معرفی قلعه بابک در استان آذربایجان شرقی

دژ ﺑﺎﺑﮏ ﺑﺎ ﻧﺎم های، ﻗﻠﻌﻪ و ﻗﺼﺮ ﺟﻤﻬﻮر در ﺑﺎﻻی ﮐﻮﻫﯽ ﺑﻪ ﺑﻠﻨﺪای ۲۳۰۰ ﻣﺘﺮ، در ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺳﻪ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮی ﺷﻬﺮ ﮐﻠﯿﺒﺮ و در روﺳﺘﺎی ﺷﺠﺎع آﺑﺎد ﻗﺮار دارد.

دژ در زﻣﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﻧﺎم ﺧﻮد را از ﻧﺎم ﺑﺎﺑﮏ ﺧﺮﻣﺪﯾﻦ، رﻫﺒﺮ ﺧﺮﻣﺪﯾﻨﺎن، ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺑﺎﺑﮏ ﺑﺮای آﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ ﺟﺬاب و ﻗﺎﺑﻞاﺣﺘﺮام اﺳﺖ و ﻫﺮﺳﺎﻟﻪ در ﺳﺎﻟﺮوز ﺗﻮﻟﺪش ﮐﻪ ۱۵ ﺗﯿﺮﻣﺎه اﺳﺖ دوﺳﺘﺪاراﻧﺶ ﭘﺎی ﻗﻠﻌﻪ ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﺰرگداﺷﺘﯽ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﺑﺎ دﺧﺎﻟﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎی ﻓﺸﺎر ﺑﺮﻫﻢ ﻣﯽﺧﻮرد.

ﺑﻨﺎی دژ ﺟﻤﻬﻮر ﯾﺎ دژ ﺑﺬ ﺷﺎﻣﻞ ﻗﻠﻌﻪ و ﻗﺼﺮ، ﺑﺮ ﻓﺮاز ﻗﻠﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺮاﻣﻮن آن را درهﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ ژرﻓﺎی ۴۰۰ ﺗﺎ ۶۰۰ ﻣﺘﺮ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪاﺳﺖ. ﺗﻨﻬﺎ از ﯾﮏ راه ﺗﻨﮓ و دﺷﻮار ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﯾﻦ دژ راه ﯾﺎﻓﺖ. ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ دروازه ﻗﻠﻌﻪ و ورود ﺑﻪ ﺑﻨﺎی ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ دژ ﺑﺎﯾﺪ از ﻣﻌﺒﺮی ﻋﺒﻮر ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت داﻻﻧﯽ اﺳﺖ و از ﺳﻨﮓﻫﺎی ﻣﻨﻈﻢ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻨﺠﺎﯾﺶ ﻋﺒﻮر ۱ ﻧﻔﺮ را دارد و دو ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از آن ﺑﮕﺬرﻧﺪ. ﻓﺎﺻﻠﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﺒﺮ ﺗﺎ ﺑﺎروی ﻗﻠﻌﻪ در ﺣﺪود ۲۰۰ ﻣﺘﺮ اﺳﺖ و ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﻗﺮار دارد.

از ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻘﻄﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﻌﻮﺑﺖ راه و اﺑﻬﺖ ﺧﺎص اﯾﻦ ﻗﻠﻌﻪ رﻓﯿﻊ و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺧﯿﺮه ﮐﻨﻨﺪه آن ﺑﯿﻨﻨﺪه را ﺑﻪ اﻋﺠﺎب وا ﻣﯽ دارد. اﻣﺘﺪاد ﺑﺼﺮی ﻣﻌﺒﺮ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻪ دروازه ﻗﻠﻌﻪ ﺧﺘﻢ ﻣﯽﺷﻮد و دﻗﯿﻘﺎً در راﺳﺘﺎی آن ﻗﺮار دارد ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ورود ﻫﺮ ﺗﺎزه وارد و ﺳﭙﺎﻫﯽ و ﻏﯿﺮه از ﻃﺮﯾﻖ دو ﺑﺮج دﯾﺪه ﺑﺎﻧﯽ در ﺳﻤﺖ دروازه ورودی ﻗﺎﺑﻞ رؤﯾﺖ ﺑﺎﺷﺪ.

