چرا برخی از اشخاص از واکسن می‌ترسند؟

براساس آمار رسمی ۲۰ تا ۲۳ درصد از جمعیت بزرگسال را درگیر می‌کند. قشری که امروز با شیوع بیماری همه‌گیر کرونا به عنوان یکی از موانع تکمیل واکسیناسیون در جهان، بیش از پیش مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته و به گفته پزشکان مستلزم حمایت‌های روانپزشکی است. در برخی از این بیماران، ترس از سوزن فراتر از یک وحشت روانی است. دریافت خدمات پزشکی را با اختلال مواجه می‌کند و با اصرار و اجبار به تزریق، می‌تواند با از بین رفتن سطح هوشیاری، ناتوانی حسی و گاه تشنج همراه شود.

به اعتقاد درمانگران، این جمعیت با استفاده از تکنیک‌های رفتاردرمانی و برخی روش‌ها همچون مواجهه‌درمانی (با سوزن به طور تدریجی) گفت وگو درمانی و... می‌توانند حمایت شوند، باورهای مثبت را جایگزین باورهای منفی کرده و در نهایت پس از گذران جلسات درمانی، به این باور برسند که احساس وحشت و درد ذهنی بیش از واقعیت است.

میترا ۴۸ ساله است. حسابدار یکی از شرکت‌های خصوصی پایتخت که از دوران کودکی از سوزن هراس داشته است. دلیل این ترس را نمی‌داند، اما به خاطر دارد که از دوران کودکی از مراکز درمان و پزشک‌ها می‌ترسید. تاکنون سه بار برای تزریق واکسن کرونا به مراکز واکسیناسیون در تهران مراجعه کرده و در لحظه آخر پشیمان شده است.

می‌گوید: از سال‌ها پیش لباس سفید را دوست نداشتم، برایم یادآور کادر درمان و پرستاران بود. فکر می‌کنم هرگز نمی‌توانم با این ترس مقابله کنم، این روزها همه مردم در پی تزریق دز سوم واکسن کرونا هستند، من اما هنوز دز اول را تزریق نکرده‌ام، برخی از واکسن‌های اجباری در ایران را در ایام کودکی‌ام به اجبار والدینم زدم، دقیق به خاطر ندارم، اما احساس می‌کنم این روزها از دوران کودکی هم بیشتر می‌ترسم. ادامه می‌دهد: زمزمه اجباری شدن واکسن، ارائه کارت واکسیناسیون و منع برخی از خدمات عمومی برای واکسن‌نزده‌ها نگرانم می‌کند، من مخالف واکسن زدن نیستم، اما نمی‌توانم بر این ترس غلبه کنم.

از میترا درباره اعتقادش به مسئولیت اجتماعی واکسن می‌پرسم، اینکه آیا فکر نمی‌کند مقاومت در برابر واکسن تضییع حقوق دیگران باشد، می‌گوید: من اصول بهداشتی را رعایت می‌کنم، اکنون برخی شهروندان با تزریق واکسن هم ایمن نمی‌شوند، بیماری و مرگ ومیر ادامه دارد، پس واکسن کرونا به طور قطعی هم جامعه را از این گرداب نجات نمی‌دهد. البته می‌دانم کاهش بیماران، جانباختگان و میزان بستری‌ها امروز ناشی از واکسیناسیون است، اما من نمی‌توانم به این ترس غلبه کنم.

ریشه سوزن‌هراسی در نحوه تربیت خانواده و عملکرد والدین نهفته است
عضو انجمن علمی روان‌پزشکان ایران روز شنبه در مورد این عارضه گفت: یکی از علل اصلی ترس از سوزن (سوزن‌هراسی) در انسان، ریشه در ایام کودکی دارد. گاه پدر و مادر، فرزندان خود را در دوران کودکی از مراکز درمانی و پزشک، سوزن و تزریق می‌ترسانند و این وحشت می‌تواند در انسان باقی بماند.

فربد فدایی افزود: گاه نیز که کودک برای نخستین بار با این پدیده (تزریق سوزن) روبه‌رو می‌شود، از والدین خود می‌شنود که درد و ناراحتی را تجربه نمی‌کند، اما با تزریق طبیعتا احساس درد و ناراحتی بروز کرده و در نتیجه این امر ترس از تزریق و بی‌اعتمادی به بزرگسالان و پدر و مادر در فرزند ریشه می‌دواند.

وی تصریح کرد: به منظور پیشگیری از این عارضه والدین باید در دوران کودکی حقیقت را به فرزندان گفته و روند این تزریق را برای کودک شرح دهند. در حقیقت باید به فرزندان بیاموزند که تزریق سرم و آمپول و واکسن با درد همراه است، اما این درد اندک بوده و قابل تحمل است. بنابراین کودک با واقعیت روبه‌رو شده و اعتماد یافته که می‌تواند بر این احساس و درد غلبه کند.

فدایی ادامه داد: برای کاهش و رفع این هراس در بزرگسالان نیز باید توضیح داد که «آری» تزریق واکسن (یا هر نوع تزریق دیگری) طبیعتا می‌تواند با درد، التهاب یا عوارض جزئی همراه باشد، اما تمامی این عارضه‌ها پیش از این طی آزمایشات متعدد مورد بررسی قرار گرفته و اثبات شده است که خطرساز نیست.

این متخصص اعصاب و روان خاطرنشان کرد: بنابراین تزریق واکسن باتوجه به فواید اثبات شده در زمینه نجات جان انسان بر فرار از سوزن و مقاومت در برابر واکسن که با قرارگرفتن در معرض بیماری و مرگ همراه می‌شود، ارجح بوده و باید تزریق شود.

فدایی اظهار امیدواری کرد، با یک رویه منطقی ترس از واکسن در جامعه برطرف و واکسیناسیون در ایران تکمیل شود. به اعتقاد کارشناسان این جمعیت در صورت عدم همراهی و مشارکت در واکسیناسیون از طریق ارائه استدلال‌های منطقی برای رعایت حقوق هموطنان باید از روانشناسان و صاحبنظران این عرصه کمک بگیرند. آثار و نتایج ممانعت از دریافت این واکسن تنها به شخص واکسن نزده محدود نمی‌شود و بر این اساس تمامی گروه‌های مخالف واکسن باید با این برنامه همگانی به عنوان یک وظیفه انسانی مشارکت کنند. گرچه بسیاری از صاحبنظران اجباری کردن واکسیناسیون را نیز مورد قبول عامه عنوان نمی‌کنند، اما این اقدام به عنوان آخرین گزینه احتمالا انتخاب بسیاری از کشورها در دوره‌های آتی برای پایان دادن به همه‌گیری باشد.