آیا سالمندی دوران شادتری نسبت به جوانی است ؟

نتایج یك پژوهش نشان می‌دهد سالمندی دوران شادتری نسبت به جوانی است و اغلب سالمندان در این دوران واقعا از دوران جوانیشان شادترند. این پژوهش ادعا می‌كند، برخلاف نظر رایج میان مردم مبنی بر شادتر بودن جوانان نسبت به سالمندان، پیرها شادتر هستند.
گر از اطرافیانتان بپرسید که آیا با بالا رفتن سن شادتر خواهیم شد یا غمگین‌تر، احتمالا این پاسخ را از اغلب آنها دریافت خواهید کرد که هرچه انسان جوان‌تر باشد شادتر است؛ اما مطالعات علمی نشان می‌دهد که این پاسخ درست نیست.
برای آنکه درک بهتری از رابطه میان سن و شادی داشته باشیم باید ابتدا به این پرسش پاسخ دهیم که شادی چیست و چه کسانی شاد هستند.
از دید روانشناسان صفت شاد به افرادی اطلاق می‌شود که طیفی از احساسات مثبت و منفی را در زندگی تجربه می‌کنند. این افراد از زنده بودن شادمانند، رضایت نسبی نسبت به زندگیشان دارند و اتفاقات بد را به بدبختی تعبیر نکرده و از آنها به عنوان تغییرات در زندگی یاد می‌کنند.
 بنابراین برخلاف تصور عموم، افراد شاد کسانی نیستند که در زندگی دچار غم و مشکل نمی‌شوند، بلکه افرادی هستند که آن را به عنوان بخشی از زندگی پذیرفته و در صورت امکان به دنبال حل مشکلات هستند.
گرچه بالا رفتن سن با مشکلات جسمی و ذهنی همراه است اما پیامدهای مثبتی را نیز به همراه دارد که سبب شادی می‌شوند
 
عوامل موثر بر شادی کدامند؟
به نظر می‌رسد چهار عامل اصلی بر شادی موثرند: جنسیت، صفات شخصیتی، شرایط خارجی و سن.
زنان به طور کلی کمی شادتر از مردان هستند. با وجود آنکه تعداد زنانی که دچار افسردگی می‌شوند بیشتر از مردان است اما به طور کلی زندگی شادتری نسبت به مردان دارند.
روانشناسان دلیل بالاتر بودن میزان افسردگی میان زنان را به بروز قویتر احساسات آنان مرتبط می‌کنند چرا که در اثر کلیشه‌های رایج در جامعه بروز احساسات برای مردان می‌تواند تحقیر و تمسخر به همراه داشته باشد، اما زنان به راحتی از احساسات خود صحبت کرده و از بروز آن پروایی ندارند.
 صفات شخصیتی از دیگر عوامل موثر بر میزان شادی و غم افراد است. درون‌گرایی، برون‌گرایی، روان‌رنجوری، وفاداری و تغییرپذیر بودن از جمله این صفات هستند. این صفات که معمولا درونی هستند و از دوران کودکی در انسان شکل می‌گیرند اما از عوامل بیرونی نیز تاثیر می‌پذیرند، بر میزان رضایتمندی افراد از زندگیشان نقش مهمی دارند.
عوامل خارجی از جمله میزان درآمد، روابط خانوادگی، موفقیت‌های شغلی و اجتماعی از دیگر عوامل تعیین کننده میزان شادی و غم در زندگی هستند.
چهارمین عامل موثر بر میزان شادی سن افراد است. گرچه بالا رفتن سن با مشکلات جسمی و ذهنی همراه است اما پیامدهای مثبتی را نیز به همراه دارد. با افزایش سن و تجربه کاری افراد درآمد بالاتر و پس‌انداز بیشتری دارند، مسئولیت‌های آنها در برابر فرزندانشان کمتر می‌شود، به تعادل احساسی-روانی رسیده‌اند، وقت آزاد بیشتری دارند و قادرند تصمیمات قاطع‌تری بگیرند. مجموع این عوامل سبب می‌شود که افراد مسن نسبت به زمان جوانی احساس رهایی و شادی بیشتری داشته باشند؛ چیزی که از آن به نام پارادوکس سالخوردگی یاد می‌شود.
 
 
 دانشمندان می‌گویند هم افراد جوان و هم سالمندان تصور می‌كنند دوران جوانی شادترین دوران زندگی انسان است اما در حقیقت تحقیقات خلاف این قضیه را نشان داده است.
 پژوهشگران می‌گویند جوانان میزان ناراحتی خود را در دوران پیری به اشتباه تخمین می‌زنند؛ پیرها نیز میزان شادمانی دوران جوانیشان را به اشتباه به خاطر می‌آورند‌و‌همین‌باعث می‌شود تصور كنند در‌آن‌دوران‌شادتر بوده‌اند.

