.svg)
قرآن مخالفان خود را به چه دعوت می‌کند؟
پارسینه: عقل آدمی هیچ دلیل و هیچ استدلالی برای پرستش بت، گاو یا هر موجود زمینی دیگر را نمی‌یابد لذا آنها را باطل می‌داند؛ این مسأله مورد تأکید قرآن است.
خداوند متعال نیرویی به نام عقل و فطرت به انسان ارزانی داشته که معیاری برای پالایش تمام سخنان و رفتار و عملکرد انسان است. بدون شک یکی از نیازهای انسان که از فطرت او نشأت می‌گیرد، میل به پرستش و عبادت موجودی برتر است، میل به معنویت و اعمال عبادی و دعا کردن است، اما این میل را باید درست هدایت کرد و با نیروی عقل و حکمت ـ که خدا در قرآن کریم از آن صحبت کرده ـ راهنمایی کرد تا به بیراهه نرود.
بنابراین یگانه معیار ارزشیابی اعتقادات و عملکرد انسان، عقل آدمی و تفکر اوست. بر این اساس، باید دید کدام اعتقاد و کدام رفتار بر پایه استدلال و برهان و دلیل است و کدام رفتار دلیل و مبنایی ندارد و از روی عادت و سنت‌های آبا و اجداد ایجاد شده و کورکورانه است و هیچ پشتوانه‌ای ندارد.
در همین راستا، شبهه‌ای در روزهای اخیر مطرح شده مبنی بر اینکه: «آیا از اینکه گروهی از مردم در جاهایی از جهان، گاوپرستی می‌کنند تعجب می‌کنید؟ بهتر است بدانید آنان نیز از رفتار و مراسمات شما اظهار تعجب می‌کنند؛ آیا با دیدن آیین آنها، آنان را به حماقت و نادانی متهم می‌کنید، بدانید که آنان نیز با دیدن آیین و رسومات شما، شما را به حماقت و نادانی متهم می‌کنند.»
گوینده این سخن درصدد است با بیان این سخن، به مخاطب خود القا کند که همه ادیان و آداب و رسوم آنها تقلیدی هستند و تفکر و تعقلی در میان آنها نیست و همه کورکورانه انجام می‌شود و تنها برای پیروان آن آیین، مقدس و محترم هستند، لذا نماز و روزه مسلمانان با گاوپرستی و برخی آیین هندوان که به دور از تعقل و تفکر است، فرقی ندارد و همه مثل هم هستن؛ لذا برای درست زیستن باید همه ادیان و آداب و رسوم آنها را کنار گذاشت.
عقل آدمی هیچ دلیل و هیچ استدلالی برای پرستش بت، گاو یا هر موجود زمینی دیگر را نمی‌یابد، لذا آنها را باطل می‌داند، آیینی را هم که از این اعتقادات ناشی می‌شود نیز عاقلانه نمی‌داند و جاهلانه و غیرمعقول می‌داند؛ چراکه عقل حکم می‌کند موجودی زمینی که خود مانند ما نیازمند است و هزار و یک نیاز و حاجت دارد، چگونه می‌تواند خالق و هستی بخش دیگران باشد.
این مسأله مورد تأکید قرآن کریم هم بوده و بارها مخالفان خود را دعوت به عقل و استدلال کرده و فرموده است: «قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِینَ [بقره/111] بگو: اگر راست‌گویید دلیل و برهان خود را بیاورید»؛ همچنین برای نفی تقلید کورکوانه و پیروی بدون تعقل از سنت‌های غلط آبا و اجداد می‌فرماید: «وَ إِذَا قِیلَ لَهُمُ اتَّبِعُواْ مَا أَنزَلَ اللَّهُ قَالُواْ بَلْ نَتَّبِعُ مَا أَلْفَیْنَا عَلَیْهِ ءَابَاءَنَا أَ وَ لَوْ کاَنَ ءَابَاؤُهُمْ لَا یَعْقِلُونَ شَیْا وَ لَا یَهْتَدُون [بقره/170] و هنگامى که به آنها گفته شود: «از آنچه خدا نازل کرده است، پیروى کنید!» مىگویند: «نه، ما از آنچه پدران خود را بر آن یافتیم، پیروى مىکنیم.» آیا اگر پدران آنها، چیزى نمىفهمیدند و هدایت نیافتند (باز از آنها پیروى خواهند کرد)».
اما اگر به مبانی و اعتقادات دین مبین اسلام و به خصوص تشیع مراجعه کنیم، حتی یک مورد را نمی‌توان یافت که مخالف حکم صریح عقل باشد، بسیاری از فلاسفه و عقل‌گرایان جامعه اسلامی مانند فارابی، ابن سینا، ملاصدرا و... با همه تلاش و کندوکاو علمی و عقلی به همان چیزی رسیده‌اند که قرآن کریم سال‌ها قبل بیان کرده است که اینها همه نشانه‌ای هست برای مشخص شدن راه عاقلانه و صحیح.
* حجت‌الاسلام محمد فرضی‌پوریان استاد حوزه علمیه قم
ارسال نظر