لیست قرمز حیوانات در خطر انقراض

زمان زندگی در سیاره زمین برای برخی از گونه‌ها در حال به پایان رسیدن است. انسان با شکار غیرقانونی، تخریب زیستگاه و اثرات منفی که سبب تغییرات اقلیمی می‌شود، خطر جدی برای سایر جانداران ایجاد کرده است. به عبارتی، انسان‌ها چه به صورت مستقیم و چه غیر مستقیم سبب کشته شدن حیوانات‌ می‌شوند. روندی که از سال‌ها پیش آغاز شده و کماکان در حال جریان است. البته در این میان حیواناتی وجود دارند که به طور جدی‌تری در معرض نابودی و خطر انقراض قرار دارند، که در این مطلب برای شما عزیزان گردآوری شده است.

12. گوریل‌

گوریل‌ها موجودات باهوشی هستند که 98.3 درصد از DNA آنان با انسان‌ها مشترک است! آن‌ها مانند ما توانایی حس کردن دارند و حتی گاهی اوقات مانند انسان‌ها رفتار می‌کنند. گوریل‌ها می‌توانند بخندند، به خاطر ناراحتی گریه کنند و حتی افسردگی بگیرند.

گوریل‌ها به طور کلی به دو گونه شرقی و غربی تقسیم می‌شوند که هر دو دارای دو زیرگونه هستند، اما تمامی آنها در خطر انقراض قرار دارند. در ژوئن سال 2020 تنها حدود 150 تا 180 گوریل رود کراس در طبیعت باقی‌مانده است که مانند بسیاری از حیوانات در معرض انقراض، کاهش آن‌ها بیشتر به دلیل شکار غیرقانونی، از بین رفتن زیستگاه، بیماری و درگیری با انسان‌ها گزارش شده است. رشد جمعیت گوریل‌ها آهسته پیش می‌رود زیرا سرعت تولیدمثل کمی دارند، به این معنی که ماده‌ها فقط هر چهار تا شش سال یک‌بار می‌توانند بچه‌دار شوند. یک گوریل ماده در طول زندگی خود می‌تواند سه یا چهار فرزند به دنیا بیاورد.

11. کرگدن

نام کرگدن (Rhinoceros) از دو کلمه یونانی Rhino و Ceros گرفته‌ شده است و به معنی دماغ شیپوری است. متأسفانه شکار غیرقانونی کرگدن‌ها به خاطر شاخ‌های متمایزشان بزرگ‌ترین تهدید آن‌ها است. چرا که از شاخ کرگدن در طب سنتی چین استفاده می‌شود و همچنین به‌عنوان نماد موفقیت و ثروت از آن‌ها استفاده زینتی می‌شود.

این شاخ‌ها آنقدر گران‌بها هستند که هر کیلوگرم از یک‌شاخ کرگدن جوان می‌تواند تا 30000 دلار در بازار سیاه به فروش برسد. به همین دلیل سه گونه از پنج گونه کرگدن موجود در طبیعت در معرض خطر انقراض قرار دارند. نام این گونه‌ها عبارت است از: کرگدن سیاه، کرگدن جاوه‌ای و کرگدن سوماترایی. کرگدن جاوه‌ای نزدیک‌ترین مورد به نابودی است و فقط بین 46 تا 66 عدد از آن باقی‌مانده که همگی در پارک ملی اوجونگ کولون (Ujung Kulon) اندونزی زندگی می‌کنند.

10. لاک‌پشت‌های دریایی

لاک‌پشت‌های دریایی یکی دیگر از حیواناتی هستند که در فهرست گونه‌های در معرض خطر قرار دارند. دو گونه لاک‌پشت دریایی لاک‌پشت پوزه‌عقابی و لاک‌پشت ریدلی کمپ در فهرست قرمز گونه‌های در معرض خطر IUCN قرار دارند. لاک‌پشت پشت‌چرمی در گروه آسیب‌پذیران قرار می‌گیرد، اگرچه جمعیت آن‌ها در حال کاهش است و چندین زیرمجموعه در حال انقراض دارند.

یکی از بزرگ‌ترین تهدید لاک‌پشت‌های دریایی شکار است، شکارچیان غیرمجاز تخم، پوسته، گوشت و پوست آن‌ها را هدف قرار می‌دهند. آن‌ها همچنین در معرض خطر از دست دادن زیستگاه، صید غیرمجاز، آلودگی و همچنین تغییرات آب‌وهوایی قرار دارند. درجه حرارت شن و ماسه در تعیین جنسیت بچه‌ها مؤثر است و دمای گرم‌تر سبب رشد لاکپشت‌های ماده می‌شود. این بدان معنی است که حتی تغییرات دما کوچکی می‌تواند نسبت جنسیتی لاکپشت‌ها را تغییر دهد. علاوه بر این، سواحل تولید مثل لاکپشت‌های دریایی ممکن است با افزایش سطح دریا در زیرآب ناپدید شوند.

