خشکسالی در خاورمیانه و مناطقی که خالی از سکنه خواهند شد

به گزارش «پارسینه»، در سال‌های اخیر مساله گرمایش زمین به جدالی مهم میان مخالفان و موافقان آن بدل شده است. در منطقه خاورمیانه و ایران هم کاهش بارندگی در سال‌های اخیر موجب مشکلات متعددی برای مردم شده و به اعتراضات خیابانی هم منجر شده است. «سی ان ان» در گزارشی به موضوع کمبود آب در خاورمیانه پرداخته است.

به نوشته این خبرگزاری، بر اساس داده‌های اداره محیط زیست استان آذربایجان غربی، از دهه ۱۹۹۰ میلادی تا کنون دریاچه ارومیه بیش از نیمی از وسعت خود را از دست داده، به طوری که از ۵۴۰۰ کیلومتر مربع به ۲۵۰۰ کیلومتر مربع رسیده است و حتی نگرانی‌هایی وجود دارد که این دریاچه که زمانی بزرگترین دریاچه منطقه خاورمیانه بود، به طور کامل از بین برود؛ اتفاقی که برای قسمت‌هایی از منطقه آشناست.

چارلز آیسلند، مدیر جهانی بخش آب «موسسه منابع جهانی» به «سی ان ان» می‌گوید برخی کشور‌های منطقه همچون ایران، عراق و اردن مقدار زیادی آب را برای آبیاری و تقویت خودکفایی غذایی از زیر زمین بیرون می‌کشند، در حالی که میزان بارش در این مناطق کاهش پیدا کرده است.

او می‌گوید: «آبی که آن‌ها مصرف می‌کنند بیشتر از میزانی است که به طور معمول از طریق بارش به دست می‌آید؛ بنابراین سطح آب زیرزمینی به طور پیوسته کاهش پیدا می‌کند چرا که برداشت آب سریعتر از جایگزینی آن با باران است.»

این اتفاقی است که در ایران روی داد، جایی که شبکه‌ای از سد‌ها برای حفظ بخش کشاورزی ایجاد شده که نزدیک به ۹۰ درصد آب مصرفی کشور را به خود اختصاص می‌دهد.

آیسلند اضافه می‌کند: «هم کاهش باران و هم افزایش تقاضا در این کشور‌ها موجب شده است تا بسیاری از رودخانه ها، دریاچه ها، و تالاب‌ها خشک شوند.

پیامد نایاب شدن آب می‌تواند شدید باشد: مناطقی غیرقابل سکونت می‌شوند؛ تنش‌ها بر سر اشتراک و مدیریت منابع آبی همچون رودخانه‌ها و دریاچه‌ها بیشتر می‌شود؛ و خشونت سیاسی می‌تواند فوران کند.

بر اساس گزارشی که اوایل ماه جاری میلادی توسط «هیئت بین دولتی درباره تغییرات آب و هوایی سازمان ملل متحد» منتشر شد، با گرمتر شدن زمین، خاورمیانه زمستان‌های خشک‌تری را پشت سر خواهد گذاشت و اگرچه تابستان‌ها مرطوب‌ترند، اما شدت گرما آب به دست آمده را خنثی می‌کند.

منصور المزروعی، از مرکز تحقیقات آب و هوایی دانشگاه ملک عبدالعزیز عربستان می‌گوید: «مشکل این است که با این افزایش دما، هرچه ببارد به خاطر گرما تبخیر خواهد شد.»

او می‌افزاید: «مسئله دیگر این است که بارش ضرورتا به شکل باران معمولی نخواهد بود. این بارش‌ها شدید و مانند سیل‌های چین، آلمان و بلژیک خواهد بود. این سیل‌ها مشکل بزرگی برای خاورمیانه می‌شود. این واقعا یک مسئله بزرگ تغییرات آب و هوایی است.»

در اردن، یکی از کشور‌هایی که با شدیدترین تنش‌های آبی دست و پنجه نرم می‌کند، مردم عادت کرده اند با آبی بسیار کم زندگی کنند.

روند خشک شدن دریاچه ارومیه

مطالعه‌ای که توسط «پیشرفت‌های آکادمی ملی علوم» منتشر شد نشان می‌دهد که مصرف سرانه آب اردنی‌ها تا پایان قرن جاری نصف خواهد شد و بیشتر اردنی‌های کم درآمد به طور متوسط روزانه ۴۰ لیتر آب برای تمام نیازهایشان، از جمله آشامیدن، حمام کردن، و شستشوی لباس‌ها و ظرف‌ها استفاده خواهند کرد. مصرف متوسط هر آمریکایی امروزه نزدیک به ۱۰ برابر میزان فوق است.

سطح آب‌های زیرزمینی در بخش‌هایی از اردن بیش از یک متر در سال کاهش پیدا می‌کند و موج پناهندگان از کشور‌های همسایه همچون سوریه و فلسطین هم به تنش‌های آبی آن دامن می‌زند.

این کشور به شبکه رود اردن وابسته است که از اسرائیل، کرانه باختری، سوریه و لبنان عبور می‌کند و سد‌های ساخته شده در مسیر آن باعث شده است تا آب ورودی به اردن به شدت کم شود. اختلافات فرامرزی در دیگر بخش‌های منطقه بر سر رودخانه‌های دجله و فرات و همچنین بر سر نیل در شمال آفریقا هم وجود دارد.

دانیل روزنفلد، استاد دانشگاه عبری زبان اورشلیم (بیت المقدس)، یک راه حل مقابله با کاهش میزان آب را تغییر محصولات کشاورزی می‌داند. او می‌گوید: «برای مثال ما در اسرائیل پرتقال زیادی می‌کاریم، اما در برخی مواقع دریافتیم که درواقع آبی را صادر می‌کنیم که خودمان نداریم.»

او همچنین پیشنهاد می‌کند که غلات برای مقاوم شدن در مقابل گرما و خشکسالی مهندسی شوند.

المزروعی هم می‌گوید که سد‌ها را می‌توان بهتر مدیریت کرد و همکاری در مدیریت رودخانه‌هایی که از چند کشور عبور می‌کنند باید بهبود پیدا کند. اما این هم نمی‌تواند به کشاورزانی کمک کند که طی نسل‌ها بر روی زمینی کشاورزی کرده اند و نمی‌توانند به منطقه‌ای پرآب‌تر نقل مکان کرده یا بر کشور همسایه که در حال سدسازی است کنترل کمی دارند.