همه مردم فكر می‌كنند وقتی دیگران به سن سالمندی می‌رسند، دوران غم انگیزی در زندگیشان آغاز می‌شود. اما بد نیست بدانید یك پژوهش جدید نشان می‌دهد، این باور تنها در مورددیگران صدق می‌كند، یعنی در حالی كه حتی خود سالمندان فكر می‌كنند سالمندان دیگر اندوهگین و غم زده هستند، در مورد خودشان چنین تصوری ندارند.

این پژوهش كه به وسیله پژوهشگران دانشگاه میشیگان و با همكاری یك موسسه خدمات بهداشتی انجام شد، بیش از ۵۴۰ فرد بالغ را در دو گروه سنی ۲۱ تا ۴۰ سال و بالای ۶۰ سال مورد مطالعه قرار داد. از همه شركت‌كنندگان خواسته شد تا میزان شادمانی خود را در سن حاضر، در سن ۳۰ سالگی و در سن ۷۰ سالگی تخمین بزنند و نیز بگویند كه به نظر آنها اغلب مردم در این سنین چه قدر شاد هستند.
این یافته ها حاكی از آن بود كه سالمندان به میزان شادی خود در سن حاضر رتبه بهتری داده بودند تا جوانان. جوانان پیش‌بینی كرده بودند همه مردم وقتی به سنین بالا می‌رسند، میزان شادیشان كاهش می‌یابد ولی آنها خود شامل این قانون نمی‌شوند!
سالمندان هم اعلام كرده بودند كه هرچه سنشان بالاتر رود،از همسن‌های خود شادتر خواهند زیست. به عبارت دیگر هم سالمندان و هم جوانان فكر می‌كردند نسبت به میانگین جامعه برتری دارند! نتایج این پژوهش در مجله <مطالعات درباره شادی> كه یكی از مهم‌ترین‌ مجله‌های‌ روانپزشكی مثبت ‌اندیشی است به چاپ رسید.

پژوهشگر اصلی و نویسنده این تحقیق، دكتر <هیثر لیسی> می‌گوید: <در كل،مردم اشتباه می‌كنند كه فكر می‌كنند شادمانی آدم با افزایش سن كم می‌شود. پژوهش ما و سایر تحقیقات قبلی نشان داده كه مردم به مرور زمان احساس شادی بیشتری پیدا می‌كنند.> وی ادامه می‌دهد: <نه تنها جوانان‌فكر می‌كنند پیرها كمتر شاد هستند، بلكه سالمندان بر این عقیده‌اند كه آنها و دیگران در گذشته شادتر بوده‌اند. هر دوی این باورها غلط است.>

● سلامت تنها دلیل شادی نیست
بررسی فوق یكی از اولین مطالعاتی است كه قدرت افراد را در تخمین زدن و پیش بینی میزان شادمانی‌شان می‌سنجد. اكثر مطالعات قبلی در زمینه شادمانی بر روی افرادی با بیماری‌های مزمن و ناتوانی‌ها متمركز بودند.

دكتر <پیتر اوبل> یكی دیگر از محققان این پژوهش و رئیس مركز تحقیقاتی علوم رفتاری و تصمیم‌گیری در پزشكی، در گذشته تحقیقاتی از این دست را انجام داده و دریافته است كه افراد بیمار به طور شگفت‌آوری شاد هستند و حتی گاهی دقیقا معادل افراد سالم احساس خوشبختی می‌كنند. این موضوع نشان‌دهنده روحیه و سازگاری افراد با شرایط‌شان است.
وی می‌گوید: <مردم اغلب فكر می‌كنند شادمانی به شرایط و محیط مربوط است و این بدان معناست كه اگر اتفاق خوبی بیفتد آنها شادمانی ماندگار را تجربه خواهند كرد و اگر رویداد بدی برایشان پیش بیاید، باید مدت درازی افسرده و ناامید باشند.
اما در واقع احساس خوشبختی افراد از یك سری منابع روحی درونی منشا می‌گیرد، منابعی كه با افزایش سن رشد می‌كنند و قوی‌تر می‌شوند. افراد در برخورد با فراز و نشیب‌های زندگی بهتر عمل می‌كنند و نتیجه ‌این ‌است ‌كه ‌به مرور ‌زمان‌شادتر می‌شوند، هرچند شرایط محیطی اطرافشان مثلا سلامت آنها رو به افول می‌گذارد.>

یك تحقیق دیگر هم كه به تازگی انجام شده نشان می‌دهد ثبات عاطفی حتی در طول دهه هفتم زندگی همچنان به تكامل خود ادامه می‌دهد. این پژوهش می‌گوید سالمندان شادمانی را بهتر و ترس را كمتر درك می‌كنند.

