فلسفه شب یلدا

ایرانیان باستان نیز مانند بسیاری از مردم دنیا بیشتر تغییرات فصلی را جشن می‌گرفتند و معنای نمادین و مذهبی برای آن‌ها قائل بودند. در مورد شب یلدا مردمان ایران باستان معتقد بودند که شب یلدا طولانی‌ترین شب سال و شب تولد دوباره خورشید است.

پیشینیان بر این باور بودند که در این شب به عنوان طولانی‌ترین شب سال، اهریمن یا فرشته بدی‌ها با فرشته خوبی‌ها مبارزه می کند و در نهایت فرشته خوبی‌ها پیروز می‌شود. از همین رو صبح هنگام دوباره خورشید طلوع می کند و روشنایی همه دنیا را فرا می‌گیرد.

از این روز رفته رفته روزها طولانی‌تر می‌شوند و این نشانه ظهور پر رنگ‌تر خورشید در دنیا است. شب یلدا نماد پیروزی خورشید بر تاریکی است. هر چند که ۴۰ شب بعد از شب یلدا هوا سردتر است، اما شب یلدا نماد امید به روزهای گرم‌تر و طولانی‌تر است.

در واقع شب یلدا همان‌طور که گفته شد، شب تولد میترا، خدای خورشید است و پیروان ایرانی مذهب زرتشت برای این موضوع از کلمه یلدا استفاده می‌کردند. پیشنهاد می‌کنیم مقاله چرا شب یلدا طولانی‌تر از شب‌های دیگر است را هم بخوانید.

همه چیز درباره خوراکی‌ها و نمادهای شب یلدا

در شب یلدا خوردن و قرار دادن برخی خوراکی‌ها در سفره یلدا اهمیت زیادی دارد. هر یک از این خوراکی‌ها فلسفه‌ای جداگانه دارند و از زمان‌های دور به عنوان نماد شب یلدا در سفره یلدای ایرانیان قرار می‌گرفتند.

۱- انار از نمادهای شب یلدا

انار قرمز نیز درست همانند هندوانه یکی از میوه های شب یلدا است که از دیرباز تاکنون خوردن آن جزو ثابت آداب و رسوم شب یلدا محسوب می‌شود. انار قرمز از نمادهای شب یلدا است و در سفره یلدا یادآور خورشید و نشانه برکت، شادی و زایش است.

خوردن انار در این شب می‌تواند انرژی را افزایش دهد و موجب تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود. به علاوه انار از میوه خدایان است و در دین زرتشت مقدس شمرده می‌شود. درخت انار از درختان مینویی است و در آیین زرتشت نیز از شاخه‌ها و میوه انار استفاده می‌شود.

به علاوه از خواص انار این است که خون را تصفیه می کند و این موضوع به عنوان نماد زندگی دوباره در شب یلدا معنا می‌شود. جالب است بدانید که میوه انار در آیین کهن ایرانیان نماد خورشید بوده و از همین رو قرار دادن آن در سفره یلدا اهمیت زیادی داشت.

انار سرشار از ویتامین C و آنتی اکسیدان های مفید است که برای تقویت سیستم ایمنی بدن و همچنین حفظ سلامت اهمیت زیادی دارد. خوردن انار در روزهای سرد می تواند از شما در برابر سرماخوردگی و بیماری محافظت کند.

۲- هندوانه از مهم‌ترین خوراکی‌های شب یلدا

خوردن هندوانه در شب یلدا از زمان ایران باستان تا به امروز ادامه پیدا کرده است. این میوه خنک و فوق العاده شیرین یکی از مهم‌ترین خوراکی‌های شب یلدا است که از سال‌ها پیش در سفره ایرانیان باستان نیز قرار می‌گرفت. در مورد خوردن هندوانه در شب یلدا نظرات متعددی وجود دارد. برخی بر این باور هستند که هندوانه به عنوان یکی از نمادهای شب یلدا نشانه آبادانی و پیشبرد زندگی است.

برخی معتقد هستند که خوردن هندوانه در شب یلدا به دلیل خداحافظی با این میوه تابستانی و شروع فصل سرما است. عده‌ای دیگر بر این باور هستند که قرمزی هندوانه می‌تواند نماد دوستی، آسودگی، عشق و آبادانی باشد.

به علاوه قرمزی هندوانه نماد خورشید است و گرمای آن می‌تواند در طول زمستان از ما در برابر بیماری‌ها محافظت کند. گرد بودن هندوانه نیز درست مثل گردی کره زمین نماد زندگی است. سفیدی روی پوست هندوانه نشانه صلح و آرامش است و دانه‌های آن نماد باروری و تولید مثل هستند.