9. شاخ‌دوکی

شاخ‌دوکی یکی از نادرترین پستانداران بزرگ روی زمین است. این حیوان اولین بار در سال 1992 در محدوده Annamite Range در ویتنام کشف شد که حادثه‌ای بسیار هیجان‌انگیز محسوب میشد و حتی به‌ عنوان یکی از دیدنی‌ترین کشف‌های جانورشناسی قرن 20 شناخته شد. شاخ‌دوکی دست‌نیافتنی است و به‌ندرت دیده می‌شود.

این حیوان به‌عنوان تک‌شاخ آسیایی شناخته می‌شود و تعیین تعداد جمعیت آن‌ها با دقت کافی دشوار است. آنچه ناراحت کننده است شکار و نابودی زیستگاه همین تعداد نادر از شاخ‌دوکی‌ها است. در حال حاضر کم‌تر از 750 عدد از شاخ‌دوکی‌ها در حیات وحش باقی مانده‌اند.

8. نهنگ شکار اطلس شمالی

نهنگ شکار اطلس شمالی غول‌های آرامی هستند که در نزدیکی سواحل باقی می‌مانند و زمان زیادی را صرف تغذیه با زئوپلانکتون (جانور ریز شناور بر سطح دریا) می‌کنند، همه این‌ها باعث می‌شود یک هدف آسان و "نهنگ مناسب برای شکار" باشند. آن‌ها تقریباً به خاطر گوشت و چربی غنی از روغنِ پیه توسط شکارچیان از بین رفته‌اند و اکنون یکی از گونه‌های به‌شدت در معرض خطر هستند. در حال حاضر حدود 400 عدد از آن‌ها باقی‌مانده که تنها حدود 100 ماده تولیدمثل کننده بینشان وجود دارد. اکنون این حیوانات تحت محافظت هستند و شکار این نهنگ‌ها غیرقانونی است، اما متاسفانه بهبود جمعیت آن‌ها به‌ کندی انجام می‌شود.

ماده‌ها در ده سال اول زندگی خود تولیدمثل نمی‌کنند و سپس هر شش تا ده سال یک بچه به دنیا می‌آورند. آن‌ها هنوز هم در معرض خطر انقراض قرار دارند، از جمله بزرگ‌ترین تهدیدهای آن‌ها ضربات قایق و گرفتار شدن در وسایل ماهیگیری است. همچنین رفت‌وآمد شناورها صدایی ایجاد می‌کند که توانایی ارتباطی آن‌ها را مختل می‌کند. نهنگ‌ها از صدا برای یافتن جفت، مکان‌یابی غذا، فرار از چنگ شکارچیان و گفتگو با یکدیگر استفاده می‌کنند که یک حس اساسی برایشان محسوب می‌شود. تغییر آب‌وهوا و تغییر درجه حرارت دریا ممکن است از دیگر دلایلی باشد که بر میزان در دسترس بودن غذا و در نهایت نرخ تولید مثل و بقای آن‌ها اثر بگذارد. جالب است بدانید نام North Atlantic right whale که روی این حیوان انتخاب شده است، برگرفته از صیادان نهنگی است که آن‌ها را مورد شکار قرار می‌دادند.

7. پلنگ سیبری

متأسفانه، پلنگ‌های آمور یا سیبری یکی از گربه‌های بزرگ در معرض خطر انقراض هستند. آن‌ها در فهرست قرمز گونه‌های در معرض خطر IUCN قرار دارند. بین سال‌های 2014 و 2015، حدود 92 پلنگ آمور در محدوده طبیعی آن‌ها باقی‌مانده بود. این تعداد در حال حاضر کمتر از 70 عدد تخمین زده‌شده است.

مانند همه گونه‌های موجود در این لیست، انسان‌ها بزرگ‌ترین تهدید آن‌ها هستند. کت‌های زیبایی که از پوست آن‌ها ساخته می‌شود و همچنین استخوان‌هایی که برای استفاده از طب سنتی در آسیا به فروش می‌رسند از انگیزه‌های شکارچیان غیرمجاز است. آن‌ها عمدتاً به دلیل آتش‌سوزی‌های طبیعی و ساخته‌ شده توسط بشر در معرض خطر از دست دادن زیستگاه قرار دارند. تغییرات آب‌وهوایی همچنان در حال تغییر زیستگاه پلنگ سیبری است و منجر به کاهش در دسترس بودن طعمه‌ها می‌شود.