دانشمندان می‌گویند این تاییدی بر عقیده رایج میان مردم است كه پیری انسان را پخته و نرم می سازد.در گذشته نیز تحقیقات نشان داده بودند كه افراد سالمند ثبات عاطفی و احساسی بیشتری از جوانان دارند.
دانشمندان به دنبال یافتن تغییراتی در مغز كه موجب این پختگی می‌شود،به داوطلبان ۱۲ تا ۷۹ ساله عكس‌هایی از چهره انسان را نشان دادند كه نشانگر ترس، شادی، خشم، انزجار و ناراحتی بود. آنها در حین تماشای عكس ها از مغز افراد تصاویری را تهیه كردند.
این تصاویر نشان می‌داد كه سالمندان دقیق‌تر می‌توانستند به حالات نشان‌دهنده شادی توجه كنند و نوجوانان در تشخیص ترس دقیق‌تر عمل می‌كردند.
دكتر هلن فیشر مردم‌شناس از دانشگاه راجرز در نیوجرسی آمریكا استدلال می‌كند كه به دلیل پخته تر بودن سالمندان، زیستن در كنار آنها می‌تواند برای جوانان نیز سودمند باشد.
او می‌گوید: <اجداد ما زمانی كه در قبایل زندگی می‌كردند، از وجود سالمندان در كنار خود بهره می بردند و از آنها برای حل اختلافات جمع كمك می‌گرفتند.> داشتن افراد سالمند در جمع جوانان، منافع بی‌شماری خواهد داشت. یك پژوهشگر دیگر هم می‌گوید: <این نتایج شواهد تازه‌ای هستند مبنی بر اینكه سلامت عاطفی و احساسی انسان با افزایش سن بیشتر می‌شود و قدرت انتخاب ما برای كنترل احساسات مثبت و منفی افزایش می یابد.>
 
● چه چیزی سالمندان را شاد می كند؟
واقعیت این است كه در حال حاضر بسیاری از سالمندان آن طور كه باید از زندگی شان لذت نمی‌برند. برای كمك به آنها و برای اینكه آنها را افسرده و اندوهگین نبینید، راه های زیادی وجود دارد.
‌‌ بهتر است به رژیم غذایی سالمندان توجه كنید و كاری كنید كه تمام مواد لازم به بدن آنها برسد.
به آنها توصیه كنید ورزش كنند و فعالیت بدنی مناسب داشته باشند. ورزش نه تنها به پیشگیری از تحلیل رفتن قوای بدنی و ذهنی این افراد كمك می‌كند بلكه حتی در مواردی نقش درمان‌كننده دارد.
در یك پژوهش مشخص شد كه ورزش كردن می‌تواند درست به اندازه داروهای ضد‌افسردگی برای سالمندانی كه به اختلال افسردگی اساسی مبتلا هستند،كمك كننده باشد.
به نور محیط زندگی آنها توجه كنید. زیستن در محلی روشن و آفتابی سبب می‌شود تا سالمندان روحیه بهتری داشته باشند.
 اگر می توانید سالمندان را به بیرون ببرید تا از نور روز استفاده كنند و امكان نشستن در كنار پنجره را برایشان فراهم كنید.
از سالمندان بخواهید در یك فعالیت هدفمند كه از استعدادها و خلاقیت‌هایشان در آن كمك می‌گیرند، شركت كنند. حتی شركت هفتگی در یك فعالیت خیریه می‌تواند برای سالمندان احساس بسیار مطبوعی ایجاد كند.
به صحبت‌های آنان گوش كنید و از آنان حمایت كنید. همه افراد در هر سنی كه باشند نیاز به حمایت اجتماعی دارند و این نیاز در سنین بالا بیشتر می‌شود. بزرگترین هدیه‌ای كه كسی می‌تواند به سالمندان تقدیم كند، اختصاص دادن ساعتی برای گوش دادن به آنهاست.
تمرین‌های آرامش و تمركز، نگریستن به صحنه‌های زیبا و هنری و گوش دادن موسیقی نیز می‌تواند به آرامش و شادمانی آنها كمك شایانی كند.
برای تكمیل شادی سالمندان به محیط زندگی آنها توجه بیشتری داشته باشید. كاری كنید كه سالمندان در محیطی امن و راحت زندگی كنند.
مدت‌ها پیش دانشمندان دانشگاه اوهایو پژوهشی را ترتیب دادند كه در آن عواملی را كه به شادتر زیستن سالمندان كمك می كند، شناسایی كنند.
آنها اظهار كردند در صورتی كه می خواهید پیرها را خوشحال كنید، باید كاری كنید كه آنها سالم باشند، درآمد خوبی داشته باشند و بتوانند به راحتی به اطراف حركت كنند.
 آنها دریافتند كه این عوامل برای خوشحال كردن سالمندان حتی از زیستن در یك محله خوب و داشتن ارتباط نزدیك با دوستان، خانواده و همسایه ها نیز مهم‌ترند.