مردم از قدیم معتقد بودند که افرادی که در شروع زمستان هندوانه می‌خورند، در طول سال دیگر به بیماری مبتلا نمی‌شوند و سرما نمی‌خورند. فصل هندوانه تابستان است و عده‌ای بر این باور هستند که چون هندوانه میوه فصل گرم سال است، خوردن آن در ابتدای فصل سرما می‌تواند به ما کمک کند تا زمستانی گرم و پر انرژی را آغاز کنیم.

از طرف دیگر هندوانه یک میوه فوق‌العاده مفید با طبع سرد و تر است که به دلیل داشتن آب فراوان به خوبی بدن را هیدراته می کند و برای رفع عطش مفید است. خوردن هندوانه در شب یلدا فواید زیادی برای بدن دارد و به جوانی، شادابی و حفظ سلامت قلب کمک زیادی می کند.

۳- آجیل شب یلدا نماد چیست؟

آجیل شب یلدا که جایگاه ویژه‌ای در سفره‌های شب یلدا دارد، نماد برکت، فراوانی و شادکامی است. برخی معتقد هستند که آجیل شب یلدا بعداً به سفره یلدا اضافه شد و برخی دیگر بر این باور هستند که ایران در قدیم نیز در سفره‌های یلدایی خود از آجیل استفاده می‌کردند.

آجیل یکی از خوشمزه‌ترین خوراکی‌های شب یلدا است که امروزه شکل آن کمی نسبت به گذشته تغییر کرده است. در قدیم برای آجیل یلدا بیشتر از میوه‌های خشک، تخمه، گردو و کشمش استفاده می‌شد. اما امروزه بسیاری از خانواده‌ها برای تدارک آجیل شب یلدا از انواع مغزها مثل فندق، بادام، پسته و… استفاده می‌کنند. از دیگر تنقلات و آجیل‌های شب یلدا می‌توان به نخود برشته، گندمک، شاهدانه، سنجد و برنجک نیز اشاره کرد.

آجیل شب یلدا به منظور نزدیک‌تر شدن افراد فامیل و همچنین از بین رفتن کینه‌ها در سفره یلدا قرار می‌گیرد. در گذشته برای تهیه آجیل شب یلدا از کشمش سبز، گردو، فندق، انجیر خشک، توت خشک، خرما، برگه زرد آلود و هلو استفاده می‌شد. اما امروزه این آجیل شکل‌های متنوع‌تر و متفاوت‌تری به خود گرفته است.

به علاوه آجیل شب یلدا در دسته سالم‌ترین تنقلات قرار می‌گیرد و طبع گرمی دارد. از همین رو مصرف آن در کنار هندوانه و انار که طبع‌شان سرد است می‌تواند به جلوگیری از سردی در افراد بلغمی و سرد مزاج کمک کند.

۴- فال حافظ از نمادهای شب یلدا

یکی از نمادهای فرهنگی شب یلدا خواندن اشعار حافظ و گرفتن فال حافظ است. در پاسخ به این سوال که چرا شب یلدا فال حافظ می‌گیریم؟ واقعا دلیل خاص و پیشینه تاریخی به خصوصی وجود ندارد. سنت فال گرفتن در شب یلدا بیشتر یک سرگرمی و پیش بینی روزهای روشن‌تر و امید به روزهای بهتر است.

۵- فلسفه لبو و میوه‌های دیگر شب یلدا

امروزه تزیین سفر شب چله با میوه‌های متنوعی مثل انگور و سیب و خوراکی‌هایی مثل لبوی پخته جزو آداب و رسوم شب یلدا است. اما این میوه‌ها و شب چره‌هایی مثل انواع میوه خشک به مرور به سفره یلدا اضافه شدند. در مورد این که نماد لبو در شب یلدا چیست اطلاعاتی در دسترس نیست اما به هر حال در لیست خوراکی‌های شب یلدا قرار گرفته است.

خواص و فواید لبو برای سلامت بدن آن قدر فراوان است که آن را به عنوان اصلی‌ترین خوراکی‌های یلدا تبدیل کرده است. لبو موجب تقویت سیستم ایمنی بدن شده و از سرماخوردگی در پاییز و زمستان پیشگیری می‌کند. به علاوه خوردن لبو به تمیز کردن معده کمک می کند و سرشار از مواد مفید و مغذی برای بدن است. پیشنهاد می‌کنیم مقاله طرز تهیه لبو به روش بازاری را هم بخوانید.

