خانم ها مراقب علائم بیماری اندومتریوز باشند

خدیجه شادجو جراح، درباره ماهیت بیماری آندومتریوز ، گفت: رحم خانم‌ها یک کیسه عضلانی است که داخل آن با یک لایه سلولی به نام آندومتر پوشیده شده است. این لایه در پاسخ به هورمون‌های ترشح‌شده از تخمدان‌ها فعال و ضخیم می‌شود و در انتهای سیکل قاعدگی که ترشح هورمون‌ها کاهش می‌یابد، این لایه فرو می‌ریزد و به صورت خون قاعدگی خارج می‌شود.

وی افزو: از نظر فیزیولوژی، این لایه سلولی فقط باید در داخل رحم وجود داشته باشد، اما اگر به هر دلیل این بافت در مناطق دیگر، مانند تخمدان‌ها یا کف لگن رشد کند، ما با بیماری آندومتریوز مواجه هستیم. این بافت‌هایی که به طور نابه جا در نقاط دیگر غیر از جدار داخلی رحم رشد کرده‌اند، همانند آندومتر هر ماه به هورمون‌های جنسی پاسخ می‌دهند و هنگام عادت ماهانه خونریزی می‌کنند. از آنجا که بدن برخی خانم‌ها، به دلایل ژنتیکی، ایمونولوژیک یا محیطی، قادر به جذب این خونریزی‌ها نیست، این وضعیت موجب بروز بیماری التهابی و مزمن آندومتریوز می‌شود.

عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا درباره علائم این بیماری گفت: همان‌طور که اشاره شد، این بیماری یک بیماری مزمن است که به مرور زمان پیشرفت می‌کند و لایه‌های بیشتر و عمیق‌تری را درگیر می‌کند، وضعیتی که به آن آندومتریوز عمیق لگنی گفته می‌شود و باعث بروز چسبندگی و التهاب و علائم مختلف می‌شود. البته، ما موارد بدون علامت هم داریم که به‌طور تصادفی در سونوگرافی یا جراحی کشف می‌شود. اما علامت مهم آندومتریوز دردهای عادت ماهیانه است که هر ماه به سراغ خانم می‌آید و با گذشت زمان شدت پیدا می‌کند؛ دردی که به قدری شدید است که فرد از فعالیت‌های روزمره بازمی‌ماند. همچنین، ممکن است به دلیل دست‌اندازی آندومتریوز به دیگر اندام‌ها، فرد در کنار دردهای پریود علائم دیگری مانند علائم گوارشی یا ادراری هم داشته باشد. مثلاً خانم هنگام عادت ماهیانه، ممکن است علائمی همچون تغییر عادت گوارشی (یبوست یا اسهال)، تهوع، دل‌پیچه، نفخ، تورم شکم و درد هنگام دفع داشته باشد که ممکن است با سندرم روده تحریک‌پذیر اشتباه گرفته شود، در صورتی که نشان دهنده درگیری روده‌هاست. یا اگر اندومتریوز مثانه را درگیر کرده باشد، ممکن است خانم علائمی همچون درد هنگام ادرار کردن، یا دفع خون در ادرار داشته باشد. همچنین، اگر اندومتریوز کلیه و حالب‌ها را درگیر کرده باشد، ممکن است باعث درد پهلو شود. علامت مهم دیگر اندومتریوز که به دلیل وجود التهاب و چسبندگی در لگن پدیدار می‌شود، ناباروری است.

