شایع‌ترین اختلالات روانپزشکی در نوجوانان ایرانی چیست؟

علی اسدی، در دومین «وبینار جهانی سواد و سلامت کرسی یونسکو با موضو ع بهداشت روان مدارس» که امروز (پنجشنبه، ۵ اسفند) برگزار شد، اظهار کرد: معلمان نقش گسترده‌ای در سلامت روان دانش‌آموزان دارند؛ آن‌ها می‌توانند از طریق آموزش‌های خود مراقبتی و مهارت‌های پایه زندگی به ارتقاء سواد سلامت روان دانش آموزان کمک کنند.

وی با اشاره به دومین نقش معلمان در ارتقاء سلامت روان دانش آموزان، افزود: اگر آن‌ها با علایم و نشانه‌های پایه اختلالات رفتاری، خلقی و ذهنی در دانش آموزان آشنا باشند، به نوعی از قبل آموزش‌های لازم را گرفته باشند و در این زمینه توانمند باشند؛ می‌توانند دانش آموزان دارای اختلال را شناسایی یا غربال کنند، سپس آن‌ها را به سطوح بالاتر درمانی ارجاع دهند.

اسدی با اشاره به مسئولیت معلمی و امکان رصد کردن رفتارها و نشانه‌های روانشناختی دانش آموزان، گفت: معلم آشنا به این حوزه می‌تواند با مهارت برقراری ارتباط با دانش آموز و خانواده، با والدین صحبت کرده و آن‌ها را نسبت به مشکل فرزندشان آگاه کند و سپس اقدامات بعدی مثل ارجاع به مراکز مربوطه انجام شود.

معاون مدیر کل دفتر سلامت روان وزارت بهداشت با استناد به مطالعه انجام شده در سال ۱۳۹۵ بر روی نوجوانان ۵ تا ۱۸ سال در مورد اختلالات روانپزشکی، توضیح داد: حجم نمونه در این پیمایش ملی، تعداد ۳۰ هزار و ۵۳۲ شرکت کننده بودند که از این تعداد ۶ هزار و ۲۰۹ نفر یعنی۲۲.۳۱ درصد دارای حداقل یک اختلال روانپزشکی تشخیص داده شدند.

وی توضیح داد: اختلالات اضطرابی و اختلالات رفتاری بالاترین شیوع را در بین اختلالات داشته‌اند، همچنین اختلالات خوردن و اختلالات سایکوتیک کمترین شیوع را به خود اختصاص داده‌اند.

اسدی خاطرنشان کرد: با در نظر گرفتن برخی عوامل جمعیت شناختی، شیوع اختلالات تغییرات مختصری نشان می‌دهد. به‌طور مثال شیوع اختلالات روانپزشکی به تفکیک جنسیت در دختران ۲۰.۶۲ و در پسران ۲۴.۳ درصد گزارش شده است. شیوع اختلال در گروه سنی ۶ تا ۹ سال ۲۲.۲ درصد، در گروه سنی ۱۰ تا ۱۴ سال ۲۳.۱۰ درصد، در گروه سنی ۱۵ تا ۱۸ سال ۲۱.۷ درصد گزارش شده است. همچنین ساکنین شهر ۲۳ درصد و ساکنان روستا ۱۶.۸ درصد دارای اختلال تشخیص داده شدند. پدران با سطح تحصیلات بالاتر و مادران با تحصیلات کمتر، فرزندانی سالم‌تر از نظر اختلالات روانپزشکی داشته اند.

این متخصص سلامت روان با استناد به نتایج حاصل از تحلیل اطلاعات دموگرافیک این پژوهش، توضیح داد: تحصیلات والدین یکی از عوامل اثرگذار در اختلالات روانپزشکی دانش آموزان است، به‌طوری که بیشترین میزان اختلال در میان فرزندان پدران دارای تحصیلات راهنمایی و دبیرستان و کمترین میزان در میان پدران با تحصیلات لیسانس دیده شد.