ﺑﺮای ﻧﻔﻮذ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺗﻨﻬﺎ راه ورود دروازه اﺻﻠﯽ اﺳﺖ و از ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن اﻣﮑﺎن وارد ﺷﺪن ﺑﻪ ﻗﻠﻌﻪ وﺟﻮد ﻧﺪارد. ﺑﺎ ﮔﺬر از دروازه ورودی و ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﺎرو، ﺟﻬﺖ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ دژ اﺻﻠﯽ ﺑﺎﯾﺪ از ﮔﺬرﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎرﯾﮏ ﮐﻪ ﺣﺪود ۱۰۰ ﻣﺘﺮ ﺻﻌﻮد از ارﺗﻔﺎع را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارد ﮔﺬﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺪﺧﻞ ورودی ﻗﻠﻌﻪ رﺳﯿﺪ، ﻣﺴﯿﺮی ﺻﻌﺐ اﻟﻌﺒﻮر ﮐﻪ از ﯾﮏ ﺳﻤﺖ ﻣﺸﺮف ﺑﻪ در‌های اﺳﺖ ﺑﺎ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎی ﺗﻨﮏ و ژرﻓﺎﯾﯽ در ﺣﺪود ۴۰۰ ﻣﺘﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﯿﻐﻪ و دﯾﻮاره ﺗﺎ ﻗﻌﺮ دره اداﻣﻪ دارد.

در ﺗﮑﯿﻪ ﮔﺎهﻫﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ اﯾﻦ دﯾﻮارهﻫﺎ و ۴ ﺟﻬﺖ ﺑﻨﺎ ۴ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺑﺮای دﯾﺪهﺑﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﯿﻤﻪ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. اﯾﻨﻬﺎ ﻣﻘﺮ ﮐﻮه ﺑﺎﻧﯿﻪﻫﺎ و ﺳﺮﺑﺎزاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺟﻨﺒﻨﺪ‌های را ﺗﺎ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮﻫﺎ دورﺗﺮ، از ﻓﺮاز درهﻫﺎ و ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪﻫﺎ زﯾﺮ ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. ﭘﺲ از ﺻﻌﻮد، ﺑﺮای ورود ﺑﻪ دژ اﺻﻠﯽ از ﻣﺪﺧﻞ دﯾﮕﺮی ﺑﺎ ﭘﻠﮑﺎنﻫﺎﯾﯽ ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﻋﺒﻮر ﮐﺮد. ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻣﺪﺧﻞ دژ، ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ دو ﺳﺘﻮن ﮐﺎذب ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﻨﺎی دژ ﮐﻪ دو ﻃﺒﻘﻪ و ﺳﻪ ﻃﺒﻘﻪ اﺳﺖ، ﭘﺲ از ورودی ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﭘﺲ از آن ﺗﺎﻻر اﺻﻠﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ اﻃﺮاف آن را ۷ اﺗﺎق ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ، اﺗﺎقﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﻻر ﻣﺮﮐﺰی را دارﻧﺪ.

در ﻗﺴﻤﺖ ﺷﺮﻗﯽ دژ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت دﯾﮕﺮی ﻣﺮﮐﺐ از اﺗﺎقﻫﺎ و آب اﻧﺒﺎرﻫﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﺳﻘﻒ آب اﻧﺒﺎرﻫﺎ ﺑﺎ ﻃﺎق ﺟﻨﺎﻏﯽ و ﮔﻬﻮار‌های اﺳﺘﻮار ﺷﺪهاﻧﺪ. ﻣﺤﻮﻃﻪ داﺧﻠﯽ آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺳﺎروج ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻧﻔﻮذ ﮔﺮدﯾﺪه و ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم زﻣﺴﺘﺎن از ﺑﺮف و ﺑﺎران ﭘﺮ ﺷﺪه و در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن و ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻀﺎﯾﻖ و ﻣﺤﺎﺻﺮهﻫﺎ از آب آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﺪه اﺳﺖ. در ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﯽ دژ ﭘﻠﮑﺎنﻫﺎﯾﯽ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮی وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن وﯾﺮان ﺷﺪه و ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﯾﯽ از آن ﺑﯿﺮون ﺧﺎک اﺳﺖ و ﺗﻨﻬﺎ راه ﺻﻌﻮد ﺑﻪ ﺑﺨﺶﻫﺎی ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺗﺮ ﺑﻨﺎﺳﺖ. از آﺛﺎر ﻣﻌﻤﺎری و ﺑﺮﺧﯽ از ﺳﻨﮓﻫﺎی زﺑﺮه ﺗﺮاش و روش ﭼﻔﺖ و ﺑﺴﺖ ﺳﻨﮓﻫﺎ و ﻣﻼت ﺳﺎروج و اﻧﺪود دﯾﻮارﻫﺎ از ﻧﻮﻋﯽ ﮔﭻ و ﺧﺎک ﻣﯽﺗﻮان درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن اﯾﻦ دژ و ﻗﻠﻌﻪ در روزﮔﺎر اﺷﮑﺎﻧﯿﺎن و ﺑﺨﺼﻮص ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ.