6. تمساح پوزه ‌باریک گنگی (گریال)

گریال‌ها تمساح‌های ماهی‌خواری در کشور هند هستند. آن‌ها پوزه‌های باریک و بلندی دارند که در انتهای آن برآمدگی بزرگی وجود دارد که این پوزه شبیه گلدانی به نام قارا (Ghara) است که نام آن‌ها نیز برگرفته از آن است. گریال‌ها بیشتر وقت خود را در رودخانه‌های آب شیرین می‌گذرانند و فقط به هنگام قرار گرفتن در معرض آفتاب و تخم‌گذاری از آب خارج می‌شوند.

متأسفانه، از دهه 1930 تعداد گریال رو به کاهش است و این تمساح بزرگ اکنون در حال انقراض است. فقط 100 تا 300 عدد از آن‌ها در طبیعت باقی‌مانده است. کاهش آن‌ها به دلیل چندین مسئله است که همه ساخته دست بشر هستند. از بین رفتن زیستگاه، آلودگی و گرفتاری در تورهای ماهیگیری و شکارچیان غیرقانونی (برای استفاده در طب سنتی) برخی از مهم‌ترین دلایل مرگ و میر گریال‌ها است.

5. کاکاپو

کاکاپوها نام پرنده‌ بومی جزیره نیوزلند است. این پرنده که معمولاً در شب از لانه خود بیرون می‌آید پرواز نمی‌کند و روی زمین راه میرود. این پرنده نمونه دیگری از حیواناتی است که توسط انسان به مرز نابودی کشیده شده است. تنها حدود 140 عدد از آن‌ها باقی‌مانده که هر یک با یک دلیل خاص در خطر انقراض قرار گرفته اند. آن‌ها روزگاری در سراسر نیوزلند و پلی‌نزی پیدا می‌شدند اما اکنون فقط در دو جزیره کوچک در سواحل جنوب نیوزلند زندگی می‌کنند.

یکی از تهدیدات طبیعی کاکاپوها، شکار توسط گونه‌هایی مانند گربه‌ها و کاکُم‌ها است که با استفاده از بو کشیدن شکار می‌کنند. واکنش طبیعی کاکاپو این است که در صورت تهدید در جای خود خشک شده و با پس‌زمینه ترکیب شوند. اما این روش حفاظتی در برابر شکارچیانی که به جای بو از بینایی خود برای شکار استفاده می‌کنند مؤثر است. ماده‌ها نیز هنگام یافتن غذا لانه را بدون مراقبت ترک می‌کنند و تخم‌ها را آزادانه در دسترس شکارچیان قرار می‌دهند. اقدامات حفاظتی فشرده به معنای افزایش جمعیت در حال حاضر مؤثر بوده است اما تنوع ژنتیکی در بین کاکاپوهای باقیمانده کم است که می‌تواند بقای آن‌ها را در آینده تحت تاثیر قرار داهد. به ویژه زمانی که کاکاپوها دچار بیماری ارثی شوند.

4. یوزپلنگ ایرانی (چیتای آسیایی)

از دیگر گربه‌سانان و حیواناتی که در خطر جدی انقراض قرار دارد یوزپلنگ ایرانی است. چیتای آسیایی به این علت با نام یوزپلنگ ایرانی شناخته می‌شود که تنها قلاده‌های باقی‌مانده از آن‌ها در ایران زندگی می‌کنند. حدود 32 تا 67 هزار سال پیش این گربه سانان از کشورهای آفریقایی جدا شده و در کشورهای آسیایی از جمله هند، شبه‌جزیره عربستان و ایران ساکن شدند که به مرور زمان تنها یوزهای ایرانی باقی ماندند. یوزپلنگ ها به طور کلی در 5 نوع تقسیم بندی می‌شوند که کمیاب ترین آن‌ها یوزپلنگ ایرانی است. تفاوت اصلی یوزپلنگ ایرانی با دیگر هم نوعان خود یال ضخیم، چشمانی قرمز، صورت کوچک‌تر و گردن کشیده‌تری است که وجه تمایز آشکاری برای آنان ایجاد کرده است.

بر طبق داده‌های IUCN تمامی یوزپلنگ‌های ایرانی در مناطق محافظت شده زندگی می‌کنند و تعداد آن‌ها کمتر از 50 قلاده تخمین زده می‌شود. متاسفانه نابودی زیست بوم‌ها، شکار غیرمجاز و کشتن این حیوانات به دلایل متعددی از جمله پوست گرانبهایشان، عاملی شده است تا این یوزها به یکی از نادر ترین موجودات جهان بدل شوند.