وی در ادامه به نتایج حاصل شده از تحصیلات مادران اشاره و تصریح کرد: بیشترین میزان اختلال در میان فرزندان مادران دارای تحصیلات راهنمایی و دبیرستان و کمترین میزان در میان مادران بدون سواد دیده شد.

اسدی با توجه به مجموع نتایج حاصل از تحصیلات والدین، خاطرنشان کرد: سواد بیشتر پدران و سواد پایین‌تر مادران اثرات مثبتی در کاهش اختلالات روانپزشکی فرزندان دارد.

معاون مدیرکل سلامت روان وزارت بهداشت با استناد به نتایج جمع‌آوری شده از میزان تحصیلات والدین و ارتباط آن با اختلالات روانپزشکی فرزندان، تصریح کرد: بیشترین میزان اختلال در میان فرزندان پدران با شغل آزاد و کمترین میزان در میان پدران عضو هیئت علمی دانشگاه دیده شد.

وی در خصوص ارتباط بین شغل مادران و اختلالات روانپزشکی فرزندان، نیز یادآور شد: بیشترین میزان اختلال در میان فرزندان مادران بازنشسته و کمترین میزان در میان مادران عضو هیئت علمی دیده شده است. به‌طور کلی اختلالات روانپزشکی فرزندانی که والدین‌شان عضو هیئت علمی هستند کمتر است.

اسدی به ارائه ادامه نتایج این مطالعه پرداخت و گفت: نتایج این مطالعه نشان داد که سابقه اختلالات روانپزشکی در والدین موجب افزایش اختلالات روانپزشکی در فرزندان نیز می‌شود. در کسانی ‌که که مادران آنها سابقه اختلال روانپزشکی داشتند، شیوع اختلالات به ۳۶.۴ درصد می‌رسد، در حالی که شیوع اختلال در افرادی که مادران آنها اختلال روانپزشکی نداشته‌اند ۲۰ درصد است.

وی ادامه داد: در فرزندانی که پدران آنها سابقه اختلال روانپزشکی داشتند شیوع اختلالات به ۲۹.۵ درصد می‌رسد. این در حالی است که در فرزندانی که پدران آنها اختلال روانپزشکی نداشته‌اند شیوع ۲۰.۲ درصد است. بنابراین این آمار نشان می‌دهد فرزندانی که والدین سالم‌تری از نظر عدم اختلالات روانپزشکی داشتند، ‌ اختلالات روانپزشکی کم‌تری را تجربه می‌کنند.

این متخصص سلامت روان با اشاره به اقدامات وزارت بهداشت در این راستا، اظهار کرد: عمده فعالیت وزارت بهداشت از طریق مراکز بهداشتی درمانی در سنین ۵ تا ۱۸ است که موجب شناسایی و غربالگری دانش‌آموزان، توانمندسازی والدین و دانش‌آموزان با دریافت خدمات رایگان مشاوره در مراکز، ‌ پیگیری آن‌ها و در نهایت ارجاع به سطوح بالاتر گام‌هایی برداشته است. همچنین پذیرش تمامی دانش آموزان شناسایی شده در قالب برنامه نماد (نظام مراقبت اجتماعی دانش آموزان) در حوزه بهداشتی از دیگر اقدامات این وزارت‌خانه بوده است.

وی با تأکید بر اینکه قبل از هر چیز نیاز به ایجاد و گسترش زیرساخت‌ها و سپس ایجاد پلت فرم‌های مجازی خدمات سلامت روان (همچون برنامه نماد) داریم. پس از آن لازم است معلمان، مشاوران، مدیران و کارکنان آموزشی مدارس آموزش حرفه‌ای ببینند و همچنین سلامت روان و مهارت‌های اجتماعی و هیجانی معلمان ارتقا یابد. در این راستا لازم است شایستگی‌های اجتماعی و هیجانی (عاطفی) دانش ‌آموزان ارتقاء داده شود و دانش‌آموزان پرچالش را شناسایی و حمایت کنیم.