رانندگی به سبک ایرانی

شتابزده؛ خودخواهانه و بدون گذشت؛ می توان با این سه کلمه رانندگی ما ایرانیها را به خوبی به تصویر کشید. سالهاست از دست فرمانمان انتقاد می‌کنند و ما نیز کوششی برای اصلاح آن نمی‌کنیم. هنوز هم در بد رانندگی کردن در دنیا رکوددار و مثال‌زدنی هستیم.

مدتها از زمانی که مظفرالدین شاه اولین ماشین را وارد ایران کرد می گذرد اما هنوزهم فرهنگ درست رانندگی را نیاموخته ایم. بی توجهی به قوانین و راه های دور زدن آن در رانندگی یکی از مشکلات قدیمی و ریشه دار در میان ما است. جالب آنکه در برخی موارد سختی بی قانونی را به جان می خریم تا بتوانیم قانونی که احترام به آن چندان سخت نیست را زیر پا بگذاریم.

در این میان از تمام خلاقیت و توانمان هم استفاده می کنیم. بالا دادن صندوق عقب ماشین و پیچیدن پلاک خودرو در ملافه و... هنگام عبور از دوربین های ثبت تخلف در محدوده طرح ترافیک، تغییر چهره خودرو با گل و لای جوی آب به جای خرید یک طرح ترافیک روزانه یکی از هزاران رفتارهای عجیب ترافیکی ما ایرانیها است.

* تجاوز به حقوق دیگران یک اصل در رانندگی

حمید سیادت موسوی یکی از مدیران سابق سازمان حمل ونقل که چند دهه ای از عمر مدیریتش گذشته است در این رابطه می گوید: زمانی که از پاریس برگشتم و در شهر تهران مستقر شدم، احساس کردم یک تعارض آشکار در رفتارهای ترافیکی شهروندان با رفتارهای اجتماعی شان وجود دارد. در ترافیک دیگر خبری از خودگذشتگی و ایثار نبود و حتی تجاوز به حقوق دیگران نیز به عنوان یک اصل در ترافیک مطرح بود. ورود بنده به سازمان حمل ونقل از همین نقطه و با ارایه یک پیشنهاد شروع شد.

وی ادامه می دهد: این رفتارهای ترافیکی می تواند موجب بروز مشکل در چهره زندگی شهری در پایتخت شود. به گونه ای که سال 27 یک کارشناس انگلیسی در برآورد خود از وضعیت ترافیک تهران، رفتارهای ترافیکی مردم را بسیار ناشایست خواند تا جایی که این گزارش بیشتر شبیه یک توهین بود.

اما به اعتقاد این کارشناس ترافیک وضعیت فعلی کمی بهتر از قبل است اما همچنان راضی کننده نیست. او اضافه می کند: امروزه می بینیم رفتارهای ترافیکی شهروندان بهبود یافته و قوانین راهنمایی ورانندگی اجرا می شود. البته همچنان درحد مطلوب نیست و من دوست دارم زمانی برسد که رفتارهای ترافیکی شهروندان صددرصداصلاح شود.

اما دلیل این بی توجهی به قانونی ترافیک در میان ما ایرانی ها چیست؟ دلیل این مقاومت تاریخی راعباس محمدی اصل جامعه شناس نبود هماهنگی میان قوانین و نیاز مردم می داند.

او عوامل مختلفی را در پایداری تخلفات رانندگی در ایران بر می شمارد و به مهر می گوید: سیستم شهرسازی و معماری ما متناسب با سیستم حمل و نقل نیست. ما شهرسازی افقی را در پیش گرفته ایم، خیابانهای طولانی و باریک در حالی که سیستم حمل و نقل عمومی ما عمودی است. تراکم خودروها در معابر نیز باعث ترافیک سنگین همیشگی شده است و برای فرار از این مشکل گاهی مجبور به زیر پا گذاشتن قوانین می شویم.

این جامعه شناس محدودیتهای زیاد ترافیکی را هم دلیل دیگری بر افزایش تخلفات رانندگی و راهنمایی می داند و می گوید: هر روز محدودیتهای ترافیکی مانند طرح زوج و فرد و محدوده طرح ترافیک در حال گسترش است و از طرفی هم مشکلات و گرفتاری های روزمره نیز سبب می شود در برخی مواقع شهروندان مجبور به نادیده گرفتن قوانین شوند حتی به قیمت پرداخت جریمه و قاتون‌شکنی در مقابل ناظران.