۶- کدو حلوایی، از نمادها و خوراکی‌های خاص شب یلدا

شاید امروزه تعداد کمی از خانواده از دسر کدو حلوایی در سفره یلدایی خود استفاده کنند، اما باید بدانید که کدو یکی از بهترین خوراکی‌ها برای شروع زمستان است. بسیاری از خانواده‌ها در شمال از دسر کدو حلوایی همراه با کمی دارچین و شکر در سفره‌های یلدایی خود استفاده می‌کنند.

از جمله خواص و فواید کدو حلوایی این است که موجب جلوگیری از سرماخوردگی، ضدعفونی بدن و همچنین تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود.

۷- انگور در لیست خوراکی‌های ویژه شب یلدا

یکی دیگر از خوراکی‌های ویژه شب یلدا انگور است. انگور قرمز طبع گرم و خواص فوق‌العاده زیادی دارد. خوردن این میوه در ابتدای زمستان می‌تواند ایده فوق‌العاده‌ای باشد.

۸- سیب از میوه‌های خوشمزه شب یلدا

سیب یک میوه فوق‌العاده مقوی و سالم است که معمولاً در سفره‌های شب یلدا جای ویژه‌ای دارد. مصرف سیب در آخرین شب پاییز می‌تواند به افزایش انرژی بدن و همچنین جلوگیری از بیماری‌های تنفسی و دیابت مفید باشد.

۹- ازگیل، از نمادهای یلدایی در گیلان

یکی از جذاب‌ترین میوه‌های باستانی که از قدیم در شب یلدای بسیاری از شهرها از جمله گیلان قرار می‌گرفت، ازگیل است. این میوه سرشار از ویتامین‌های مختلف است و در درمان فشار خون و دیابت بسیار مفید است.

۱۰- شیرینی از خوراکی‌های مهم شب یلدا

شب یلدا به دورهمی و شیرینی‌های مختلف و خوشمزه شهرت دارد. درواقع می‌توان گفت که شیرینی از نمادهای شب یلدا است و قرار دادن آن در سفره یلدایی یکی دیگر از سنت‌های قدیمی است که نباید آن را فراموش کنید.

۱۱- میوه خشک شب یلدا؛ از خوراکی‌های مفید شب یلدا

در میان بهترین خوراکی‌های شب یلدا میوه خشک از مفیدترین و خوشمزه‌ترین شب چره‌هایی است که در سفره یلدا قرار می‌گیرد. از آنجایی که با شروع زمستان بسیاری از میوه‌های تابستانی وجود ندارند، قرار دادن انواع میوه خشک می‌تواند ایده فوق‌العاده‌ای برای این شب باشد.

۱۲- سبد گل شب یلدا

قرار دادن گل نه تنها موجب زیباتر شدن میز یلدا می‌شود، بلکه نماد طراوت و شادابی است. قرار دادن سبد گل برای شب یلدا جزو نمادهای جدید اما زیباست. شما می‌توانید برای شب یلدا از گل برای تزئین هندوانه، درست کردن سبد یلدایی و یا حتی تزئین میز یلدا استفاده کنید.

این ایده به خصوص برای تزئین سفره یلدای نو عروس اهمیت زیادی دارد. برای درست کردن گل یلدایی می توانید داخل یک سبد چند شاخه گل، تکه‌هایی انار و میوه‌های برش خورده یلدایی قرار دهید و یک سبد منحصر به فرد برای سفره شب یلدا طراحی کنید.

سخن پایانی

شب یلدا یک سنت کهن و دیرینه است که از حدود ۸۰۰۰ سال پیش از دین زرتشت به جا مانده است. هر چند که امروزه شب یلدا معنای متفاوتی برای ما پیدا کرده است، اما هنوز هم این روز در تاریخ ما ایرانیان اهمیت زیادی دارد. قرار دادن همه میوه ها و خوراکی های خوشمزه در کنار سبد گل یلدا که با میوه‌های نماد این شب درست شده می تواند یک روز به یاد ماندی را برای ما رقم بزند.

سوالات متداول

فلسفه خوردن هندوانه در شب یلدا چیست؟

خوردن هندوانه در شب یلدا دلایل زیادی دارد. هم برای پیشگیری از بیماری و هم اینکه برخی معتقدند که هندوانه نماد خورشید است و خوردن آن در شب یلدا می‌تواند نشانه دوستی، عشق، آبادانی و شروعی گرم برای زمستان باشد.

آجیل شب یلدا نماد چیست؟

آجیل از خوراکی‌های شب یلدا است که نماد برکت، فراوانی و شادکامی است.

اصلی‌ترین خوراکی‌های شب یلدا کدامند؟

انار، هندوانه و آجیل اصلی‌ترین خوراکی‌های شب یلدا هستند.

منبع : مجله کوروش