان هستند؛ امّا یکی از معانی ظهور یا لازمه آن، پیروزی است چنان که یکی از بارزترین مصادیق امر خدا، همان دین الهی است. هدف نهایی بعثت همه پیامبران، پیروزی دین خدا بر تمام مکتب‌های باطل یا منسوخ است:لِیظهِرَهُ عَلَی الدّینِ کُلِّهِ ولَو کَرِهَ المُشرِکون، (سوره مبارکه التوبة آیه ۳۳) و مهم‌ترین عامل تحقق چنین هدفی، رهبری انسان‌های کامل معصوم به ویژه وجود مبارک حضرت مهدی (عج) است، چرا که ایشان با تأیید خاص خدا و در ظلّ زمینه سازی معصومان پیشین که همه آنان المستقرین فی أمر الله هستند و شکوفایی خردورزی و عقلگرایی مردم از یکسو و بالندگی عدالت پروری جامعه از دیگر سو موفق می‌شود امر خدا و دین او را اظهار و بر سایر آراء و مکاتب برتری بخشد و در پرتو غلبه فکری و فرهنگی سایر پیروزی‌ها را به دست آورد و همان طور که در مقطعی محدود و در سایه عنایت ویژه خدای سبحان، پیروان راستین حضرت مسیح (ع) بر کافران، پیروز شدند:… فَاَیدنَا الَّذینَ ءامَنوا عَلی عَدُوِّهِم فَاَصبَحوا ظهِرین (سوره صف) برای تمام جهان نیز صلح و عدل مبسوط الهی پیش بینی شده است که وجود مبارک حضرت بقیة الله (عج) که خاتم اوصیا و عصاره همه ذوات مقدس قبلی است، عهده دار تأمین و اظهار آن است.
وظایف شخصی منتظران
به طور واضح هر منتظری باید اهل پیوند با خداوند بزرگ باشد و ضمن درخواست روزی در ابعاد ذیل، برای درونی کردن و استقرار این صفات در خویش تلاش کند:
نیت خالصانه
اصلاح انگیزه اعمال (نیت) و خلوص هرچه بیشتر از هر شائبه شرک و ریا در تمام مراتب خود به طوری که هیچ موردی به غیر از اطاعت امر الهی و انجام دادن آنچه موجب رضای حق است در نیت انسان سهم نداشته باشد، از وظایف اهل انتظار است:وصدْق النیة.
نیت خالص
دوری از معصیت
هر گناهی ار موانع مسیر حرکت به سوی خدا و مهم‌ترین عامل سقوط انسان است، به همین دلیل کسی ک منتظر واقعی است می‌بایست ضمن درخواست توفیق الهی در ترک گناهان، تمام تلاش خود را در تحقق چنین صفتی به کار گیرد. گفتنی است گناهان، هرچند به کوچک و بزرگ (صغیره و کبیره) قسمت شده اند، هر نافرمانی خدای متعالی گناهی بزرگ است:وبُعد المَعصیة.
توفیق طاعت
منتظر حقیقی هم اهل اطاعت خدا، پیامبر (ص) و امام معصوم (ع) است و هم توفیق چنین فرمانبری را همواره از خدای سبحان می‌خواهد:اللّهمّ ارزقنا توفیق الطاعة.
شناخت محرّمات الهی
ترک معاصی، امکان پذیر نیست مگر با شناخت مواردی که خداوند سبحان با حکمت بالغه اش بر بندگان حرام کرده است. و، چون حرام یعنی آنچه دریدن پرده آن، روا نیست خواه آن چیز، حق باشد یا دین و یا قانون و یا… منتظری که محرمات الهی را نشناخته و حرمت آن را حفظ نکند، چه بسا به شکستن حریم آن‌ها گرفتار آید، از این رو شناختن محرمات الهی ضروری است:وعرفان الحُرمة.
وظیفه منتظران راستین
قلب انسان منتظر، ظرف مبارکی است که هر مظروفی شایسته آن نیست. مظروف شایسته قلب مؤمن، معرفی و وظیفه منتظران راستین است:
۱. کسب نور معرفت
معرفت اخصّ از علم است و به علمی اطلاق می‌شود که با تمییز کامل معروف از غیر خود و ادراک خصوصیات آن همراه است. منتظران حقیقی باید به اکتساب علم بسنده نکنند و با عمق بخشیدن به گستره علوم به کسب معرفت نایل آیند، که هر معرفتی علم هست؛ اما هر علمی معرفت نیست.
۲. کسب نور علم
کسب دانش و خروج از سیاهی نادانی، وظیفه منتظران ظهور امام عصر (عج) است و، چون علوم اکتسابی بدون آموزش و تعلم حاصل نمی‌شوند، از این رو تعلیم و تعلم و تلاش در جهت کسب علم حصولی و نیز تهذیب دل برای ادراک حقایق با علم حضوری، وظیفه هر مسلمان منتظری شمرده شده است.
فردی که در انتظار بهترین و کریم‌ترین انسان زمان خویش به سر می‌برد بهتر است از خداوند، اعطا و ازدیاد و حفظ کرامت خود را در اسباب کرامت طلب کند و همچنین در تحقق آن دست از تلاش برندارد.
۳. درخواست استقامت در مسیر هدایت:
افراد‌ی که از هدایت باری تعالی بهره مندند؛ امّا پس از زمانی کوتاه، با روی آوردن به هوس‌ها و امیال خویش و غفلت از حق، از جاده هدایت خارج شده و به بیراهه ظلالت افتادند به طوری که نور هدایت خود را در شب دیجور گمراهی خاموش کردند، پس منتظران حقیقی می‌بایست در مسیر هدایتی که خدای سبحان آن‌ها را به آن رهنمون شده است استقامت ورزند و با تمسّک به علم و ایمان از هر اعوجاجی دوری جویند تا مشمول هدایت‌های برتر که محصول استقامت در مسیر هدایت است باشند:والاستقامة.
استقامت
۴. درخواست هدایت تکوینی خاص:
آنچه مایه کرامت جان آدمی است، هدایت یافتن به نور دین الهی و حفظ تقوا است. کسانی که به مسیر اطاعت او هدایت نشوند، در سیاهی جهالت‌ها و انحراف‌ها سرگردان بوده و از کرامت الهی انسان محروم خواهند شد. فرد منتظر باید با تلاش و کوشش علمی، زمینه افاضه هدایت تکوین را هر لحظه در خود پرورش دهد:واکرمنا بالهُدی.
زبان، ترجمه اندیشه و عق انسان است به همین دلیل توفیق نیک گفتاری زبان و صیانت از آن برای اهل انتظار ضروری است. منتظران حقیقی باید با توجه به شرایط پیش روی خود در صیانت زبان خویش کوشا باشند:
الف) حکیمانه سخن گفتن
گفتن سخنان بی محتوا و بی فایده که نه در کار دنیا سودی دارد و نه در امور دینی، کار حکیمانه‌ای نمی‌باشد، زیرا چیزی که حکیمانه نباشد، لغو است و اهل ایمان از لغو دوری می‌کنند. به همین دلیل شایسته است که اهل ایمان حکیمانه سخن بگویند و زبان را از سخنان لغو صیانت کنند:والحکمة.
ب) سخن صائب گفتن
منتظر راستین حضرت عصر (عج) می‌بایست جز به راستی سخن به زبان نیاورد و از گفتار غیر صائب (به جدّ یا به هزل) دوری کند:وسدّد ألسنتنابالصواب.

منبع: نمناک