اﯾﻦ دژ در ﻗﺮون دوم و ﺳﻮم و ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﻗﺮن ﭘﺲ از آن ﻣﻮرد ﺗﻌﻤﯿﺮ و ﻣﺮﻣﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ در آن ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه و اﻟﺤﺎﻗﺎﺗﯽ در ﺑﻨﺎ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ. اﺷﯿﺎ و اﺑﺰاری ﮐﻪ از ﻗﻠﻌﻪ ﺑﺎﺑﮏ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه، ﺳﻔﺎﻟﯿﻨﻪﻫﺎی ﻣﻨﻘﻮش و ﻟﻌﺎب ﺧﻮرده اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ دوره اﺳﺘﻘﺮار ﺗﺎ اواﯾﻞ ﻗﺮن ﻫﻔﺘﻢ ﻫﺠﺮی را ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽداد. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻌﺪادی ﺳﮑﻪ ﻣﺴﯽ ﮐﺸﻒ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺳﺎﯾﯿﺪﮔﯽ و زﻧﮓ ﺧﻮردﮔﯽ ﻓﺮاوان ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺧﻮاﻧﺪن اﺳﺖ و در ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﺳﮑﻪﻫﺎ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺗﺎﺑﮑﺎن آذرﺑﺎﯾﺠﺎن و ﻫﺰارﺳﯿﺒﺎن (ﻗﺮون ﺷﺸﻢ و ﻫﻔﺘﻢ ﻫﺠﺮی) ﻫﺴﺘﻨﺪ.

ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺳﻮق اﻟﺠﯿﺸﯽ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ اﺳﺘﻘﺮار ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻓﺮاز ﻗﻠﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﺳﺖ ﮐﻪ ۲۰ ﻧﻔﺮ ﺳﭙﺎﻫﯽ ﻗﺎدر ﺑﻮدﻧﺪ ﻫﺠﻮم ﯾﮏ ﺳﭙﺎه ﺻﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮی را ﻣﺎﻧﻊ ﺷﻮﻧﺪ و ﺗﻠﻔﺎﺗﯽ ﻫﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﭼﻮن ﺗﯿﺮ و ﮐﻤﺎن و اﺳﻠﺤﻪ ﻣﻌﻤﻮل زﻣﺎن ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزان و ﻣﺴﺘﺤﻔﻈﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﻠﻨﺪی ﻣﻮﺿﻊ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺑﻌﺪ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺑﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺑﻮدﻧﺪ. در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎﺑﮏ ﺧﺮﻣﺪﯾﻦ ﭘﺲ از ۲۲ ﺳﺎل ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻋﺒﺎﺳﯿﺎن و ﺑﺎ ﺧﯿﺎﻧﺖ اﻓﺸﯿﻦ ﺳﺮدار ﺧﺎﺋﻦ اﯾﺮاﻧﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻌﺘﺼﻢ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﻋﺒﺎﺳﯿﺎن درآﻣﺪ.

ﻗﻠﻌﻪ ﺑﺎﺑﮏ در ﺳﺎل ۱۳۴۵ ﺑﺎ ﺷﻤﺎره ۶۲۳ در ﻟﯿﺴﺖ آﺛﺎر ﻣﻠﯽ، ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ اﯾﺮان ﺛﺒﺖ ﺷﺪ و ﻣﺮﻣﺖ آن از ﺳﺎل ۱۳۷۶ ﺗﻮﺳﻂ اداره ﮐﻞ ﻣﯿﺮاث ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺷﺮﻗﯽ آﻏﺎز ﺷﺪ. ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﻗﻠﻌﻪ ﺑﺎﺑﮏ در ﻣﻨﻄﻘﻪای ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ واﻗﻊ ﺷﺪه، ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﺎزدﯾﺪ از آن ﻓﺼﻞ ﮔﺮﻣﺎﺳﺖ، اﻣﺎ ﻧﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﮔﺮم ﭼﻮن ﻣﺴﯿﺮ ﭘﯿﺎده روی زﯾﺎدی دارد و ﭘﯿﺎده روی در ﮔﺮﻣﺎ ﻫﻢ ﮐﺎرﯾﺴﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﻃﺎﻗﺖﻓﺮﺳﺎ. از ﻓﺮوردﯾﻦ ﺗﺎ اواﯾﻞ ﺧﺮداد و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از ﺷﻬﺮﯾﻮر ﺗﺎ ﻣﻬﺮ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ زﻣﺎن ﺳﻔﺮ اﺳﺖ.