بروز سالانه ۱۲ هزار مورد جدید سرطان روده بزرگ و ۵ هزار مرگ ناشی از آن در ایران

دکتر رضا ملک زاده، با اشاره به روند صعودی پیوسته سرطان روده بزرگ در بسیاری از کشور‌ها گفت: طی سه دهه گذشته، بروز و مرگ ناشی از سرطان روده بزرگ در جهان ۱۰ درصد افزایش یافته است.

به گفته وی، در سال ۲۰۲۰ نزدیک به دو میلیون نفر (۲۰ در ۱۰۰ هزار نفر) در جهان به سرطان روده بزرگ مبتلا شدند و بیش از ۹۳۵ هزار نفر (۹ در ۱۰۰ هزار نفر) بر اثر این بیماری جان خود را از دست دادند.

رئیس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: این تعداد قابل توجه بروز و مرگ، سومین رتبه را در میان بیش از ۱۹ میلیون مورد جدید ابتلا و دومین رتبه را در بین ۱۰ میلیون مرگ پیش بینی شده ناشی از کل سرطان‌ها در سال گذشته، به سرطان روده بزرگ اختصاص داده است.

محقق بین المللی سرطان، دیگر نکته بسیار قابل توجه در سرطان روده بزرگ را جوان‌تر شدن سن ابتلا به آن در جهان دانست و گفت: درحالی که سن بروز سرطان روده بزرگ، اغلب ۵۰ سال و بالاتر است، اما مطالعات جهانی سرطان روده بزرگ، از افزایش موارد این سرطان در بین سنین ۴۹ سال و کمتر، از دهه ۹۰ به این سو حکایت می‌کنند.

ملک زاده، سهم سرطان روده بزرگ از شایعترین انواع سرطان‌های بروز یافته و نیز کشنده‌ترین آن‌ها در جهان را نیز حدود ۱۰ درصد اعلام کرد و گفت: این درحالیست که سرطان روده بزرگ، سرطانی کاملا قابل پیشگیری و در صورت تشخیص در مراحل اولیه، کاملا قابل درمان است.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران آخرین آمار موارد جدید سرطان روده بزرگ در کشور را بیش از ۱۲ هزار و ۵۰۰ نفر (۱۶ در ۱۰۰ هزار نفر) شامل ۶۹۴۹ مرد (۱۸ در ۱۰۰ هزار) و ۵۶۵۷ زن (۱۴ در ۱۰۰ هزار) طی سال ۹۶ (آخرین گزارش ارائه شده در نظام ثبت سرطان بر پایه کل جمعیت کشور) اعلام کرد و گفت: سرطان روده بزرگ، ازمیان ۱۳۵ هزار مورد جدید کل سرطان‌ها در ایران، رتبه سوم بروز و رتبه دوم مرگ ناشی از سرطان‌ها را در بین هر دو جنس دارد.

به گفته وی همچنین سالانه حداقل ۵۰۰۰ مرگ ناشی از سرطان روده بزرگ در ایران رخ می‌دهد.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، با بیان این که سرطان روده بزرگ در جنوب کشور شیوع بیشتری یافته و در حال کسب رتبه اول بروز در میان سرطانهاست، گفت: استان‌های سمنان، تهران، یزد، قم، خراسان رضوی دارای بیشترین شیوع سرطان روده بزرگ و سیستان بلوچستان، کردستان، هرمز گان و خراسان شمالی دارای کمترین میزان شیوع این سرطان در ایران هستند.

وی بیشترین میزان شیوع سرطان روده بزرگ در کشور را مربوط به سنین بالای ۵۰ سال بویژه سنین ۶۵ سال به بالا اعلام کرد.

ملک زاده با اشاره به این که بسیاری از مبتلایان سرطان روده بزرگ در ابتدای بیماری، علامتی ندارند و با گذشت زمان علائم هشداردهنده بیماری در آن‌ها آشکار می‌شوند، خونریزی از مقعد و مدفوع خونی (خون موجود در مدفوع می‌تواند رنگ مدفوع را سیاه کند یا به صورت رگه‌های قرمز رنگ بر سطح مدفوع شود)، تغییر در عادات اجابت مزاج که بیش از چند هفته مداومت داشته باشد مانند درد در هنگام اجابت مزاج یا تمایل به آن بدون داشتن مدفوع، تغییر در حرکات روده، کاهش وزن بدن به دلیل ناشناخته در هر سنی، کمخونی و فقر آهن به دلیل ناشناخته، درد و پیچش پایدار در ناحیه پایین شکم را از جمله نشانه‌های بالینی سرطان روده بزرگ برشمرد.

