آیا ابتلای مجدد به کووید ۱۹ وجود دارد؟

مقاله‌ای در مجله Lancet عفونی به تاریخ ۱۲ اکتبر چاپ شده که گزارش از یک جوان ۲۵ ساله اهل نوادا در آمریکا می‌دهد که هیچ بیماری اختلال ایمنی نداشته و تست PCR وی برای SARS-CoV-۲ در آوریل ۲۰۲۰ با Cycle Threshold [Ct]value ۳۵.۲۴ مثبت شد. پس از گذراندن دوران قرنطینه و بهبود، دو تست منفی PCR پشت سر هم داشت. اما ۴۸ روز پس از اولین علامت در ابتلای اولیه، مجددا تست وی با Ct value ۳۵.۳۱ مثبت شد. هرچند بررسی ژنتیکی ویروس نشان داد که هر دو نمونه اول و دوم متعلق به گروه Clade ۲۰C ویروس است که در شمال نوادا دیده می‌شود، اما بررسی‌های دقیق‌تر ژنوم دو نمونه بطور واضح فرق‌های داشت که حاکی از متفاوت بودن ویروس در دو عفونت بود لذا عفونت دوم، جدید بود. عامل نگرانی شدت بیشتر بیماری در ابتلای دوم بود، بطوریکه بیمار نیازمند اکسیژن شده و بستری گردید. بیمار پس از ابتلای دوم آنتی بادی مثبت شد که معلوم نبود از عفونت اول بجا مانده و یا دوم.

جدول زیر مشخصات بیماری مجدد در موارد گزارش شده از نقاط مختلف جهان است:

محل جنس سن اولی دومی

هنگ کنگ مرد ۳۳ خفیف بی‌علامت

نوادا مرد ۲۵ خفیف بستری

بلژیک زن ۵۱ خفیف خفیف‌تر

اکوادور مرد ۴۶ خفیف بدتر

آیا ابتلای مجدد در نتیجه پاسخ ضعیف آنتی‌بادی است؟

پاسخ: از ۴ مورد مجدد اثبات شده فوق، هیچکدام اختلالات نقص ایمنی نداشتند. تنها دو نفر بررسی سرولوژیک شده بودند و یکی از آن‌ها IgM از عفونت اول در بدن داشت. به دلیل وجود طیف بسیار وسیعی از پلتفورم‌های سرولوژیک در جهان، نمی‌توان نتایج آن‌ها را با هم مقایسه کرد. برای مثال در برخی مناطق فعالیت آنتی‌بادی بر علیه پروتئین نوکلئوکپسید بعنوان نشانه تماس با ویروس سارس جدید لحاظ می‌شود، اما در برخی مناطق آنتی‌بادی بر علیه پروتئین Spike را در نظر می‌گیرند. سطح آنتی‌بادی نیز بستگی به گذشت زمان از لحظه ابتلا دارد.

آیا ایمنی می‌تواند از ابتلای مجدد پیشگیری کند؟

پاسخ: نه الزاما، چون بیماران گزارش شده از نوادا و اکوادور حتی ابتلای شدیدتری در بار دوم داشتند. البته باید توجه نمود که در این گزارش‌ها ابتلای مجدد بر اساس بروز علائم بوده، فلذا بایاس دارد و موارد بدون سمپتوم و یا خفیف‌تر که ممکن است تعداد بیشتری باشند لحاظ نشده. ما موارد عفونت مجدد بدون علامت را هرگز کشف نمی‌کنیم مگر بطور تصادفی در غربالگری (مثلا فرودگاه‌ها). بنابرین بنظر می‌رسد ابتلا‌های مجدد بشدت دست کم گرفته می‌شوند.

چرا موارد عفونت مجدد معمولا خفیف‌تر هستند؟

پاسخ: هنوز علت آن روشن نیست که آیا ایمنی باقیمانده از عفونت اول باعث تخفیف شدت شده، چون اطلاعات سرولوژیک از ابتلا‌های اول کمتر در دسترس است.

آیا ابتلا در اثر سوش‌های مختلف یک ویروس که اختلاف جزئی در ژنوم دارند به معنی نیاز به واکسن‌های متفاوت است؟

پاسخ: هرچند کشف اختلافات جزئی در ژنوم ویروس راه درست تشخیص ابتلای مجدد Reinfection از بازفعالی Reactivation ویروس می‌باشد، اما بمعنی عبور ویروس از سیستم ایمنی میزبان در ابتلای دوم نیست، لذا فعلا می‌توان گفت: یک واکسن که بر علیه بخش ثابت‌تری از اجزای ویروس ساخته شده باشد برای همه کافیست.

آیا سیستم ایمنی می‌تواند انتقال از فرد مبتلا در ابتلای دوم را پیشگیری کند؟

پاسخ: Ct value در PCR با لود load ویروس در ارتباط می‌باشد و Ct پایین‌تر نشانه لود بیشتر و بیماری‌زایی بالاتر است. در یک پژوهش نمونه‌هایی با Ct value بیش از ۳۵ فقط ۸٪ برای کشت ویروس مثبت شدند. از آنجایی که در برخی گزارشات از ابتلا‌های مجدد میزان Ct value کمتر از ۳۵ بوده، احتمال می‌رود که ویروس بیماری‌زا در حفره بینی کلونی نموده بود که لود بالاتری داشت؛ لذا موارد ابتلای مجدد به ما می‌گوید که نمی‌توانیم بر ایمنی گله‌ای اتکا نمائیم، چون ممکن است نتایج مرگباری داشته باشد مگر اینکه با واکسیناسیون گسترده مردم همراه شود.

نتیجه می‌گیریم، چون تعداد موارد بدون علامت در ابتلای مجدد که از خود مطمئنند زیاد است و کمتر مشکوک می‌شوند، یک تهدید بهداشتی برای جامعه‌اند؛ بنابراین باید ابتلای مجدد را همیشه مد نظر قرار داد و از تست PCR استفاده نمود.

ضمنا امیدواریم با مستندات موجود، دیگر در کشور به ایمنی گله‌ای Herd immunity برای مصونیت دل نبندد.

منبع: سازمان نظام پزشکی کشور