شادجو با اشاره به اهمیت توجه به علائم آندومتریوز، در خصوص روش‌های تشخیص این بیماری، افزود: بسیار مهم است که در صورت بروز علامت‌های گفته شده، فرد به یک پزشک متخصص و آشنا با این بیماری مراجعه کند. وقتی که بیمار به پزشک مراجعه می‌کند، نخستین گام گرفتن یک شرح حال دقیق و کامل و معاینه است. بر اساس این شرح حال شک به وجود بیماری مطرح می‌شود و ما باید از ابزارهای تشخیصی استفاده کنیم. اگرچه هنوز استاندارد طلایی تشخیص آندومتریوز انجام لاپاراسکوپی تشخیصی است، اما خوشبختانه امروزه با پیشرفت‌های حاصل در زمینه دیگر ابزارهای تشخیصی، مانند سونوگرافی، ما می‌توانیم از این ابزارها استفاده کنیم. بنابراین، انجام یک سونوگرافی ترنس‌واژینال یا ترنس‌رکتال با یک دستگاه دقیق و پیشرفته و همچنین، توسط سونوگرافیستی که در زمینه این بیماری تجربه و شناخت کافی داشته باشد، می‌تواند تصویر دقیق از میزان پیشرفت بیماری و نواحی درگیر در اختیار ما قرار دهد. در مواردی هم ممکن است که درخواست ام آر آی کنیم، اما سی‌تی‌اسکن در تشخیص این بیماری کاربردی ندارد. همچنین، در مواردی ممکن است آزمایش برخی از تومورمارکرها را درخواست کنیم، زیرا همان‌طور که گفته شد، بیماری اندومتریوز یک بیماری التهابی است و می‌تواند باعث افزایش این مارکرها شود. درصد کمی از موارد اندومتریوز می‌تواند تبدیل به بدخیمی شود که آمار حدود ۲ درصد را نشان می‌دهد که در جمعیت عادی حدود یک درصد است.

این فلوشیپ لاپاراسکوپی پیشرفته در خصوص روش‌های تشخیص در دختران، گفت: برای این دسته از بیماران انجام سونوگرافی واژینال میسر نیست و سونوگرافی ابدومینال یا شکمی نیز معمولاً خیلی کمک‌کننده نیست، مگر در مواردی که کیست بزرگی وجود داشته باشد. اما خوشبختانه می‌توانیم سونوگرافی ترنس‌رکتال برای ایشان انجام دهیم که در آن با یک پروب بسیار ظریف که از راه مقعد انجام می‌شود، می‌توانیم وضعیت لگن و وجود چسبندگی‌ها و ضایعات را بررسی کنیم.

عضو تیم تخصصی کلینیک آندومتریوز ابن‌سینا درباره روش‌های درمان این بیماری توضیح داد: آندومتریوز همانند بیماری‌هایی نظیر دیابت، پرفشاری خون و روماتیسم، یک بیماری مزمن است و یک درمان قطعی و ریشه‌کن کننده ندارد. بنابراین، این بیماری همانند هر بیماری مزمن دیگر نیاز به کنترل مداوم دارد. انتخاب روش درمان نیز وابسته به علائم و شرایط هر فرد است و ما بر اساس فاکتورهایی مانند شدت درد، وضعیت باروری و شرایط هر بیمار، رویکرد درمانی مناسب را در پیش می‌گیریم که ممکن است درمان دارویی یا درمان جراحی باشد.

شادجو درباره درمان‌های دارویی آندومتریوز گفت: درمان دارویی با استفاده از داروهای هورمونی است که روند تخمک‌گذاری را متوقف می‌کنند و در خانم حالت یائسگی کاذب ایجاد می‌کنند. همچنین، ممکن است از داروهای ضدالتهاب و ضد درد استفاده کنیم و در کنار اینها، ورزش‌های خاص یا حتی درمان‌های گیاهی تجویز کنیم. نکته‌ای که یادآوری آن ضروری است این است که گاه بیماران بدون اینکه پزشک خود را در جریان بگذارند، از داروهای گیاهی و طب سنتی استفاده می‌کنند که ممکن است با داروهای تجویزی ما تداخل داشته باشد و باعث تشدید اثر یا کاهش اثر داروها شود. بنابراین، بسیار مهم است که بدون مشورت با پزشک خود از داروهای گیاهی و طب سنتی استفاده نکنند و پزشک را در جریان درمان‌های دیگر بگذارند.

وی در ادامه در خصوص درمان‌های جراحی آندومتریوز افزود: در صورتی که درمان‌های دارویی درد بیمار را کنترل نکند و یا پیشروی بیماری باعث آسیب به ارگان‌های داخلی شود، ما جراحی را به بیمار پیشنهاد می‌کنیم. این جراحی به روش لاپاراسکوپی انجام می‌شود، زیرا در این روش به دلیل وجود لنزهای با قدرت بزرگ نمایی بالا جراح دید بهتر و دقیق‌تری دارد و امکان بزرگ‌نمایی تصاویر به جراح کمک می‌کند تا بتواند با دقت و ظرافت بیشتری ضایعات و چسبندگی‌ها را جدا کند. همچنین، این روش جراحی برای بیمار هم درد و عوارض کمتری دارد و روند بهبود و بازگشت به زندگی روزمره برای بیمار سریع‌تر است.

