مسئول به هم ریختگی آماری در زمینه سهام عدالت کیست؟/ طرح جدید مجلس برای جاماندگان از دریافت سهام عدالت+جزئیات

تحریریه پارسینه: تخصیص سهام به مردم، که این سال‌ها آن را با نام « سهام عدالت » می‌شناسیم، داستانی طولانی دارد. در دولت مرحوم هاشمی رفسنجانی، با استفاده از الگوی خصوصی سازی در کشور‌های تازه تاسیسی که از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی تشکیل شده بودند، تصمیم به تخصیص سهام شرکت‌های بزرگ دولتی به مردم گرفته شد. این تصمیم، اما تا سال‌ها اجرایی نشد و این محمود احمدی نژاد بود که اجرای این طرح را به نام خود تمام کرد. با این همه، تا سال ۱۳۹۸ و دوران رشد افسانه‌ای بازار سرمایه در ایران، سهام عدالت هنوز به موضوعی که دغدغه همگانی باشد، بدل نشده بود. اکنون، اما مدتی است که صحبت از جاماندگان از دریافت سهام عدالت به میان آمده و گفته می‌شود در حالی که عده کثیری از ایرانی‌های با درآمد پایین از دریافت این سهام جا مانده اند، ایرانیانی از دهک‌های درآمدی بالا این سهام را دریافت کرده اند. اما چه تغییری در این زمینه در راه است؟

جاماندگان از سهام عدالت

رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی چند روز پیش در مورد برنامه سهامدار شدن جاماندگان از سهام عدالت گفت: سهام عدالت موضوعی است که مردم بسیار درگیر آن هستند و این در حالی است که طبق گزارش ها، به رغم اینکه از سال‌های ۱۳۸۴ و ۱۳۸۵ واگذاری صورت گرفته، ولی تعداد زیادی از مردم، مثل افراد تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی که جزو مستحق‌ترین افراد نیز هستند، از این سهام محروم شده اند.

محمدرضا پورابراهیمی گفت: در کمیسیون اقتصادی به این نتیجه رسیدیم که حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر از افراد تحت پوشش کمیته امداد فاقد سهام عدالت هستند که بخشی از روز اول جا مانده اند و بخشی هم طی مسیر اضافه نشدند. حدود ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر از افراد تحت پوشش بهزیستی نیز فاقد سهام عدالت هستند و این‌ها اعداد بزرگی هستند.

رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس تصریح کرد: در جلسه کمیسیون بحث کردیم و طرح جاماندگان از سهام عدالت تدوین، در صحن اعلام وصول شده و به کمیسیون اقتصادی آمد. چند جلسه روی آن کار کردیم و جمع بندی ما این بود که سهام با اولویت دهک‌های کم درآمد به‌ویژه افراد تحت پوشش سازمان‌های حمایتی واگذار شود. طرح با هماهنگی مرکز پژوهش‌ها و دولت تصویب شده و گزارش به صحن علنی رفته و در دستور کار است.

واقعاً چند نفر از دریافت سهام عدالت جا مانده اند؟

این، اما در حالی است که به نظر می‌رسد جاماندگان از دریافت سهام عدالت، بسیار بیش از این‌ها هستند. بر اساس آمار‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، خطا در شناسایی افراد مشمول سهام عدالت سبب شده که ۴۵ درصد از افراد دهک دهم جامعه (پردرآمدترین ها) مشمول سهام عدالت شوند و در مقابل، حدود ۳۰ درصد از کم درآمدترین گروه‌های جامعه فاقد سهام عدالت باشند. به این ترتیب، اکنون حدود ۶ میلیون و ۶۸۰ هزار نفر از کم درآمدترین افراد جامعه سهام عدالت ندارند، اما در مقابل ۱۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر از پردرآمدترین گروه‌های جامعه سهام عدالت دریافت کرده اند.

بررسی‌ها حکایت از آن دارد که یکی از دلایل اصلی ناکارآمدی و عدم اصابت منافع طرح توزیع سهام عدالت به گروه‌های هدف (دهک‌های کم درآمد)، فقدان یک پایگاه اطلاعات اقتصادی خانوار‌ها بوده که منجر شده دولت‌های نهم و دهم سهام عدالت را به جای دهک‌های درآمدی، به قشر‌ها و دهک‌های جمعیتی اعطا کند. داده‌های آماری پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشان می‌دهد این توزیع، به دلیل فقدان دسترسی به پایگاه اطلاعات اقتصادی خانوار و همچنین کنار گذاشتن طرح شناسایی ۶ دهک و جایگزینی آن با قشربندی، کاملا به شکل ناعادلانه انجام شده است.

با این همه، بی نظمی در زمینه تخصیص سهام عدالت به همین جا ختم نمی‌شود. بهارستان نشینان در خصوص منابع واگذاری سهام عدالت به جاماندگان می‌گویند در سال‌های ۱۳۸۴ و ۱۳۸۵، حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر دعوتنامه سهام عدالت دریافت کرده اند، اما سهامی به نام آن‌ها واگذار نشده است. افزون بر این، به اعتقاد برخی نمایندگان مجلس، دولت در سال‌های گذشته حتی برخی از شرکت‌های سودآور را نیز از مجموعه واگذاری‌های سهام عدالت خارج کرده که اقدامی غیرقانونی بوده است. به اعتقاد مجلسی ها، منابع همین شرکت‌ها می‌توانند جاماندگان را نیز از منافع سهام عدالت بهره‌مند کنند.