3. واکیتا (گرازماهی کالیفرنیا)

واکیتا کوچک‌ترین و در معرض خطرترین پستانداران دریایی در جهان هستند که از سال 1996 در لیست حیوانات در معرض خطر IUCN قرارگرفته‌اند. در سال 2018 تنها حدود 6 تا 22 واکیتا باقی‌مانده بود. آخرین برآورد، از ژوئیه 2019، نشان می‌دهد که در حال حاضر تنها 9 مورد وجود دارد. بزرگ‌ترین تهدید آن‌ها از صید غیرقانونی توتوابا است، ماهی بزرگی که به دلیل داشتن بادکنکِ شناوری مورد تقاضا است. واکیتاها به‌طور تصادفی در تورهایی قرار می‌گیرند که برای شکار توتوابا به دریا انداخته‌ شده و غرق می‌شوند؛ زیرا دیگر نمی‌توانند برای نفس کشیدن به سطح آب شنا کنند.

در ژوئیه 2016 تلاش‌های حفاظتی منجر به ایجاد ممنوعیت استفاده از تور ماهیگیری دیواره‌ای (که به‌طور عمودی مثل دیواره در آب قرار می‌دهند و پره یا آبشش ماهی‌ها در شبکه‌های آن گیر می‌کنند) در زیستگاه واکیتاها شد، اما صید غیرقانونی و تهدید آن‌ها همچنان ادامه دارد. تلاش‌ها اکنون بر اجرای ممنوعیت استفاده از تور ماهیگیری دیواره‌ای و دنبال کردن کسانی که از آن‌ها استفاده می‌کنند صورت می‌گیرد. متخصصان حفاظت از محیط‌زیست همچنین در تلاش‌اند تقاضا برای توتوابا را که گونه‌ای محافظت‌شده است کاهش دهند.

2. فیل جنگلی آفریقایی

فیل جنگلی آفریقایی گونه‌ای از سرده فیل‎‌های آفریقایی است که به طور متراکم در جنگل‌های بارانی غرب آفریقا زندگی می‌کنند. فیل‌ جنگلی آفریقایی در میان سایر گونه‌های فیل کوچک‌ترین جثه را دارند و گوش‌هایشان نسبت به سایر فیل‌های آفریقایی بیضی شکل‌تر است.

خبر ناراحت کننده این است که سازمان WWF (صندوق جهانی طبیعت) این گونه را طبق آمار IUCN یکی از 17 گونه Critically Endangered نامیده است. این عبارت که به معنای «به شدت در معرض خطر» می‌توان ترجمه کرد، بدترین حالت از وضعیت بقای یک جاندار است و این گونه‌ها راه دوری تا منقرض شدن ندارند. فیل‌‎های جنگلی نرخ زادآوری پایین‌تری نسبت به فیل‌های ساوانای آفریقایی دارند و جمعیت آن‌ها به آسانی نمی‌تواند روند صعودی بدست بیاورد. همانند اکثر موارد این فهرست از بین رفتن زیستگاه‌ به دلیل فعالیت‌های انسانی بیشترین نقش را در انقراض این گونه دارد.

1. اورانگوتان

به طور کلی انسان‌واران یا میمون‌های انسان‌نما وضعیت بقای بسیار نابسامانی دارند. منظور از انسان‌واران: گابون‌ها، گوریل‌ها، شامپانزه و اورانگوتان‌ها است که اکثر گونه‌های این حیوانات در خطر انقراض شدیدی قرار دارند. سرده اورانگوتان‌ها شامل سه گونه اورانگوتان بورنئویی، اورانگوتان سوماترایی و اورانگوتان تاپانولی می‌شود که به ترتیب از هر کدام حدود 104,700، 13.846 و 800 عدد باقی مانده است.

اورانگوتان‌ها اغلب بخاطر پشم‌های قرمز رنگ خود سریعا قابل تشخص‌اند. آن‌ها بزرگ‌ جثه‌ترین پستانداران درخت پیما محسوب می‌شوند و اکثر عمر خود را بالای درختان سپری می‌کنند. اصلی‌ترین دلیل قرار گرفتن اورانگوتان‌ها در معرض انقراض جنگل زدایی است. تنها در سه دهه اخیر بیش از 80 درصد از زیست بوم‌های اورانگوتان‌ها بدون هیچ مکان جایگزینی نابود شده است.

این پایان کار نیست...

آنچه خواندید تنها دوازده حیوانی بودند که در خطر انقراض قرار گرفته اند. حیوانات بسیار دیگری نیز وجود دارند که می‌توانستند در این لیست جای داشته باشند. به عبارتی این فهرست قابلیت تعمیم به صدها و هزاران گونه جانوری دیگر را دارد. در آخر، این متن را با این سوال به پایان می‎‌رسانیم. در قرن گذشته یک صد هزار ببر وحشی در قاره آسیا زندگی می‌کردند. اما طبق گزارشات این رقم در حال حاضر به 3200 قلاده رسیده است. به نظر شما این آمار در قرن بعد به چه عددی خواهد رسید؟

منبع : لست سکند