محقق بین المللی سرطان، منشآ تقریبا ۹۵ درصد موارد سرطان روده بزرگ را «پولیپ‌های آدنوماتوز روده» که برای مدت طولانی در روده وجود داشته باشند دانست و افزود: پولیپ‌های روده معمولاً علامت بالینی خاصی در بدن ایجاد نمی‌کنند؛ ولی به مرور زمان به سرطان تبدیل می‌شوند. دست کم ۵ تا ۱۰ سال طول می‌کشد که یک پولیپ در صورت عدم درمان و خروج از روده بزرگ، به توده سرطانی تبدیل شود.

ملک زاده گفت: پولیپ‌های روده در همه سنین دیده می‌شوند، اما در سنین بالای ۵۰ سال شایعتر است و می‌تواند خطرآفرین شود. هر چه اندازه پولیپ‌ها بزرگتر و تعداد آن‌ها بیشتر باشد، شانس بروز سرطان روده بزرگ و میزان خطر بدخیمی آن هم بیشتر می‌شود.

مهمترین عوامل خطر ابتلا به سرطان روده بزرگبه گفته رئیس انجمن متخصصین گوارش و کبد ایران، سن ۵۰ سال و بالاتر (خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ با بالارفتن سن افزایش مییابد، بهطوریکه تقریباً دو سوم موارد سرطان روده بزرگ در افراد ۵۰ ساله و مسنتر به وجود میآید)، سابقه داشتن پولیپ در روده بزرگ، سابقه سرطان روده بزرگ در بستگان درجه یک (پدر، مادر، برادر، خواهر یا فرزند) در سن کمتر از ۶۰ سال، سابقه بیماری‌های التهابی روده (کولیت السراتیو یا کرون)، عوامل وراثتی و ژنتیکی، سبک زندگی ناسالم (مصرف دخانیات، سیگار، قلیان یا تریاک، ...، مصرف الکل) و نیز رژیم غذایی ناسالم (رژیم‌های کم کلسیم، کم شیر و کم فیبر، مصرف زیاد گوشت قرمز و فرآوری شده، غذا‌های آماده یا فست فود، مصرف زیاد غذا‌های نمک خورده و کباب شده با ذغال، مصرف کم سبزیجات و میوه‌های تازه)، پرخوری، کم تحرکی، چاقی، کبد چرب غیرالکلی و دیابت، از جمله عوامل خطر بروز سرطان روده بزرگ است.

ملک زاده با اشاره به سهم ۳۰ درصدی چاقی در بروز بسیاری از سرطان‌ها همچنین هشدار داد: پرخوری، چاقی و اضافه وزن و کم تحرکی در ایران نقش بسیار موثری در افزایش سرطان روده بزرگ داشته است؛ نزدیک به ۷۰ درصد ایرانی‌ها یا چاق هستند یا اضافه وزن دارند؛ ۹۰ درصد تحرک کافی ندارند و ۸۰ درصد از این مجموع، اصلا تحرک ندارند و این وضعیت، در ادامه روند صعودی نگران کننده سرطان روده بزرگ در ایران قطعا موثر است!

عضو انجمن جهانی گوارش، با یادآوری این که رشد جمعیت و پیری جمعیت به شتاب بروز سرطان روده بزرگ که عمدتا در سنین بالای ۵۰ سال بروز می‌یابد، افزوده است، بر ضرورت رعایت سبک زندگی و رژیم غذایی سالم تاکید کرد، اما اجرای برنامه‌های غربالگری را از مهمترین عوامل موفقیت کشور‌ها در کنترل روند افزایشی سرطان روده بزرگ دانست و گفت: به طور کلی، کشور‌های توسعه یافته سهم بیشتری در بروز و کشور‌های در حال توسعه سهم بیشتری در مرگ ناشی از سرطان روده بزرگ، به دلیل تفاوت در برخورداری از نظام ثبت سرطان پیشرفته، برنامه‌های غربالگری، ارائه خدمات تشخیصی کافی و کیفیت مناسب‌تر و پیشرفته‌تر درمان دارند.