*کم رنگ شدن احساس گناه در نسل جدید

محمدی اصل کم رنگ شدن وجدان در نسل جدید را دلیل دیگری برعدم توجه به قوانین راهنمایی و رانندگی می داند و می گوید: پدران ما وقتی از چراغ قرمز عبور می کردند عذاب وجدان این بی قانونی را داشتند اما نسل جدید با گذر از چراغ قرمز، سرعت غیر مجاز و ... احساس گناه ندارد. در واقع ضعف کارگزاران فرهنگی و شهری، عدم مشارکت در برنامه ریزیهای شهری و عدم تناسب قوانین سبب شده پس از گذشت سالها از ورود ماشین به ایران هنوز رانندگان ما به صورت صحیح رانندگی نکنند.

* قوانین تحمیلی دلیل تن ندادن برخی رانندگان به قوانین است

محمدی اصل معتقد است: عدم مشارکت شهروندان در قانون ها و قوانین تحمیلی یکی از اصلی ترین دلایل تن ندادن برخی رانندگان به قوانین است. خیابانی که یک روز عبور از آن آزاد است به فاصله یک شب با یک تابلوی ورود ممنوع خیابان یک طرفه می شود از مصادیق همین قوانین یک شبه و تحمیلی است.

او با تاکید بر این که قوانین نباید تحمیلی باشد می گوید: آشفتگی قوانین، نبود اصول صحیح آموزش قوانین،عدم توجه و سرمایه گذاری در حوزه فرهنگ ترافیک از عوامل دیگر این بی قانونی است. تا پیش از انقلاب اسلامی حدود هزاران سال استبداد در کشور حاکم بوده است و همیشه قوانین تحمیل شده و از بالا به پایین بوده است. دوره مدرنیته در کشور ما کوتاه است. سالها است ما به گریز از قانونهای تحمیلی عادت کرده ایم و نمی توان انتظار داشت این فرهنگ ناگهانی تغییر کند، با توجه به این که پروسه فرهنگ سازی بسیار طولانی است.

بسیاری از کارشناسان ترافیک معتقدند هنر می تواند دوره زمانی فرهنگ سازی را کوتاه‌تر کند. آموزش هایی که با زبان هنر داده می شود اثر ماندگارتری بر فرد می گذارند. اما شخصیتهای فیلم ها و سریالهای ما نیز همان بی قانونیهایی را می کنند که در واقعیت در کوچه و خیابان می بینیم. صحبت با تلفن همراه، سرعتهای نجومی و پارک در حاشیه بزرگراه و... . اما با این وجود آنها هم از وضعیت رانندگی در خیابانهای پایتخت گلایه دارند.

داریوش مهرجویی، نویسنده و کارگردان سینما بر صفت خودخواهی رانندگان ایرانی تاکید می کند و به مهر می گوید: ما در نحوه رانندگی نماینده نحوه برخورد و رابطه با دیگری در مملکت هستیم؛ ما به عنوان رانندگان پشت این جعبه می نشینم. فکر می کنیم تمام حق و حقوق مال ماست بنابراین سعی می کنیم جلوی رانندگان دیگر ویراژ بدهیم و مدام راه بگیریم تا اینکه راه بدهیم.

او ادامه می دهد: در مملکت متمدن، شیوه رانندگی متمدنانه این است که راه اعطا کنید و راه بدهیم تا این که راهش را بگیرد؛ ما ادب داشتیم؛ بفرمایید، چاکریم؛ نوکریم. پس چرا در رانندگی این روحیه را حفظ نمی کنیم هول می زنیم و هول می کنیم. روی خط عابرپیاده توقف می کنیم؛ خیلی ظالمانه است.

*رانندگی عجیب تهرانی ها شوکه‌ام کرد!

در آرامش در حال رانندگی هستید، تابلوی کنار خیابان سرعت مجاز را 60 نشان می دهد. صدای بوق و چراغ هایی که می افتد روی آینه ماشین نگاهت را می اندازد به مرد راننده که پشت سرت درحال بد و بیراه گفتن است. با فریاد پیشنهاد می دهد به جای رانندگی بروی درشکه سواری کنی.

شهرت رانندگی ایرانیان مانند تاریخ مان در دنیا پیچیده است و شگردهای خاصمان در رانندگی مانند لایی کشیدن، راه گرفتن و عدم رعایت فاصله سبب شده به عنوان یکی از خطرناک ترین رانندگان دنیا شناخته شویم.

علی (الکساندر) رهبری که از اساتید شناخته شده موسیقی کلاسیک دنیا به شمار می‌آید در سفری که به ایران داشت در مورد وضعیت ترافیک تهران می‌گوید: وضع رانندگی در تهران باعث خجالت ایرانی‌های خارج از کشور است.

دکتر پی‌یر ونسان استاد دانشکده معماری پاریس هم رانندگی ایرانیان را عجیب می داند و می گوید: وجه منفی خیابانهای تهران رانندگی عجیب رانندگان تهرانی است که من را به عنوان یک شهروند فرانسوی شوکه کرد. به طور حتم بسیاری از شهروندان تهرانی هنگام رفت و آمد در این شهر دچار مشکل هستند و فقط باید بگویم خدا به حال شهروندان مسن و معلول تهران رحم کند.