این متخصص زنان خاطر نشان کرد: هر بیمار مبتلا به آندومتریوز لزوماً نیاز به جراحی ندارد. همان‌طور که گفتم در برخی موارد جراحی ضرورت پیدا می‌کند. که شامل مواردی که بیماری کارکرد ارگان‌های داخلی را تهدید می‌کند، مثلاً باعث بروز هیدرونفروز در کلیه یا انسداد در روده‌ها شده است و یا مواردی که به رغم درمان‌های دارویی، درد بیمار بهبود نیافته است. ویامدارک به نفع بدخیمی می‌باشد.

شادجو با اشاره به اهمیت حفظ باروری مبتلایان به آندومتریوز، پیش از انجام جراحی، افزود: باید پیش از جراحی به این موضوع توجه شود که آیا خانم در آینده قصد بارداری دارد یا خیر. زیرا هرگونه دستکاری در کف لگن و تخمدان‌ها باعث کاهش ذخیره تخمدان می‌شود. اگر خانمی قصد بارداری در آینده دارد، باید اقدامات لازم برای حفظ باروری، یعنی فریز تخمک یا فریز جنین برای او در کلینیک ناباروری انجام شود.

عضو تیم تخصصی کلینیک آندومتریوز مرکز درمان ناباروری ابن سینا، یادآور شد: کلینیک آندومتریوز ابن سینا در سال ۱۳۹۱ به عنوان نخستین کلینیک فوق‌تخصصی آندومتریوز در کشور مطابق با استانداردهای بین‌المللی راه‌اندازی شد. تشخیص و درمان در این کلینیک به صورت گروهی و با همکاری متخصصین زنان که فلوشیپ لاپاراسکوپی پیشرفته و آندومتریوز هستند و همچنین، جراحان اورولوژی و کلیه و جراحان داخلی و کولورکتال انجام می‌شود. همچنین، در کلینیک سونوگرافی مرکز متخصصان سونولوژیستی حضور دارند که در زمینه این بیماری مجرب و آموزش دیده‌اند و یافته‌های تشخیصی آنها کاملاً قابل استناد است. علاوه بر این، وجود کلینیک ناباروری در مرکز خیال ما را از بابت حفظ باروری مراجعان راحت می‌کند و متخصصان کلینیک ناباروری در تعامل با متخصصان کلینیک اندومتریوز می‌توانند خدمات حفظ باروری را به مراجعانی که نیاز به جراحی دارند، ارائه کنند. نکته مهم دیگر این است که بیماران کلینیک اندومتریوز مرکز ابن سینا به طور مداوم پیگیری و کنترل می‌شوند. تا کنون بیش از هزار جراحی لاپاراسکوپی پیشرفته در این کلینیک انجام شده است و ما هیچ‌یک از بیماران را پس از عمل به حال خود رها نکرده‌ایم. زیرا این بیماری، حتی پس از جراحی نیز نیاز به کنترل و مراقبت دارد و به همین دلیل مامای کلینیک به‌طور مرتب و مداوم وضعیت بیماران را پیگیری می‌کند.

شادجو در پایان یادآور شد: خانواده‌ها و مراقبان بهداشت باید با علائم این بیماری به خوبی آشنا شوند و در صورت شک به این بیماری، فرد را به یک کلینیک تخصصی یا پزشک متخصص آشنا با این بیماری ارجاع دهند. همچنین، باید مجدداً تأکید کنم که سونوگرافی تشخیصی این بیماری حتماً باید با دستگاه‌های سونوگرافی پیشرفته و مهم‌تر از آن توسط متخصصی انجام شود که کاملاً با این بیماری آشنایی دارد. علاوه بر این، جراحی آندومتریوز یکی از پیچیده‌ترین و ظریف‌ترین جراحی‌های حال حاضر جهان است و حتماً باید توسط متخصصان و جراحانی انجام شود که در این زمینه آموزش دیده‌اند، در غیر این صورت، نه تنها بیماری دوباره عود می‌کند، بلکه عوارض جراحی‌های مکرر دامن‌گیر بیمار خواهد شد.

وی افزود: درخواست دارم هر کسی که فکر می‌کند اندمتریوز دارد یا یکی از اطرافیانش گرفتار آندومتریوز است حداقل یکبار برای مشاوره به کلینیک آندومتریوز مراجعه کند.