به گفته وی، نرخ بروز سرطان روده بزرگ در کشور‌هایی که برنامه غربالگری را طی دو سه دهه گذشته آغاز کرده اند، کاهش یافته است.

رئیس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره زمان انجام غربالگری روده بزرگ گفت: زمان طلایی برای انجام غربالگری سرطان روده بزرگ، مرحله قبل از پیدایش علایم است که شانس درمان و معالجه بیماری را تا ۹۰ درصد افزایش می‌دهد.

وی غربالگری روده بزرگ با روش‌های مختلف را بی خطر و موثر دانست و گفت: تست‌های غربالگری به روش‌های مختلفی انجام می‌شود و متخصصان گوارش و کبد تشخیص می‌دهند که چه روشی برای چه بیماری مناسبتر است. در بین تست‌های مختلف، کونولوسکوپی تنها روش تک مرحله‌ای است که بررسی و پیشگیری (برداشتن پولیپ‌های روده در صورت مشاهده حین کولونوسکوپی) را ترکیب می‌کند. در این روش بیمار، برداشتن پولیپ‌ها را احساس نمی‌کند. برداشتن پولیپ ها، مانع تبدیل آن‌ها به پولیپ‌های سرطانی می‌شود. دفعات کونولوسکوپی هم به میزان خطر سرطان روده بزرگ درافراد و یافته‌های قبلی کولونوسکوپی بستگی خواهد داشت.

ملک زاده درباره فواصل زمانی غربالگری روده بزرگ نیز گفت: کسانی که عضوی از خانواده آنها، سرطان روده بزرگ داشته است، ۲ تا ۳ برابر سایرین در معرض خطر ابتلا به این نوع سرطان هستند و باید ۱۰ سال قبل از سن بروز سرطان روده بزرگ در عضو مبتلای خانواده، مورد آزمایش و معاینه قرار گیرند. همچنین افرادی که به منظور پیشگیری از سرطان روده بزرگ، تحت کولونوسکوپی قرار می‌گیرند، اگر پولیپ نداشتند، باید هر ۱۰ سال یک بار مجددا کولونوسکوپی شوند؛ اگر یک تا سه پولیپ در روده بزرگ داشتند، هر ۵ سال و اگر بیش از سه پولیپ داشتند، باید هر سه سال کولونوسکوپی شوند.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: دیگر روش‌های غربالگری سرطان روده بزرگ نیز شامل آزمایش سالانه ایمونوشیمیایی مدفوع و آزمایش خون پنهان در مدفوع و تست هر سه سال یک بار Cologuard (جست و جوی دی ان‌ای مرتبط با سرطان روده بزرگ در مدفوع) است. این روش‌ها اگرچه نشانه‌های اولیه را شناسایی می‌کنند، اما قادر به شناسایی پولیپ‌های سرطانی نیستند و در صورت مثبت بودن نتیجه این روش‌های غربالگری، انجام کولونوسکوپی ضروری است.

رئیس انجمن متخصصین گوارش و کبد ایران در پاسخ به این که چه کسانی باید تحت غربالگری برای پیشگیری از سرطان روده بزرگ قرار گیرند گفت: اساساً برنامه‌های غربالگری، افراد ظاهراً سالم و بدون مشکل خاص سلامتی را بیشتر مورد هدف قرار میدهند. اما افراد بالای ۵۰ سال بویژه کسانی که یکی از علائم خطر گفته شده را دارند باید تحت غربالگری روده بزرگ قرار گیرند. این افراد هر یک سال باید آزمایش مدفوع داده و هر ۱۰ سال غربالگری کولونوسکوپی شوند.

ملک زاده در پایان، بر تلاش بزرگ رسانه‌ای با همکاری جامعه پزشکی برای افزایش آگاهی عمومی در زمینه عوامل خطر و پیشگیری از سرطان روده بزرگ تاکید کرد.