*فرهنگ راهنمایی و رانندگی را به کودکان بیاموزیم

پشت چراغ ایستاده ایم، ناگهان ماشین تکانی می خورد. سپر ماشین پشتی چسبیده است به سپر ماشین. پشت سرش هم خالی است. دلیل این همه نزدیکی مشخص نیست. عدم رعایت فاصله بین خودروها زمینه ساز بسیاری از تصادفها است اما باز هم کمتر راننده ای آن را رعایت می کند.

سرهنگ علیرضا اسماعیلی، استاد دانشگاه با بیان اینکه فرهنگ رانندگی در ایران نسبت به گذشته بهتر شده است به مهر می‌گوید: بخشی از این رفتارها به دلیل تابلوها و علائم نامناسب در جاده ها است و برخی نیز به دلیل زیرساختهایی مانند عرض جاده‌هاست. به طور مثال در جاده چالوس که یک جاده باریک است کوچکترین انحراف به چپ سبب گرههای ترافیکی می‌شود.

او ادامه می دهد: در کشوری مانند سوئد حدود 60 سال پیش اتاقکهای آموزش راهنمایی و رانندگی وجود داشت که در آن به کودکان آموزش های ابتدایی مانند احترام به خط کشی عابر پیاده، حق تقدم و... را آموزش می دهد. این آموزش های دقیق و کاربردی سبب می شود نسلی که قرار است در خیابانها تردد کند از کودکی با قوانین آشنا باشند.

*استرالیایی ها 30 هزار عنوان کتاب ترافیک و کودک دارند

سرهنگ اسماعیلی با تاکید بر آموزشهای شهروندی می گوید: اگر احترام به حقوق یکدیدگر را بیاموزیم و به حق و حقوق خود و دیگران آگاه باشیم سرویس مدارس شش و نیم بامداد با بوق ممتد خود همسایه ها را بیدار نمی کند.

او به فقدان آموزش های راهنمایی و رانندگی در مدارس اشاره می کند و می‌گوید: سالها پیش که به استرالیا سفر کردم در کتابخانه 30،40 هزار عنوان کتاب با موضوع کودک و ترافیک وجود داشت که این خود در جهت آموزش فرهنگ صحیح ترافیک به نسل جدید بسیار تاثیر گذرا است که متاسفانه کمبود چنین آموزش‌هایی در کشور دیده می شود.

سرهنگ اسماعیلی به انیمیشن‌های سیاساکتی و تاثیر آن بر تصحیح فرهنگ ترافیکی اشاره می کند و می گوید: بعد از نمایش این انیمشن ها بستن کمربند ایمنی که مرسوم نبود به تدریج فراگیر شد.

او بی توجهی برخی ازمقامات به قوانین راهنمایی و رانندگی را عمل دیگری بر ترویج بی قانونی می داند و می گوید: وقتی مسئولی به دلیل جایگاهی که دارد به قانون بی توجهی کرده و در خطوط ویژه رانندگی می کند احترام به قانون در جامعه کم رنگ می شود.

*قوانین سختگیرانه در اصلاح رفتارها موثر هستند

سرهنگ اسماعیلی معتقد است: قوانین سختگیرانه می تواند در اصلاح رفتارهای ناهنجار ترافیکی موثرباشد . به طور مثال در کشورهای اروپایی سرعت بالا سبب ابطال 9 ماهه گواهی نامه راهنمایی و رانندگی می شود و مجازات به اندازه‌ای سنگین است که کسی اجازه تخلف را به خود نمی‌دهد.

او نحوه صدور سیستم گواهی‌نامه را هم دراین موضوع بی‌تاثیر نمی داند و می گوید:در سایر کشورها به صورت مرحله، مرحله گواهی نامه ها صادر می شود به طور مثال در ابتدا باید در کنار یکی از والدین و در ساعت خاصی رانندگی شود .

*رکورددار در آمار کشته شدگان رانندگی

براساس آمارها تعداد کشته شدگان زلزله ژاپن از تعداد کشته شدگان کل تصادفات ما کمتر بوده حتی مجروحین این حادثه نیز به مراتب از مجروحان سالانه ما کمتر هستند. اگر حادثه های بزرگ رانندگی را بررسی کنیم عامل اصلی بیشتر این تصاد‌فها رفتارهای انسانی است. در بسیاری از تصادفات سنگین متوجه می شویم افراد قانون را نادیده گرفته اند که اگر این ناهنجاریها و لج و لجبازی های نبود بسیاری از حوادث قابل پیشگیری بود.