قیمت دلار ریخت اما قیمت کالاهای اساسی ارزان نشد

تحریریه پارسینه: قیمت ارز در بازار‌های ایران طی روز‌های پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نزولی شد به نحوی که در هفته جاری قیمت دلار در بازار آزاد که در 27 مهرماه از مرز 32 هزار تومان عبور کرده بود، به کانال 25 هزار تومان سقوط کرده است. به عقیده بسیاری از کارشناسان، قیمت دلار دست کم تا مدتی به اندازه سابق رشد نخواهد کرد. در این میان، خبر ترخیص حدود ۱۴ میلیارد دلار کالا پشت در‌های گمرکات ایران، می‌تواند دلیل اصلی برای عدم کاهش بیشتر قیمت ارز را روشن کند اما پرسش اصلی این است که آیا با کاهش قابل توجه قیمت دلار در بازار آزاد و ورود نرخ این نوع ارز به کانال ۲۵ هزار تومان، باید انتظار کاهش قیمت کالا‌های اساسی در بازار را هم داشته باشیم؟

بازار ارز دیگر اوج سابق را تجربه نخواهد کرد؟

قیمت اسکناس سبز در بازار ایران طی روز‌های اخیر که نتایج انتخابات ریاست جمهوری آمریکا روشن شده، دستخوش ریزشی کم سابقه شده و هر چند بخشی از ریزش‌ها جبران شده، اکنون عمده تحلیل گران معتقدند که دست کم تا میان مدت، بازار ارز دیگر اوج سابق را تجربه نخواهد کرد.

در این میان، اما بازار‌های موازی بازار ارز هم به سرعت به این اتفاقات واکنش نشان دادند و ریزش قیمت‌ها در این بازار‌ها هم شروع شد: قیمت خودرو به شکل قابل توجهی رو به کاهش گذاشت و صحبت از کاهش قیمت چندصد میلیون تومانی برخی خودرو‌های خارجی به میان آمد؛ قیمت سکه دستخوش افت بیش از ۴ میلیون تومانی شد و کارشناسان مسکن می‌گویند بازار مسکن یا باید افت قابل توجه قیمت‌ها را تجربه کند و یا وارد رکودی بسیار سنگین بشود.

ارز ارزان شد، اما کالا‌های اساسی نه

بخشی از افت قیمت‌ها در بازار‌های مختلف طی روز‌های گذشته و با کاهش هیجان انتخاباتی، جبران شده، اما نگرانی بسیاری از مردم نه بازار دارایی‌ها (همچون بورس، ارز، خودرو و مسکن) که بازار کالا‌های اساسی است که در ماه‌های اخیر به شدت متلاطم بوده است. بر این اساس، در حالی که بخش عمده روغن‌های خوراکی در بازار ایران وارداتی هستند، اکنون چند هفته است که به غیر از روغن‌های گران قیمتی همچون روغن کنجد، قفسه‌های فروشگاه‌ها خالی از روغن‌های خوراکی است و مقصر هم طبق معمول مشخص است: نبود ارز.

در روز‌های اخیر، اما یک اتفاق دیگر هم به وقوع پیوسته که از یک سو توجیهی است بر عدم کاهش بیشتر نرخ ارز و از دیگر سو، این پرسش را پیش می‌کشد که چرا قیمت کالا‌های اساسی در بازار ارزان نشده است؟

چندی پیش، خبر رسید که حدود ۱۴ میلیارد دلار کالا پشت دروازه‌های گمرک ایران وجود دارد که به دلیل نبود ارز، امکان ورود به کشور را ندارد. برای مقایسه میزان بزرگی این عدد، کافی توجه کنیم که مجموع کل ارز در دسترس دولت و بانک مرکزی بر اساس برخی تخمین ها، اکنون حدود ۸ میلیارد دلار است.

به این ترتیب، به نظر می‌رسد افت قیمت قیمت دلار تا کانال ۲۵ هزار تومان ، فرصت مناسبی برای تهیه ارز از بازار آزاد به دست داده و بسیاری از بازرگانان، از این فرصت برای خرید ارز و ترخیص کالا‌های خود از گمرک استفاده کرده اند. به این ترتیب، عدم کاهش بیشتر نرخ ارز هم توجیه پذیر است، اما همچنان این پرسش وجود دارد که آیا کالا‌های اساسی وارد شده با نرخ ارز جدید، نباید ارزان‌تر از کالا‌های موجود در بازار باشند؟

نخست اینکه دولت همچنان متولی اصلی تهیه کالا‌های اساسی در کشور است و برای واردات دست کم بخش عمده‌ای از کالا‌های اساسی، ارز ۴۲۰۰ تومانی تخصیص می‌دهد. البته، از آغاز تحریم‌ها تاکنون، دولت در مراحل مختلف، برخی از کالا‌های اساسی همچون کَره را از شمول دریافت ارز ۴۲۰۰ تومانی خارج کرده است، اما به طور کلی، هنوز برای کالا‌های اساسی ارز با نرخ دولتی تخصیص داده می‌شود.

نکته اینجا است که نهاد‌های خصولتی فعال در زمینه واردات کالا‌های اساسی که طی این مدت ارز را به قیمتی بسیار ارزان‌تر تهیه کرده اند، در صورت عدم کاهش قیمت کالا‌های اساسی در هفته‌های آینده، حاشیه سود هنگفتی را از بابت ما به التفاوت نرخ ارزی که از دولت دریافت می‌کنند و نرخ ارزی که از بازار تهیه می‌شود، کسب خواهند کرد.

از دیگر سو، با توجه به اینکه قیمت برخی کالا‌های اساسی طی هفته‌های اخیر به شکلی ناگهانی افزایش پیدا کرده، انتظار می‌رود فشار دولت برای کاهش قیمت این کالاها، بالاخره به نتیجه برسد. به عنوان نمونه، افزایش قیمت مرغ که اکنون اصلی‌ترین بخش از سبد پروتئینی خانوار در ایران را تشکیل می‌دهد، به نبود نهاده‌های طیور (همچون کنجاله سویا) نسبت داده می‌شد که عمدتاً وارداتی است و نبود آن بازار مرغ را به هم ریخته بود. به این ترتیب، دست کم در مورد برخی کالا‌ها همچون مرغ، تخم مرغ و روغن‌های خوراکی، انتظار می‌رود طی هفته‌های آینده کاهش قیمت در راه باشد.